Ερωτήματα για τις Αριστερές πολιτικές δυνάμεις

Της Ροσάνα Ροσάντα

Πιστεύω ότι δεν μπορεί να ειπωθεί ότι μια αριστερά υπάρχει εάν - μπροστά στη μεγαλύτερη κρίση του καπιταλισμού μετά το 1929 - δεν ξέρει τι πράγμα να προτείνει. Αυτή θα ήταν η απάντηση που μια απλοϊκή πολίτης ζητούσε να πάρει από τους ηγέτες της αριστεράς και της αντιπολίτευσης και από τους φίλους οικονομολόγους, αλλά δεν την πήρε. Μια και έτσι είναι τα πράγματα, διατρέχω τον κίνδυνο να προβάλλω ορισμένες στοιχειώδεις παρατηρήσεις και προτάσεις, που άν είναι αβάσιμες, ελπίζω να αμφισβητηθούν σθεναρά.

Πρώτη παρατήρηση:

Γιατί οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις δεν διερευνούν τους λόγους για τους οποίους όχι μόνο οι θατσερικές και ρηγανικές δεξιές, αλλά και οι ίδιες, υπήρξαν και είναι ακόμη πεπεισμένες ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος για την οικονομία, παρά η ιδιωτικοποίηση (συχνά το ξεπούλημα) όλων των δημόσιων αγαθών και μεγάλου μέρους των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και εκείνων κοινωνικού ενδιαφέροντος;

Και γιατί ήταν σωστό να τα υποκινήσουμε στον ανταγωνισμό μέσα και έξω από τα εθνικά και ευρωπαϊκά σύνορα;

Η δεξιά είπε ότι οι ιδιώτες θα τις διαχειρίζονταν καλύτερα και ότι τα τιμολόγια θα μειώνονταν, αλλά αυτό δεν έγινε σε καμιά χώρα.

Δεύτερη παρατήρηση:

Γιατί οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις αποδέχτηκαν, καμιά φορά με ασθενή αντίσταση, την μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων, των κληρονομιών και των μεγάλων περιουσιών, αφαιρώντας έσοδα από το κράτος, με βάση την πρόβλεψη ότι τα κεφάλαια, ενισχυμένα, θα επενδύονταν στην παραγωγή;

Στην πράξη αυτό δεν συνέβηκε, η παραγωγή δεν ήταν ποτέ τόσο χαμηλή, μέχρι να φθάσει - π.χ στην Γαλλία - στα πρόθυρα της ύφεσης.

Τρίτη παρατήρηση:

Γιατί οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις, που μέχρι εχθές αντιπροσώπευαν την εξαρτημένη εργασία, δέχθηκαν ότι για να να ευνοηθεί η ανάπτυξη έπρεπε να μειωθούν - σε σχέση με το παρελθόν - οι αμοιβές, ενώ το Κράτος έπρεπε να περιορίσει, στις κοινωνικές δαπάνες, το ποσό που ήταν έμμεση αμοιβή (δες, στην Ιταλία, τον προϋπολογισμό και το πρωτόκολλο για το κοινωνικό κράτος του περασμένου χρόνου);

Πρόδηλο ασποτέλεσμα ήταν η γενική πτώση της αγοραστικής δύναμης όλων των στρωμάτων της εξαρτημένης εργασίας.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, δεν χρειάζονται μεγάλες φιλοσοφικές συζητήσεις γύρω από την κρίση της πολιτικής.

Τέταρτη παρατήρηση:

Δεν ξέρω αν παντού, στην Ιταλία όμως είναι βέβαιο ότι αυτός ο δρόμος οδήγησε όχι μόνον σε μια παραγωγή χαμηλή που δε στηρίζεται όμως στον εκσυγχρονισμό του προϊόντος, αλλά στο χαμηλό κόστος της εργασίας, χτυπώντας με αυτό τον τρόπο το κεφάλι στον τοίχο. ΄Αλλη επιλογή ήταν η αναζήτηση συνθηκών γεωγραφικής μετατόπισης των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, γιατί είτε στην Ανατολή της ηπείρου μας είτε εκτός των συνόρων της οι αμοιβές είναι χαμηλότερες από τις δικές μας.

Πέμπτη παρατήρηση:

Γιατί οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις και οι ειδικοί τους δεν αντιλήφτηκαν ότι τα κεφάλαια, αντί να κατευθυνθούν στην παραγωγή, κατέληγαν με νόμιμο ή παράνομο τρόπο, στην χρηματηστηριακή κερδοσκοπία, φτάνοντας οντας σε τέτοιες ανοησίες που κοντεύουν να ξεχαρβαλώσουν το σύστημα;

Τελευταία παρατήρηση:

