Η αυτοοργάνωση των Ουκρανών μπροστά στον πόλεμο: γιατί μπορέσαμε να αντισταθούμε!

Της Laryssa Pylgoune

Η Λαρίσα Πυλγκούν είναι ανεξάρτητη εμπειρογνώμονας στην αξιολόγηση πολιτικών και προγραμμάτων. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ουκρανικής Ένωσης Αξιολόγησης και αναπληρώτρια πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ομάδας εμπειρογνωμόνων SOVA.

Η οριζόντια αυτοοργάνωση της ουκρανικής κοινωνίας αποτελεί βασικό στοιχείο της αντίστασης στη ρωσική επίθεση. Εδώ, η Ουκρανή αναλύτρια Laryssa Pylgoune συνοψίζει τα συμπεράσματα μιας κοινωνιολογικής μελέτης στην οποία συμμετείχε: η ικανότητα των Ουκρανών να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες στη βάση του εθελοντισμού και της ατομικής επιλογής, χωρίς να περιμένουν εντολές από τα πάνω, αποκαλύπτεται ως ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της ουκρανικής κοινωνίας.

Ζω στην περιοχή της Μπούτσα, κοντά στο Κίεβο. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, εχθρικά ελικόπτερα διέσχισαν τον ουρανό πάνω από το σπίτι μου, τόσο κοντά που μπορούσα να δω τα πρόσωπα των πιλότων. Για να αποφύγω την κατοχή, έφυγα αμέσως για ένα χωριό όπου είχα ζήσει στο παρελθόν. Απέχει μόλις δέκα χιλιόμετρα από το σημερινό μου σπίτι. Η κατοχή μέρους της περιοχής του Κιέβου διήρκεσε μέχρι τα τέλη Μαρτίου του 2022. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι φίλοι μου και εγώ φτιάξαμε βόμβες μολότοφ, καταγράψαμε εγκλήματα πολέμου, παραδώσαμε ανθρωπιστική βοήθεια, ακόμη και στα κατεχόμενα εδάφη, βοηθήσαμε στην εκκένωση ανθρώπων και αναζητήσαμε ακόμη και στρατιωτικούς πιλότους για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Ταξιδέψαμε σε φλεγόμενους δρόμους και δεχτήκαμε πυρά. Αλλά καταλάβαμε ότι η παρουσία μας ήταν απαραίτητη και ότι δεν μπορούσαμε να φύγουμε. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι σαν κι εμάς γύρω μας. Όλοι οι φίλοι και οι γνωστοί μας ενήργησαν με τον ίδιο τρόπο.

Δεν ήταν μόνο ο ουκρανικός στρατός που αντιστάθηκε στη ρωσική επίθεση. Ολόκληρη η κοινωνία δούλευε για τη νίκη. Γι’ αυτό οι Ρώσοι δεν κατέλαβαν το Κίεβο σε τρεις ημέρες, όπως είχαν σχεδιάσει. Όταν η πρώτη ρωσική στρατιωτική φάλαγγα μπήκε στην Μπούτσα για να ορμήσει προς το Κίεβο, έπεσε σε ενέδρα. Δύο τεθωρακισμένα οχήματα που μετέφεραν άνδρες του Καντίροφ καταστράφηκαν και η επίθεση καθυστέρησε για αρκετές ώρες. Η επιχείρηση διεξήχθη από μέλη μιας εθελοντικής μονάδας, της Πολιτοφυλακής Μπούτσα, και όχι από στρατιώτες. Ανέκτησαν τα εγκαταλελειμμένα όπλα και επιτέθηκαν στους επιτιθέμενους Ρώσους χωρίς να ζητήσουν την άδεια κανενός. Καθώς αυτή η αυτοκινητοπομπή καθυστέρησε, ένα ουκρανικό επιθετικό αεροσκάφος μπόρεσε να την πλήξει με πυρά. Όλος ο κόσμος είδε τη φωτογραφία ενός δρόμου στην Μπούτσα γεμάτου με καμένα ρωσικά άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα. Επρόκειτο γι’ αυτή ακριβώς τη φάλαγγα… Η αντίσταση όλων των Ουκρανών στον εχθρό όχι μόνο απέτρεψε την ταχεία κατάληψη ολόκληρης της χώρας, αλλά έδωσε στους Ουκρανούς την ελπίδα ότι θα ανακτήσουν και τα εδάφη που είχαν καταληφθεί το 2014-2015.

Τον Μάιο του 2022, επιστρέψαμε στο σπίτι μας. Συζήτησα με φίλους και συναδέλφους το εκπληκτικό φαινόμενο της ουκρανικής αυτοοργάνωσης. Είχαμε λάβει μέρος και εμείς οι ίδιοι σε αυτό, αλλά μας εξέπληξε η δύναμή του. Ήταν κάτι νέο και σημαντικό. Τον Ιούνιο, καθώς μεταφέραμε ανθρωπιστική βοήθεια με τον ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα Μικαΐλο Σάββα, στην κοντινή πόλη Ιρπίν, συζητήσαμε για τα πιθανά κίνητρα των ανθρώπων που είχαν προσχωρήσει στην αντίσταση στη ρωσική επίθεση. Έτσι προέκυψε η ιδέα να πραγματοποιήσουμε μια ειδική μελέτη με τίτλο «Αυτοοργάνωση και εδραίωση της ουκρανικής κοινωνίας κατά τη διάρκεια του πολέμου».

