Εθνικό ή διεθνικό;

του Γιώργου Ματθαίου*

Αρκετοί αριστεροί σήμερα συγχέουν το διεθνισμό με την κατηγορηματική άρνηση του εθνικού ζητήματος. Με μια θεοκρατική προσήλωση υποκλίνονται στη λέξη «διεθνισμός» αφορίζοντας το «σκιάχτρο» του «εθνικού». Αν είναι να αποφασίσουμε πάνω σε μια τυπική αντιπαράθεση φράσεων, όλοι οι αριστεροί είναι με το διεθνισμό. Για έναν που ασφαλώς γνωρίζει ότι ο Σοσιαλισμός έχει διεθνή διάσταση και όχι εθνική, η τυπική αντιπαράθεση των ζητημάτων είναι μέγα πολιτικό λάθος. Οι διεθνιστές γνωρίζουν ότι ο διεθνισμός προϋποθέτει τη σχέση ανάμεσα σε διάφορα έθνη και όχι την άρνηση της εθνικής ταυτότητας.

Ο Νίκος Πουλαντζάς ήδη από πολύ παλιά ειρωνευόταν τους κατ’ επίφαση μαρξιστές όταν αγνοούσαν την εθνική πραγματικότητα στις αναλύσεις τους. Και ο Μαρξ στο κομμουνιστικό μανιφέστο διακηρύσσει: «Η πάλη του προλεταριάτου ενάντια στην αστική τάξη, αν όχι στο περιεχόμενο, στη μορφή είναι καταρχήν εθνική. Φυσικά, το προλεταριάτο κάθε χώρας πρέπει να ξεμπερδέψει πριν απ’ όλα με τη δική του αστική τάξη». Το σπάσιμο της σχέσης μεταξύ ταξικής πάλης και εθνικού αγώνα καμία σχέση δεν έχει με τη διαλεκτική. Και όσοι πέφτουν σε αυτό το σφάλμα λειτουργούν αντι-μαρξιστικά, γιατί εμπνέονται από μια φιλελεύθερη παράδοση ξένη προς τον μαρξισμό. Τη σχέση μεταξύ εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης την εξέφρασε ο Μάο με το θαυμάσιο σύνθημά του: «Τα κράτη θέλουν ανεξαρτησία, τα έθνη απελευθέρωση και οι λαοί επανάσταση».

Αν δέχεσαι το δικαίωμα τον Παλαιστινίων για τη δημιουργία δικού τους ανεξάρτητου κράτους, δε μπορεί να το αρνείσαι για την περίπτωση της Κύπρου που βρίσκεται υπό κατοχή. Όταν συμπαραστέκεσαι στη Σερβία τη περίοδο των βομβαρδισμών από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και του ευρωπαίους συμμάχους του, πρέπει να κάνεις το ίδιο και για τη περίπτωση της δικιάς σου χώρας όταν αυτή πλήττεται σε όλα τα επίπεδα - οικονομικό, πολιτιστικό, πολιτικό. Δε μπορείς να βλέπεις τα τσιράκια της αστικής τάξης (Χριστόδουλος, Καρατζαφέρης κ.ά.) να μάχονται για να υπερασπισθούν τη πολιτική και πολιτιστική αυτοτέλεια της πατρίδας σου. Ειδικά στην Ελλάδα, χώρα του περιφερειακού καπιταλισμού που υπήρξε θύμα του ιμπεριαλισμού σε όλες του τις μορφές.

Αυτή η πραγματικότητα αποτυπώνεται στις μέρες μας και με «περίεργη» σύμπλευση μεταξύ κάποιων αριστερών και σκληρών νεοφιλελεύθερων. Αυτοί οι αριστεροί αβασάνιστα αποδέχονται ολόκληρη τη πολεμική που εκτοξεύει το νεοφιλελεύθερο στρατόπεδο ενάντια στα έθνη και προσπαθεί να μας πείσει ότι πρόκειται για τεχνητά κατασκευάσματα. Ο πυρήνας των ιδεών αυτών εκπορεύεται σαφώς από τη στρατηγική του χρηματιστικού κεφαλαίου για να σωθεί ο καπιταλισμός.

Η αντιπαράθεση του εθνικού με το διεθνικό είναι ένα αντιδιαλεκτικό και ανιστόρητο σχήμα. Η πάλη των τάξεων μέσα στον καπιταλισμό προϋποθέτει την ύπαρξη και εθνικής ταυτότητας. Γι’ αυτό οι κλασικοί του μαρξισμού είχαν προσδιορίσει ότι η πάλη των τάξεων ξεκινάει σε εθνικό επίπεδο και ότι ο στρατηγικός ορίζοντάς της ήταν η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας σε εθνικό επίπεδο. Φυσικά δεν έμεναν εκεί. Όριζαν ότι η εθνική διάσταση της πάλης για την εξουσία συνδέεται με την περιφερειακή (βλέπε Ε.Ε.) και παγκόσμια διάσταση του προβλήματος. Για τους κλασικούς του μαρξισμού ανάμεσα στο εθνικό και διεθνικό υπάρχει μια διαλεκτική σχέση και όχι αντιπαραθετική.

