Η χαμένη γοητεία της σοσιαλδημοκρατίας

Του Θόδωρου Μαργαρίτη

Η σοσιαλδημοκρατία είναι αλήθεια ότι μπόρεσε σε πολλές χώρες να οικοδομήσει σύγχρονες ανοιχτές κοινωνίες, με ισχυρά δημοκρατικά χαρακτηριστικά και ένα σημαντικό κοινωνικό κράτος. Ακόμα και στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ – δέσμιο, ωστόσο, της λαϊκίστικης νοοτροπίας του ιδρυτή του – συνέβαλε στην ενίσχυση των κοινωνικών πολιτικών στο κράτος, αν και στη χώρα μας η υστέρηση ήταν εμφανής σε σχέση με όλα τα άλλα Ευρωπαϊκά παραδείγματα.

Η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», η νεοφιλελεύθερη επίθεση και η δυναμική της παγκοσμιοποίησης οδήγησαν τη σοσιαλδημοκρατία σε μια αμήχανη στάση τα πρώτα χρόνια και στη συνέχεια τη βύθισαν μέσα σε έναν κύκλο συμβιβασμών και υποχωρήσεων.

Το πιο έντονο φαινόμενο αυτής της παρακμιακής πορείας είναι η ίδια η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η γηραιά ήπειρος βρίσκεται μπροστά σε μια σοβαρή δοκιμασία, με αφορμή τη χρηματοπιστωτική αναταραχή η οποία αποκτά μορφή γενικευμένης οικονομικής κρίσης.

Στις Συνόδους Κορυφής γίνεται φανερό ότι τη σφραγίδα των εξελίξεων θέτουν οι δυνάμεις της Ευρωδεξιάς και του φιλελευθερισμού, αδυνατώντας όμως να δώσουν τολμηρές πολιτικές λύσεις. Ακολουθούν τους ρυθμούς που επιβάλλουν οι αγορές και οι τράπεζες ακυρώνοντας τις δυνατότητες πολιτικής διακυβέρνησης. Οι σοσιαλδημοκράτες παραμένουν αποδυναμωμένοι, έχοντας στον έλεγχο τους τις κυβερνήσεις των χωρών που βρίσκονται στα όρια της χρεοκοπίας. Ωστόσο, την ίδια ώρα, είτε είναι σε κυβερνητικούς ρόλους είτε όχι, αδυνατούν να υποδείξουν μια διαφορετική κατεύθυνση.

Οι συνέπειες είναι ορατές. Οι κοινωνικές ανισότητες μεγενθύνονται, τα δημοκρατικά δικαιώματα περιορίζονται, η ανεργία καλπάζει και στις περιπτώσεις των χωρών που έχουν οδηγηθεί στον περίφημο μηχανισμό στήριξης, έχουμε σοβαρά φαινόμενα διάλυσης της κοινωνικής συνοχής.

Η απόρριψη του Ευρωομολόγου με σχεδιασμό ανάπτυξης, η άρνηση για ένα πιο αποφασιστικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη διαχείριση των χρεών από τις προβληματικές χώρες, η ατολμία για μια Πανευρωπαϊκή πολιτική λύση αναδιάρθρωσης χρέους, συνιστούν τις βασικές εικόνες μιας συντηρητικής στάσης στα πράγματα. Στην Ελλάδα το μνημόνιο αποτελεί μια δανειακή σχέση η οποία υποκρύπτει συγκεκριμένους κοινωνικούς, ταξικούς και πολιτικούς συσχετισμούς, που πιέζουν για την έξοδο της χώρας από την κρίση προς όφελος συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων.

Η κυβέρνηση αδυνατεί να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις και, ταυτόχρονα, δεν αναλαμβάνει τις πολιτικές πρωτοβουλίες με στόχο τη συγκρότηση ενός πανευρωπαϊκού μετώπου για μια άλλη πορεία της ΕΕ. Η πραγματικότητα αυτή οδηγεί σε δραματικές πολιτικές παρενέργειες. Από τη μια δεν προχωρά η πολιτική και θεσμική ενοποίηση του Ευρωπαϊκού χώρου και από την άλλη διευκολύνονται οι ακραίες ιδεολογίες. Τόσο η άνοδος της ακροδεξιάς (πιο χαρακτηριστική περίπτωση στη Γαλλία), όσο και η ισχυροποίηση των ακραίων αριστερών αντιλήψεων εξελίσσονται σταδιακά.

Επομένως, χρειάζεται σήμερα μια πραγματική αφύπνιση των προοδευτικών δυνάμεων, των δυνάμεων της σοσιαλιστικής και ανανεωτικής Αριστεράς. Φυσικά με σύγχρονους όρους, με οικολογικά προτάγματα χωρίς την επιστροφή στα λαϊκίστικα στερεότυπα του παρελθόντος, την παλαιοκομμουνιστική ρητορική. Έχοντας, δηλαδή, επίγνωση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, της προσαρμογής στους διεθνείς «κανόνες του παιχνιδιού». Αλλά και με τη βεβαιότητα ότι δεν βρισκόμαστε στο «τέλος της ιστορίας», ότι η διάκριση ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά είναι μια ζωντανή πραγματικότητα. Με δύο λόγια, χρειαζόμαστε μια ριζοσπαστική ανασυγκρότηση των ιδεών, αλλά και του ευρύτερου χώρου του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Στη χώρα μας η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ επιχειρεί με όσες δυνάμεις διαθέτει να επαναθεμελιώσει τις μεγάλες οραματικές αφηγήσεις των κοινωνικών αλλαγών σε μια αριστερή ρεαλιστική πολιτική.

Η δύσκολη κατάσταση στην Ελλάδα και την Ευρώπη ξαναθέτουν με επίταση τις αξίες των σοσιαλιστικών ιδεών, την ιεράρχηση για μια προοδευτική διέξοδο από την κρίση. Ούτε οι νεοφιλελεύθερες συνταγές, ούτε ο λαϊκίστικος αριστερισμός μπορούν να διατυπώσουν έναν ορίζοντα κοινωνικής δικαιοσύνης μέσα σε μια ενωμένη δημοκρατική Ευρώπη. Το πρόβλημα βρίσκεται στο να διατυπωθεί επαρκώς ένα διαφορετικό πολιτικό σχέδιο για το μέλλον. Αυτό είναι το στοίχημα μιας σύγχρονης Αριστερής, εναλλακτικής λύσης.

Πηγή: www.aixmi.gr