Δεν είχαμε καμία άποψη από πριν, επειδή η οριζόντια αυτοοργάνωση της ουκρανικής κοινωνίας ήταν ένα πρωτόγνωρο και εκπληκτικό φαινόμενο σε αυτή την κλίμακα. Αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε μια έρευνα σε ανθρώπους που, με διάφορες μορφές, είχαν συμμετάσχει εθελοντικά στην αντίσταση και την ανθρωπιστική βοήθεια. Καταρτίσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα χρησιμοποιώντας ως κύρια μέσα ένα ερωτηματολόγιο και συνεντεύξεις. Οι συνάδελφοί μας προσέλαβαν φοιτητές από δύο πανεπιστήμια για τις συνεντεύξεις: το Εθνικό Πανεπιστήμιο του Κιέβου και το Πανεπιστήμιο Τελωνείων και Οικονομικών του Ντνίπρο.

Το δεύτερο εξάμηνο του 2022, πραγματοποιήθηκαν 200 λεπτομερείς συνεντεύξεις με άτομα όλων των ηλικιών και επαγγελμάτων, στην Ουκρανία και στο εξωτερικό. Το δεύτερο εξάμηνο του 2023, διεξήχθη διαδικτυακή έρευνα σε Ουκρανούς και άτομα άλλων εθνικοτήτων που είχαν βοηθήσει τον ουκρανικό στρατό, σε εκτοπισμένους και σε περιοχές που είχαν πληγεί από τον πόλεμο. Συλλέξαμε 121 επιπλέον ερωτηματολόγια.

Η μελέτη σκιαγράφησε το πορτρέτο ενός έθνους αποφασισμένου, το οποίο υπερβαίνει τους ηλικιακούς, έμφυλους και κοινωνικοοικονομικούς φραγμούς για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Έδειξε ότι η αυτοοργάνωση των Ουκρανών είναι ένα μαζικό φαινόμενο. Χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, δεξιότητες ή εμπειρίες, οι άνθρωποι κινητοποιούνται για την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο. Οι άνθρωποι αυτοί συγκεντρώνουν άλλους γύρω τους, αναζητούν πόρους, αποκτούν νέες δεξιότητες, δημιουργούν μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, ακόμη και επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, μια οικονομολόγος στο επάγγελμα δημιούργησε μια επιχείρηση κατασκευής αλεξίσφαιρων γιλέκων. Όλα ξεκίνησαν από έναν προσωπικό λόγο: ο αδελφός της δεν είχε αλεξίσφαιρο γιλέκο όταν κατατάχθηκε στο στρατό.

Οι οριζόντιοι δεσμοί που χαρακτηρίζουν την Ουκρανία έχουν ενισχυθεί σημαντικά από την έναρξη της μεγάλης κλίμακας εισβολής. Οι άνθρωποι που έχουν ενταχθεί στον αγώνα συνεργάζονται μεταξύ τους. Οι εθελοντές βοηθούν ο ένας τον άλλον παρέχοντας πόρους και υπηρεσίες για να δράσουν από κοινού.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην Ουκρανία διαμορφώνεται ένα μαζικό αλτρουιστικό κίνημα πολιτών. Οι άνθρωποι ενώνονται αυθόρμητα ανταποκρινόμενοι σε μια νέα ανάγκη. Τα κίνητρά τους διαφέρουν. Οι τομείς δραστηριότητάς τους είναι πολύ διαφορετικοί. Ο αριθμός των συμμετεχόντων στις ομάδες ποικίλλει. Η διάρκεια της αλληλεπίδρασης ποικίλλει επίσης. Οι άνθρωποι συνεργάζονται για όσο διάστημα έχουν ένα κοινό ενδιαφέρον.

Σε αυτές τις ομάδες, εδραιώνεται ένα σύστημα ορθολογικής διαχείρισης, ένας συντονισμός, μια εμπειρία συνεργασίας και ένας μηχανισμός σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Οι ομάδες αυτές εξελίσσονται. Μερικές φορές καταγράφονται ως ενώσεις ή ΜΚΟ. Παρέχουν κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική υποστήριξη στους συμμετέχοντες και δημιουργούν τελετουργικές συνήθειες και ταυτότητα ομάδας. Οι συμμετέχοντες αισθάνονται ότι αποτελούν μέρος κάτι μεγάλου, ισχυρού και δίκαιου. Αυτό τους προσφέρει ικανοποίηση και την αίσθηση ότι μπορούν να επηρεάσουν την κατάσταση. Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύουν την αυτάρκειά τους και την ικανότητά τους να αναλαμβάνουν ευθύνες.

Σε αυτές τις ομάδες, η ηγεσία είναι περιστασιακή και βραχύβια. Οι άνθρωποι συσπειρώνονται γύρω από ένα πρόβλημα, όχι γύρω από έναν ηγέτη. Τα μέλη της ομάδας θυσιάζουν το άτομο προς όφελος της συλλογικότητας, αλλά με τον όρο συλλογικότητα εννοούν τον ουκρανικό λαό στο σύνολό του, όχι τη συγκεκριμένη ομάδα τους. Η εξουσία για τους εθελοντές, σε οποιοδήποτε επίπεδο, δεν αποτελεί ούτε στόχο ούτε αξία.