Μερικοί σημερινοί όμως «αριστεροί διεθνιστές», που υπάρχουν δυστυχώς στον ΣΥΝ, δεν γνωρίζουν από διαλεκτική. Δε θέλουν όμως να διδαχτούν και από την ιστορία. Και η ιστορία διδάσκει ότι οι «εθνικοί» πόλεμοι, οι διαιρέσεις και τα αιματοκυλίσματα των λαών δεν συνιστούν το αναπόφευκτο και θλιβερό επακόλουθο της αναγνώρισης του εθνικού ζητήματος, αλλά ακριβώς το αντίθετο: είναι ο καρπός της άρνησης και της υποτίμησης του εθνικού ζητήματος.

Το εθνικό με το διεθνικό είναι συστατικά του εργατικού κινήματος που δεν αντιπαρατίθενται, όπως ακριβώς δεν αντιπαρατίθεται η μεταρρύθμιση στην ανατροπή. Για τους Αριστερούς ο αγώνας για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, για βελτίωση της θέσης του εργαζόμενου μέσα στον καπιταλισμό, για δημοκρατικούς θεσμούς, αποτελεί το μοναδικό δρόμο χειραφέτησης της πάλης και της επίτευξης του τελικού σκοπού, που είναι η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας και η ανατροπή του καπιταλισμού.

Γι’ αυτό το λόγο η Αριστερά πρέπει να υποστηρίξει την άποψη ότι τα αδύναμα κράτη χρειάζονται κανόνες για τις εθνικές οικονομίες τους. Τα πιο αδύναμα κράτη χρειάζονται δασμούς, χρειάζονται το δικαίωμα να επιβάλλουν δασμούς, ώστε να οικοδομήσουν στη χώρα τους αυτόνομες παραγωγές. Αυτό που σίγουρα δε χρειάζονται είναι μια παγκόσμια οικονομική τάξη, όπου τα ισχυρά κράτη θέτουν δασμολογικούς φραγμούς ώστε να μην εισάγουν τα προϊόντα των αδυνάτων, και όπου σε παγκόσμιο επίπεδο κάνουν τα πάντα για να γκρεμίσουν ακόμη και τα πενιχρά προστατευτικά τείχη που έχουν απομείνει στους αδύνατους.

Το ίδιο και ο αγώνας σε εθνικό επίπεδο (που συμπεριλαμβάνει και την υπεράσπιση της εθνικής υπόστασης, των εθνικών ελευθεριών και της ιστορίας) είναι το μέσο για την επίτευξη του διεθνισμού. Εθνικό και διεθνικό συνδέονται με έναν άρρηκτο δεσμό. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι η αντιπαράθεση του εθνικού με το διεθνικό, αλλά αν το εθνικό θα έχει ταξικό ή εθνικιστικό προσανατολισμό. Αν δηλαδή η εθνική διάσταση της πάλης θα συνδέεται με το Σοσιαλισμό και τη διεθνή διάσταση, ή εάν θα περιορίζεται στα εθνικά πλαίσια και στις εθνικές ουτοπίες.

Η τυπική αντιπαράθεση μάς οδηγεί στο εξής πολιτικό σφάλμα: να εγκαταλείψουμε κάθε αγώνα στα εθνικά ζητήματα και στο όνομα ενός αφηρημένου «διεθνισμού» να τα στιγματίζουμε ως «εθνικισμό» κλπ. Αυτό δηλαδή που κάνουν κάποιοι αριστεροί. Αυτό όμως θέλει και η Νέα Τάξη, ακριβώς γιατί αυτός ο «διεθνισμός» χρησιμοποιείται σαν προσαρμογή στις επιταγές μιας δήθεν «νέας εποχής». Αυτός είναι ο «διεθνισμός» του χρηματιστηριακού κεφαλαίου και συνίσταται στην εκμηδένιση της ιστορίας και του πολιτισμού, στην επιβολή μιας «ενιαίας σκέψης». Μερικοί στον ΣΥΝ κάνουν αυτό ακριβώς.

Όμως ο διεθνισμός απορρέει από την ανάγκη συμφιλίωσης και αλληλεγγύης των λαών στη βάση του σεβασμού της εθνικής ταυτότητας. Ποτέ ο διεθνισμός δεν αρνήθηκε τα εθνικά ζητήματα και την εθνική ταυτότητα. Αντίθετα, είναι ο ιμπεριαλιστικός μιλιταριστικός εθνικισμός στο παρελθόν και πλανητικός μιλιταρισμός σήμερα, αυτός που περιφρονεί τα εθνικά ζητήματα και προκαλεί τους «εθνικούς πολέμους».

Στο όνομα του αντιεθνικισμού όχι μόνο χάνουμε τον πλανητικό μιλιταριστικό εθνικισμό, αλλά του παρέχουμε και ισχυρό ιδεολογικό άλλοθι.

* Ο Γιώργος Ματθαίου (γραμματέας Π.Κ. Συνασπισμού Γέρακα) συμμετέχει στην “Πρωτοβουλία για την Αριστερή Ανασύνθεση” και το κείμενο θα δημοσιευθεί στο περιοδικό της Πρωτοβουλίας ενόψει του 5ου συνεδρίου. http://anasyn.wordpress.com/