Γιατί οι αριστερές πολιτικές δυνάμεις δεν ξέρουν να πουν τίποτε άλλο – με μισό στόμα ή με πλατιά χαμόγελα – παρά ότι οι τρύπες που δημιουργήθηκαν από τις τράπεζες, από τις ασφαλιστικές εταιρείες και από τα hedge fund, που καταποντίστηκαν λόγω ανοησίας των διοικητών τους, πρέπει να βουλώσουν με δημόσιο χρήμα - δηλ. εκείνο των φορολογουμένων - χωρίς να διεκδικηθεί κανένα δικαίωμα πραγματικής κρατικής ιδιοκτησίας;

Υποθέτω την απάντηση: δεν μπορεί να σκεφθούμε πάλι μια δημόσια παρέμβαση γιατί το κράτος είναι πολύ κακός διαχειριστής. Αμ’ πως. Στην εποχή των «τριάντα ενδόξων», δηλ. της δημόσιας και κρατικής συμμετοχής, δεν έγινε καμία από αυτές τις τεράστιες ζημιές. Λοιπόν στο όνομα ποιού πράγματος, που να μην είναι μόνο η προκατάληψη, δεν προτείνεται πάλι μια πολιτική δημόσιας παρέμβασης;

Αυτό βέβαια προϋποθέτει να επιλέξεις όχι μόνον μια οικονομική πολιτική αλλά και μια ξεκάθαρη μεθοδολογία διαχείρησης, βασισμένη πάνω σε δικαιώματα ξεκάθαρα και όχι επιθυμητά. Γιατί είναι αλήθεια ότι αυτό έλειψε, αφήνοντας περιθώριο σε αυτούς που αποκλήθηκαν κρατικοί βογιάροι και σε κάθε μορφής πελατιακές σχέσεις. Μια δημόσια παρέμβαση δεν θα ήταν ο σοσιαλισμός, όπως ισχυρίζεται κάποιος αγράμματος, αλλά θα άνοιγε δρόμο σε μια μορφή συμμετοχικής διαπραγμάτευσης μεταξύ πολιτών και θεσμών, πολύ διαφορετική από τη σημερινή υποβάθμιση της δημοκρατίας, στο ανά πενταετία πανηγύρι της ψήφου. Ποιός μας εμποδίζει να βαλθούμε να το σκεφθούμε πάλι; Κανείς. Ποιός το προτείνει; Κανείς. Εκτός βέβαια από κάποιον απομονωμένο, αμερικανό διανοούμενο, όπως ο Krugman που επαναφέρει την πρόταση του new deal. Αυτός που σέρνει το χορό, στην Ιταλία, είναι ακόμα ο Μπερλουσκόνι, που τρέφει την ελπίδα ότι ο «ελλειπής» εκσυγχρονισμός των ιταλικών τραπεζών θα μας σώσει από τον σεισμό.

Κατά μείζονα λόγο μπορεί να αντιλεχθεί ότι μια πολιτική παρέμβαση του δημοσίου δεν μπορεί να την κάνουμε μόνοι μας, πολυ λιγότερο σε χρόνια παγκοσμιοποίησης και μετά που το εθνικό κράτος παραδόθηκε χειρoπόδαρα στο ευρωπαϊκό Σύνταγμα που κάτω από πολιτική σκοπιά είναι αδύναμο, όπως είδαμε στη περίπτωση των Ρομά, ενώ κάτω από οικονομική σκοπιά είναι υπερνεοφιλελεύθερο.

Από τη μεριά μου αντιλέγω ότι ο ευρωπαϊκός χώρος μπορεί να είναι απεναντίας ένα χαρτί που πρέπει να παιχθεί, λόγω του μεγέθους του και του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος. Εκεί θα μπορούσαν να δρομολογηθούν οι μακροοικονομικές διαδικασίες που σήμερα η παρέμβαση του δημοσίου θα είχε σαν συνέπεια.

Τι πράγμα εμποδίζει ώστε μια Αριστερά να μπορεί και να πρέπει να κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Δεν σκέπτομαι ότι θα έλειπαν οι αντιστάσεις και μάλιστα και ισχυρές. Μα αυτή είναι η στιγμή να ανοίξει ο αγώνας με κάποια πιθανότητα νίκης. Οι ευρωπαίοι εργαζόμενοι δεν θα ήτανε μαζί μας; αντί να πέσουν στην απελπισία ή να παραδοθούν στην Λέγα ή στον πρώτο Χάϊντερ, που περνάει, για να τους σώσει την επιχείρηση με τον προστατευτισμό; Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια επιλογή όχι «οικονομική» αλλά «πολιτική».

Αυτά είχα να πω. Φυσικά είμαι έτοιμη να συλλογιστώ επάνω σε όλες τις κατεδαφιστικές κριτικές που θα μου σταλούν.

Σχόλιο "Πιπεριάς": Σήμερα, στα 84 της, η Ροσάνα Ροσάντα εξακολουθεί να μένει πιστή στην ιδεολογία της, να μιλά για τα σύγχρονα και τα περασμένα και να παραδέχεται τις πλάνες της... Αλλά πάνω απ' όλα να σκέπτεται...