Η σημασία του να έχει κανείς καλή φήμη έχει αυξηθεί στην Ουκρανία. Όλες οι εθελοντικές δραστηριότητες βασίζονται σε οριζόντιους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων. Η θέση και το τυπικό καθεστώς του καθενός δεν έχουν σημασία. Ένα άτομο δεσμεύεται εθελοντικά και λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από την κοινωνία. Ακόμη και σε συνθήκες πολέμου, κινδύνου και αβεβαιότητας, πρέπει να αποδείξει την ικανότητά του να εκτελεί τις δραστηριότητές του με διαφάνεια. Για παράδειγμα, δείχνοντας φωτογραφίες και βίντεο από αυτά που έχουν αγοραστεί, κατασκευαστεί και παραδοθεί σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη.

Η έρευνα δεν εντόπισε κανένα άτομο που να μην ασχολείται καθόλου με τα προβλήματα που προκαλεί ο πόλεμος. Μάλιστα, για πολλούς ανθρώπους, η εμπλοκή είναι κάτι απολύτως φυσικό. Τις περισσότερες φορές, ενεργούν «διακριτικά», χωρίς να περιμένουν αναγνώριση. Αυτό μάλιστα ισχύει για τους περισσότερους.

Μετά από δύο χρόνια ολοκληρωτικού πολέμου, σχεδόν κάθε ουκρανική οικογένεια έχει επηρεαστεί. Οι άνθρωποι είναι κουρασμένοι, οι πόροι τους έχουν εξαντληθεί, αλλά το κύμα αλληλεγγύης επιμένει, προσαρμόζεται στις συνθήκες, με σαφή προτίμηση στη συνδρομή ανθρώπων που γνωρίζουν άμεσα.

Η έρευνά μας έδειξε ότι οι οργανώσεις εθελοντών εμπιστεύονται τις αρχές και είναι έτοιμες να χρησιμοποιήσουν διοικητικούς πόρους για τις δραστηριότητές τους, αλλά και ότι η επίσημη εξουσία παραμένει γι’ αυτές ένα μέσο για την επίτευξη κοινών στόχων. Ένα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η οριζόντια αυτοοργάνωση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τη βιωσιμότητα όχι μόνο της ουκρανικής κοινωνίας αλλά και του κράτους. Πιο εύστοχη και αποτελεσματική από τους επίσημους μηχανισμούς, η αυτοοργάνωση των πολιτών θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ουκρανίας στην παγκόσμια σκηνή, προσφέροντας μια νέα προοπτική για τη δύναμη της ανθρώπινης βούλησης απέναντι στην καταπίεση.

Πηγή: Desk Russie

Υπάρχει σχέδιο για την Κύπρο;

Του Λάζαρου Μαύρου

Σημαντικότερο, υπό τις περιστάσεις, δεν είναι τι θα κάνει ή δεν θα κάνει στο Κυπριακό η απεσταλμένη του Γ.Γρ. του ΟΗΕ, Μαρία Άντζελα Ολγκίν Κουεγιάρ, στο δρομολόγιο μάλλον που έσπευσε να κατευθύνει ο Φόρεϊν Όφις των Βρετανών.

Πολύ πιο βαρύνουσας σημασίας, για τον κυπριακό Ελληνισμό, είναι όσα έχουν δρομολογηθεί υπό την πρωθυπουργία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο ελλα-δικό μας κράτος προς Τουρκία:

Στην επαναπροσέγγισή του με το υπό την 22χρονη μονοκρατορία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τουρκικό κράτος. Των Τούρκων Κατακτητών τού συνεχιζόμενου επί 50 ήδη χρόνια Αττίλα ’74, επί των σκλαβωμένων βορείων ελληνικών εδαφών της Κύπρου.

Ποιο είναι άραγε – αν υπάρχει κιόλας κάποιο – το Σχέδιο Μητσοτάκη για το Κυπριακό, στη γενικότερη πολιτική του; Και τι έχει κατά νουν για τους χειρισμούς του;

– Συνομολογήθηκε προ τριμήνου με τον Ερντογάν η Διακήρυξη των Αθηνών της 7ης Δεκεμβρίου 2023. Για ελλαδο-τουρκικό «καλό κλίμα ύφεσης». Με το Κυπριακό αποσιωποιημένο ξανά στο… ράφι.

– Προσφέρθηκε ήδη στην Τουρκία χρήσιμο αθηναϊκό «πιστοποιητικό καλής θέλησης». Το επιζητούσαν οι ΗΠΑ. Προκειμένου να αρθούν κωλύματα για επανεξοπλισμό της Τουρκίας με αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-16. Συνέδραμε κι η άρση του εκβιαστικού τουρκικού βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

– Στη διαμόρφωση της πορείας αυτών των σχέσεων της Αθήνας με τον Ερντογάν, ποιον άραγε σχεδιασμό έχει, και τι ελπίζει, για το Κυπριακό ο Μητσοτάκης;

– Προηγήθηκε, μήπως, κάποια επί τούτου συνεννόηση με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη;

Αγνωστο είναι αν γνωρίζει τους σχεδιασμούς Μητσοτάκη για τις ελλαδο-τουρκικές σχέσεις, η κυπριακή Κυβέρνηση. Δεν υπήρξαν καν ειδήσεις, ή έστω έγκυρες πληροφορίες, για τέτοιου περιεχομένου συνεννοήσεις μεταξύ των κυβερνήσεων Αθηνών και Λευκωσίας.

– Τα συναφή ερωτήματα άπτονται, απογοητευτικά, και της προβεβλημένης τότε και εντελώς λησμονηθείσας έκτοτε, 1ης Διακυβερνητικής Συνόδου Ελλάδος – Κύπρου, κατά το διήμερο 9ης και 10ης Νοεμβρίου 2023 στην Αθήνα. Την έχουν… λησμονήσει και οι επικεφαλής της πλειάδας των εκατέρωθεν τότε συναντηθέντων Κυπρίων και Ελλα-δικών μας υπουργών.

– Προς θλίψη, και πάλιν, όλων όσοι ματαίως εναπέθεσαν ελπίδες και όραμα σε έναν, επιτέλους, από κοινού πράγματι επιδέξιο σχεδιασμό Ελλάδος – Κύπρου, περί των ελληνο-τουρκικών (κι όχι μόνο ελλαδο-τουρκικών) σχέσεων. Συμπεριλαμβανομένου βεβαίως και του Κυπριακού.

– Προφανώς επειδή, 27 μέρες μετά τη Διακυβερνητική Ελλάδος – Κύπρου του Νοεμβρίου, επικαθόρισε την πορεία η Διακήρυξη των Αθηνών, Μητσοτάκη- Ερντογάν, της 7ης Δεκεμβρίου 2023…

Αληθεύει ότι, διαχρονικά, ο Ελληνισμός δεν έχει πολλά ιστορικά δείγματα ορθής κυπριακής πολιτικής των Αθηνών για να υπερηφανεύεται. Το αντίθετο συμβαίνει, από το μακρινό παρελθόν. Αφ’ ότου η βρετανική αποικιοκρατία δημιούργησε το Κυπριακό Πρόβλημα, προσκαλώντας και την Τουρκία να την συνδράμει, εναντίον της θέλησης του κυπριακού λαού να ασκήσει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

– Αρμόζει εδώ μία πολύ ενδεικτική ιστορικά υπενθύμιση: Μετά το Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950, με τις υπογραφές του 95,7% των Ελληνίδων και Ελλήνων της Κύπρου κάτω από το «Αξιούμεν την Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα», ο τότε Δήμαρχος της αγγλοκρατούμενης Λευκωσίας, Θεμιστοκλής Δέρβης, άκουσε ο ίδιος στην Αθήνα, από το στόμα του τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης Νικ. Πλαστήρα, Γεωργίου Παπανδρέου, την ομολογία ότι: «Η Ελλάς αναπνέει σήμερον με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, το δε αμερικανικόν. Δεν ημπορεί, λόγω του Κυπριακού, να διακινδυνεύσει από ασφυξίαν».

Τα τότε λεχθέντα και όσα βεβαίως παρόμοια, χειρότερα ή και χείριστα επί χουντικής δικτατορίας, υπήρξαν μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας, τα γιγνώσκει πάρα πολύ καλά και ο νυν ΠτΔ Νίκος Χριστοδουλίδης. Υπήρξαν ιδιαίτερο αντικείμενο των πανεπιστημιακών του σπουδών. Και περιεχόμενο των βιβλίων και άρθρων που ο ίδιος έγραφε. Όπως λ.χ. το άρθρο με τίτλο «Το ενωτικό δημοψήφισμα στην Κύπρο», που έγραψε, ως διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών στην «Καθημερινή», 2.9.2012, απ’ όπου πάρθηκε και το απόσπασμα με τους «δύο πνεύμονας».

Δεν αξιώθηκε έως σήμερα ο Ελληνισμός να σχεδιάσουν μαζί η Αθήνα και η Λευκωσία μία κοινή στρατηγική, μακροχρονίως υλοποιούμενη με σταθερή επιμονή, για το Κυπριακό.

Το έχει κάνει, όμως, αποτελεσματικά η Τουρκία. Εναντίον του Ελληνισμού. Από τότε που και η ίδια διατελούσε «αναπνέουσα με δύο πνεύμονας, αγγλικόν τε και αμερικανικόν»: Πρώτα με το πογκρόμ των Σεπτεμβριανών 1955 εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, λόγω… Κύπρου. Κι ευθύς αμέσως με συγκεκριμένο Επιτελικό «Σχέδιο Επανάκτησης Κύπρου» από το 1956-57. Το οποίο υλοποιούν, μέχρι σήμερα απαρεγκλίτως, φέτα-φέτα κι αταλάντευτα, όλες ανεξαιρέτως οι έκτοτε τουρκικές κυβερνήσεις.

– Υπερηφανεύονται, μάλιστα, οι Τούρκοι Κατακτητές, υποδεικνύοντας προς εαυτούς και αλλήλους καυχώμενοι, ότι: Η επιτυχημένη στρατηγική τους στο Κυπριακό αποτελεί υπόδειγμα ορθής πολιτικής. Για όσα, περαιτέρω, ο νεο-οθωμανικός επεκτατισμός της Άγκυρας, με αυξανόμενο μάλιστα τον οίστρο Ερντογάν για «Γαλάζιες Πατρίδες», επιβουλεύεται εναντίον της Ελλάδας στα νησιά μας του Αιγαίου και στην Θράκη μας. Απολαμβάνοντας αφ’ ενός την κατευναστική πολιτική που του επιδαψιλεύουν τα φοβικά σύνδρομα των Αθηνών. Και καραδοκώντας, αφ’ ετέρου, πότε άραγε θα του δωρίσει ο… Αλλάχ του, κάποιον νέο εμφύλιο διχασμό των Ελλήνων…

Και αν υποτεθεί ότι, ίσως το 1950, με καθημαγμένη την Ελλάδα από την λαίλαπα της γερμανικής κατοχής 1941-1944 και επιπροσθέτως ανάπηρη εξαιτίας του επακόλουθου ολέθρου του εμφυλίου πολέμου 1946-1949, είχαν κάποιες δόσεις πραγματισμού οι φόβοι του Γεωργίου Παπανδρέου, για τον κίνδυνο ασφυξίας «της Ελλάδος αναπνέουσας με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικανικόν», τι ανάλογο άραγε δύναται, ως πρόσχημα υποτέλειας, να κατοικοεδρεύει αδήλωτο σήμερα στα μυαλά της Αθήνας; Για να βολεύονται πίσω του και τα Ηττημένα Μυαλά της Λευκωσίας; Με «κλασικό» τις τελευταίες δεκαετίες επιχείρημα «αφού η Ελλάδα μας δεν μπορεί και δεν θέλει, εμείς τι άλλο να κάνουμε;»…

Οι καιροί, για Κύπρο και Ελλάδα, με τις ισχύουσες σήμερα αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες, δεν είναι ίδιοι με το 1910: Όταν η αγωνιζόμενη για Ένωση Κρήτη ευτύχησε να στείλει στην Αθήνα πρωθυπουργό τον επαναστάτη του Θερίσου Ελευθέριο Βενιζέλο. Η πολιτική του οποίου, για την ΑΝΟΡΘΩΣΗ του έθνους, οδήγησε το 1912-1913 στην απελευθέρωση από την τουρκική σκλαβιά της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης, των νήσων του Αιγαίου, φτάνοντας το 1920, με τη Συνθήκη των Σεβρών, ώς τα πρόθυρα υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας, που ενταφίασε ο Εθνικός Διχασμός με τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι Ελληνες και οι Ελληνίδες, όμως, σήμερα, σε Κύπρο, σε Ελλάδα και στην Διασπορά, έχουν την δημοκρατική δυνατότητα να εξαναγκάσουν τις κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας, ή να επιλέξουν ικανότερες κυβερνήσεις των δύο κρατών μας, ώστε αμφότερες να αναπνέουν με δύο μεν πνεύμονες: Αποκλειστικά όμως ελληνικούς…

Ό,τι του φανεί του λωλοστεφανή

Tου Γιώργου Ρακκά

Για την διαπόμπευση που εξαπέλυσε ένας όχλος ως επί το πλείστον εφήβων, εναντίον των τρανς στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης, φταίνε ως γνωστόν «οι παπάδες» –που ζήτημα αν τους βλέπουν μια φορά τον χρόνο. Και όχι η τραπ που τους γανώνει κάθε μέρα το μυαλό στη βία, τον ανδρικό σωβινισμό, και τους κώδικες των συμμοριών. Φταίει η «σκοταδιστική Θεσσαλονίκη» (προς θεού όμως, όχι στα στερεότυπα). Λες και δεν εμφανιζόταν όλο το προηγούμενο διάστημα βίντεο στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης όπου σχολεία μετατρέπονταν σε ρινγκ μιας επιδημικής βίας ανηλίκων, η οποία αντλεί από κάθε πρόσφορη εχθροπάθεια και εξαπολύεται «εναντίον όλων»: συμμαθητών, καθηγητών, ακόμα και απέναντι στα ντουβάρια και τον εξοπλισμό των σχολείων.

Για τον όχλο φταίνε λοιπόν όσοι υποστήριξαν πως «ο πατέρας και η μητέρα έχουν σημασία» κατά την πρόσφατη συζήτηση για τον νόμο –πλέον– περί γάμου και τεκνοθεσίας των ζευγαριών ιδίου φύλου. Όχι όσοι έσπευσαν να «ακροδεξιοποιήσουν» κάθε διαφωνία, δίνοντας έτσι την εντύπωση στον όντως σωβινισμό ότι νομιμοποιείται σαν την μοναδική αντιπολίτευση έναντι στην ισοπέδωση των πάντων. Λες και μεταξύ της πλειοψηφίας που κατήγγειλε και εξέφρασε τον αποτροπιασμό τους για την διαπόμπευση, δεν ήταν και άνθρωποι που υπερασπίζονται την ανθρωπολογική και πολιτιστική σταθερά των δύο φύλων μέσα στην οικογένεια.

Όταν από την άλλη, ένας παρόμοιος όχλος διαπομπεύει τους δικούς μας ιδεολογικούς και πολιτικούς αντιπάλους, ξυλοφορτώνοντας για παράδειγμα, όποιον πιτσιρικά φοράει την ελληνική σημαία, ή κρεμάει από την τσάντα του την Παναγία, τότε απλώς «ήταν δίκαιο που έγινε πράξη».

Και βέβαια, αποκρύπτεται συστηματικά η συμμετοχή αλλοδαπών στο συμβάν, μην τυχόν και αμαυρωθεί το παραμύθι του πολυπολιτισμού, και ο δήθεν προοδευτικός του χαρακτήρας· ενώ είναι γνωστό, ότι η ισοπέδωση κάθε νόρμας, μαζί με την σάρωση κάθε ενιαίας πολιτιστικής σταθεράς και συμφωνίας υπονομεύει τις ανοιχτές κοινωνίες, τις μετατρέπει σε φοβικές και αρτηριοσκληρωτικές.

Μια τεράστια εργαλειοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη έπειτα από την επίθεση του όχλου πιτσιρικάδων εναντίον των Τρανς, το βράδυ του Σαββάτου στην πλ. Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης.

Το γεγονός υπόκειται σε συστηματική εκμετάλλευση γενικεύσεων που μοναδικό στόχο έχουν να αποδείξουν την ιδεολογική και πολιτική επιρροή ενός αριστεροφιλελεύθερου συμπεριληπτισμού. Εκείνου που προσπαθεί να μας πείσει πως για το συμβάν φταίει η αφ’ εαυτής «βίαιη, βρώμικη και κακή» κοινωνία, που προφανώς χρειάζεται ισχυρότερες δόσεις πλύσης εγκεφάλου στην εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, στη δημόσια συζήτηση, προκειμένου να γλυτώσει από τον αρχέγονο φασισμό της.

Το χειρότερο αυτής της υστερίας, είναι πως καταλήγει να υποτιμάει το ίδιο το γεγονός, το οποίο και καταπλακώνεται κάτω από τις υπεραπλουστεύσεις. Αντί, λοιπόν, η κοινωνία, μπροστά σε όλα τα κρούσματα της εφηβικής βίας και εχθροπάθειας, να αναστοχαστεί το πως και γιατί οι νεώτερες γενιές αναπτύσσουν συμπεριφορές και μια κουλτούρα τύπου «Fight Club», προβαίνει σε έναν τελετουργικό εξορκισμό και προχωράει παρακάτω.

Έτσι, όμως, ο πυρήνας του ζητήματος παραμένει άθικτος: ότι οι νέες γενιές συμπεριφέρονται ολοένα και περισσότερο «σαν κανίβαλοι» εξαιτίας ενός εκρηκτικού συνδυασμού του παιδοκεντρισμού που τους ανάγει σε «μικρούς αυτοκράτορες», της αποκαθήλωσης κάθε αυθεντίας, της κατάρρευσης οποιουδήποτε συμπαγούς πλαισίου αρχών, αξιών, μιας μίζερης συλλογικής και ατομικής προοπτικής, και της ολοκληρωτικής απορρύθμισης των ρόλων στις σχέσεις των δύο φύλων, την οικογένεια, ή την ίδια την κοινωνία.

Ποιος όμως θα τα συζητήσει όλα αυτά όταν ο τόνος που δίνεται από τις αντιδράσεις της συμπεριληπτικής ιεράς εξέτασης, είναι ότι πρέπει να αντιτάξουμε «υστερία κόντρα στην υστερία»; Έχουμε αναπτύξει μια εξαρτημένη σχέση με το απεχθές και το αποκρουστικό, καθώς το χρειαζόμαστε ώστε να επιδείξουμε μια ηθική υπεροχή που χωρίς εκείνο δεν μπορεί να σταθεί.

Επιδιδόμαστε στους τελετουργικούς εξορκισμούς, μέσω μιας τριήμερης παλίρροιας κραυγών και οδυρμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ακολουθεί μια προσωρινή άμπωτη, μέχρι το επόμενο υστερικό ξέσπασμα. Η συμπεριληπτική υστερία δίνει όμως και ευρύτερα τον τόνο, ενίοτε την ακολουθούν ακόμα και οι ίδιοι οι αντίπαλοί της. Εν τέλει, γρήγορα βυθιζόμαστε στην απόλυτη σχετικότητα μιας αλήθειας που κρίνεται εξ ολοκλήρου από την ταυτότητα του καθενός μας, και τις πολιτικές πεποιθήσεις που εκείνη διαμορφώνει. Αδυνατούμε, έτσι, να προσεγγίσουμε το καθεαυτό γεγονός με τις συγκεκριμένες του προεκτάσεις. Να το αντιμετωπίσουμε, δηλαδή, σαν αυτό που πραγματικά είναι. Αντίθετα, το υποτάσσουμε πάντοτε σε γενικεύσεις, αναγωγές, ακόμα και σε συμψηφισμούς όταν το εκάστοτε συμβάν δεν μας συμφέρει ιδεολογικά.

Συμβαίνει, επομένως, το αντίστροφο απ’ ό,τι το κύμα των τελευταίων ημερών υπαινίσσεται. Δεν είναι «το κακό» που ήταν κρυμμένο στην αφάνεια, και ξεχύθηκε μέσα από τις οθόνες μας με τα βίντεο από το συμβάν. Είναι πως στον ψηφιακό κόσμο, και ιδίως τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ένας πολιτισμικός πόλεμος έχει ξεσπάσει εδώ και καιρό, και ενίοτε περνάει και στον πραγματικό κόσμο.

Όσο για το «σκοτάδι» που βλέπουν κάποιοι να καλύπτει τα πάντα, εάν οι άνθρωποι παρέμεναν όπως τις προηγούμενες δεκαετίες με μια στοιχειώδη πολιτική και ιστορική συνείδηση, θα καταλάβαιναν πως η σπουδή του woke να επιβάλει έναν «νέο άνθρωπο», με έναν μεσσιανισμό που θυμίζει τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες του 20ου αιώνα, επαναφέρει στην επιφάνεια απεχθείς στάσεις και συμπεριφορές που σε μεγάλο βαθμό είχαμε καταφέρει να υπερβούμε.

Η Τσικνοπέμπτη

της Γιώτας Χουλιάρα

Αυτό που οι περισσότεροι στις μέρες μας αγνοούν είναι πόσο οι σύγχρονοι Έλληνες μοιάζουμε με τους πρόγονους μας, τους κατοίκους της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία ονομάστηκε στην πορεία Βυζάντιο.

Οι Βυζαντινοί λοιπόν είχαν πολλά στοιχεία τα οποία φέρουμε κι εμείς σήμερα. Κακώς έχει επικρατήσει η άποψη πως η βυζαντινή κοινωνία ήταν μια συντηρητική κοινωνία. Αντιθέτως ήταν μια κοινωνία όπου οι πολίτες αρέσκονταν σε γιορτές και απολαύσεις. Μια κοινωνία όπως η σημερινή που είχε τα πάντα, από ανθρώπους τους πνεύματος και διπλωμάτες, μέχρι Χριστιανούς και πιστούς της Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας, Μάγους, Τσαρλατάνους, Αστρολόγους, Μοναχούς και Στρατιώτες. Συντηρητικούς και πρωτοπόρους, φωνακλάδες και ήρεμους, καλοπερασάκηδες και τυχοδιώκτες. Ανθρώπους της Πίστης και Ανθρώπους του Συμφέροντος. Στα όρια της έβρισκε κάθε φυλή και κάθε λαό που συνέρρε από Ανατολή και Δύση γιατί η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έμοιαζε μ’ ένα στέμμα που όλοι ήθελαν να το κατακτήσουν. Και πάνω του είχε το πιο όμορφο πετράδι, την Κωνσταντινούπολη.

Οι πρόγονοι μας λοιπόν οι Βυζαντινοί γιόρταζαν όπως κι εμείς την Τσικνοπέμπτη. Από νωρίς αυτή την ημέρα στην Κωνσταντινούπολη έψηναν όλες τις ποσότητες του κρέατος που είχαν φυλαγμένες σε αμπάρια και κατώγια. Μοίραζαν μάλιστα σε όλους, δίνοντας κρέας στους πάμπολους ζητιάνους που στοιβάζονταν στα στενά της Πόλης. Η μυρωδιά της τσίκνας σκέπαζε την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας και το αεράκι του Βοσπόρου την διοχέτευε. Άφθονη κατανάλωση κρασιού και πειράγματα ήταν μέσα στο μενού της ημέρας ως ανάμνηση της Διονυσιακής Λατρείας που είχε καθιερωθεί στα χώματα της Αυτοκρατορίας αιώνες πριν. Οι ανώτερες τάξεις της Πόλης, αυτοί που αποκαλούνταν Ρωμιοί, δηλαδή πολίτες της Νέας Ρώμης, γιατί αυτό ήταν η #Κωνσταντινούπολη, γιόρταζαν την Τσικνοπέμπτη ως ανάμνηση της εορτής των Λουπερκαλίων και προσπαθούσαν να αποφεύγουν τα έκτροπα. Διότι έκτροπα στους δρόμους της Πόλης συνέβαιναν πολλά.

Περιφερόμενοι θίασοι, παρέες με ξαναμμένους νεαρούς, άντρες και γυναίκες που διασκέδαζαν και γιόρταζαν τη ζωή. Ω ναι, οι Βυζαντινοί ήξεραν να γιορτάζουν και γι’ αυτό ακριβώς τους μισούσε η Δύση που φρόντισε να αλλοιώσει την υστεροφημία τους παρουσιάζοντας τους ως σκληραγωγημένους μοναχούς.

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο είχα αναρτήσει πριν ένα χρόνο την Τσικνοπέμπτη, προκαλώντας έναν μικρό διχασμό σε φίλους και επαφές με σχόλια και κόντρα σχόλια.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση δεν είναι η υπερβολή με την οποία αντιδρούμε (ένα ακόμη κοινό σημείο με τον όχλο στον βυζαντινό ιππόδρομο) αλλά ότι πολλοί σύγχρονοι Έλληνες έχουμε φτάσει σε σημείο να νιώθουμε απέχθεια για το Βυζάντιο, θεωρώντας το ως μιαρό και αποκρουστικό (την ίδια απέχθεια που συχνά συναντάμε στις μέρες μας για το κράτος μας – κι άλλο κοινό στοιχείο).

Άραγε τί είναι αυτό που μας έχει οδηγήσει σ΄ αυτή την εντύπωση; Πώς μέσα μας ενσταλάχτηκε αυτή η εικόνα ενός Βυζαντίου που δεν έχει σχέση με τον Ελληνισμό και αφήσαμε την κληρονομιά του να την εκμεταλλεύεται η Ρωσία, η οποία από την εποχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας έβλεπε εαυτήν ως δικαιούχο αυτής της θρησκευτικής κληρονομιάς.

Και για να μην βιαστείτε κάποιοι ότι το βγάζω από το μυαλό μου παραπέμπω στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Βρετανού διπλωμάτη Rodric Braithwaite που κυκλοφορεί από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ – PSICHOGIOS PUBLICATIONS

Γράφει λοιπόν ο συγγραφέας στη σελίδα 39: «Για τον ορθόδοξο κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων, η πτώση του Βυζαντίου ήταν μια διαρκής τραγωδία. Αλλά για τους Ρώσους ήταν επίσης μια ιστορική ευκαιρία: αυτοί διοικούσαν τώρα το μόνο ορθόδοξο κράτος που είχε σημασία.»

Στην Ελλάδα δυστυχώς υιοθετήσαμε την πιο άσχημη εκδοχή της λέξης Βυζαντινός, αυτή που έπλασε η καθολική οπτική για να δικαιολογήσει το γεγονός της εγκατάλειψης ενός χριστιανικού βασιλείου στις ορδές του στρατού του Μωάμεθ, το οποίο επί χίλια χρόνια αποτελούσε τον γεωγραφικό φρουρό και προστάτη της από το Ισλάμ.

«Το Βυζάντιο ανέκοψε την επέκτασή τους (εννοεί τους Άραβες) στη Μικρά Ασία, τους εμπόδισε να διασχίσουν τα Δαρδανέλια, και να περάσουν, έτσι, στα Βαλκάνια. Η ίδια η Κωνσταντινούπολη άντεξε με επιτυχία σε πολλές πολιορκίες» αναφέρει η βρετανίδα βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν στο έργο της «Η άνοδος και η πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» Εκδόσεις Ωκεανίδα.

Κάτι αντίστοιχο κάνει κι η Ελλάδα σήμερα, ένα ακόμη κοινό που έχουμε με τους Βυζαντινούς.

Όμως ο σύγχρονος Έλληνας, αυτός που βλέπει #GameofThrones και διαβάζει επικά μυθιστορήματα ξένων συγγραφέων και τους αποδίδει τα εύσημα, αγνοεί ότι όλα αυτά είναι λίγα μπροστά σε ό,τι αφορά το Βυζάντιο, το οποίο συνδυάζει δολοπλοκία και έπος με ένα απόλυτο πάντρεμα που συχνά μοιάζει εξωπραγματικό.

Αγνοεί ότι πολλές από τις παραδόσεις μας αλλά και ο τρόπος διασκέδασης προέρχονται ουσιαστικά από το #Βυζάντιο και το ζύμωμα των παγανιστικών στοιχείων της αρχαιότητας με το πλαίσιο της εποχής και τις θρησκευτικές επιρροές.

Γράφει ο Αντρέ Γκιγιού, αυτός ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας στο έργο του «Ο Βυζαντινός Πολιτισμός» (δίτομο έργο, Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ – PEDIO Publishing) στη σελίδα 45 του δεύτερου τόμου του.

«Ο κεντρικός δρόμος κάθε πόλης παίρνει ζωή από τους κιθαροπαίκτες και τους τραγουδιστές, οι οποίοι περιτριγυρίζονται από τους θεατές που χορεύουν και χειροκροτούν. Αλλού κόσμος καθισμένος στο χώμα παίζει ζάρι ή τάβλι, τυχερά παιχνίδια απαγορευμένα από την Εκκλησία, αλλά πού πάντα ασκούνταν ακόμη και από τους κληρικούς και τους μοναχούς».

Και συνεχίζει παρακάτω στην ίδια σελίδα: «Στον κόσμο αρέσει να κοιτάζει τις χορεύτριες, οι οποίες με το κεφάλι γυμνό, κουνούν καθώς χορεύουν τα μακριά τους μαλλιά. Μερικές πόλεις παρέχουν κάθε μέρα, από το πρωί μέχρι το βράδυ, ποικίλα θεάματα τσαρλατάνων, ταχυδακτυλουργών, σχοινοβατών, ακροβατών, μουσικών και τραγουδιστών, σοφών μαϊμούδων και σκυλιών, αρκούδων που χορεύουν, εξημερωμένων φιδιών που παρουσιάζουν πλάνητες Αθίγγανοι, ανθρώπινων τεράτων, γιγάντων, νάνων ή σιαμαίων….» κτλ κτλ (δεν συνεχίζω την περιγραφή για να μην κουράσω).

Με αφορμή, λοιπόν, τα παραπάνω από τα συγκεκριμένα βιβλία, όπως και στοιχεία από το έργο: «Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίνου» (Συλλογικό έργο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο) γράφω την αρχική μου ανάρτηση για την Τσικνοπέμπτη, δίνοντας της απλά μια δική μου λογοτεχνική χροιά.

Κλείνοντας το μεγάλο αυτό κείμενο, θα ήθελα να αναρωτηθείτε πραγματικά γιατί κάποιοι Έλληνες αποστρέφονται τόσο το Βυζάντιο. Ίσως ένας ιστορικός ή ένας κοινωνιολόγος στο μέλλον θα μπορούσε να δώσει απάντηση.

Καλημέρα και Καλό Τσίκνισμα!