Δημήτρης Νόλλας: "Κάτι άυλο διαπερνά και συνέχει την κοινωνία μας, δυσκολεύοντάς την να καταποντιστεί"

Συνέντευξη στην Εύα Κουσιοπούλου

Στo νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα «Το ταξίδι στην Ελλάδα» (εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ) ο ήρωας του βιβλίου, ο Αρίστος, επιστρέφοντας στη γενέθλια πόλη, τη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται ανάμεσα σε χαφιέδες και τοκογλύφους, ανθρώπους χωρίς ιδεολογία, σχέσεις που βασίζονται στο συμφέρον και συγκρούσεις. Αναζητά μια γυναίκα, η οποία το τελευταίο που του είπε είναι ένα «φεύγε και σώζου». Για να νιώσει εν τέλει πως «καθώς πορευόταν εκεί που ήθελε να είναι… όλα τον οδηγούσαν στη σφυρηλάτηση και όχι στην κατάλυση των δεσμών του με τον τόπο»…

Ζούμε σε μιαν αμήχανη, μετέωρη εποχή. Πριν ζούσαμε σε μιαν εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας, σε μια μάχη με την πόζα και το ευτελές. Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να κάνει τους Έλληνες σήμερα να επιστρέψουν σε αυτό που πραγματικά είμαστε;
Νομίζω πως αυτό που θα μπορούσε να μας κάνει να επιστρέψουμε σ’ αυτό που πραγματικά είμαστε, είναι να ξεκόψουμε απ’ αυτό που είχαμε αφεθεί να γίνουμε! Να καταλάβουμε κατ’ αρχάς πως μια κρίση όπως η σημερινή, που επανέρχεται περιοδικά στην ανθρώπινη ιστορία, ενώ μοιάζει με βαριά ασθένεια, δεν είναι θανατηφόρα. Και άρα υπάρχει ελπίδα να την ξεπεράσουμε. Αρκεί να έχουμε κατά νου πως προϋπόθεση της Ανάστασης είναι η Σταύρωση. Αν δεν νεκρώσουμε τον προηγούμενό μας εαυτό, του χρόνου πάλι εδώ θα είμαστε, να γκρινιάζουμε για το κακό μας χάλι. Αν δεν αφαιρέσουμε από το κέντρο της ζωής μας τη Χρυσή Εικόνα, το χρήμα που προσκυνούμε πρωί-βράδυ και τα υλικά αγαθά με τα οποία φορτώσαμε τη ζωή μας, δεν πρόκειται τίποτα ν’ αλλάξει. Ας έχουμε ελπίδα! Υπάρχουν σημάδια πως οι άνθρωποι σιγά σιγά συνειδητοποιούν πού τους οδήγησαν οι επιλογές τους και αλλάζουνε μυαλά.



Οι ήρωες σας «μοιράζονται την ίδια ανησυχία και δυσκολία να παραμείνουν στα ίδια». Θα λέγατε πως αυτό είναι ένα στοιχείο που σας χαρακτηρίζει και εσάς τον ίδιο;
Τα υλικά απ’ τα οποία πλάθονται οι χαρακτήρες ενός μυθιστορήματος, ακόμη και οι πιο διεφθαρμένοι, οι χειρότεροι πτερνιστές, δεν θα μπορούσαν να μη διαθέτουν στοιχεία και του ίδιου του συγγραφέα τους.

Η Χρυσάνθη λέει στον Αρίστο “Μην ακούς τι λέει ο κόσμος. Για πόλεμος, για ειρήνη, έντβεντερ όντερ, μόνη σημασία έχει να μπορείς να ζήσεις τη δικιά σου ζωή και να μπορείς να αλλάζεις όταν έρχεται η ώρα. Τη δικιά σου ζωή και να το κάνεις κάθε φορά ριζικά και αποφασιστικά”. Μπορεί κανείς να ξεφύγει, να διαφύγει έστω από το πεπρωμένο και να ζήσει τη δικιά του ζωή;
Μα, το πεπρωμένο του σύγχρονου ανθρώπου, εδώ και μερικούς αιώνες, βρίσκεται στα χέρια του. Και το υπαρξιακό του δράμα εδράζεται στην ελευθερία του: στο να είναι κύριος της ζωής του και των επιλογών του. Και είναι αυτό που κάνει την ελευθερία τόσο αφόρητη και συνάμα τόσο γοητευτική! Γι’ αυτό οι δουλόφρονες ψυχές ήταν πάντα έτοιμες να την εκχωρήσουν για μιαν αύξηση μισθού, ενώ οι άριστοι χωρίς αυτήν θα μπορούσαν να πεθάνουν…

Αυτό το «να αλλάζεις ριζικά και αποφασιστικά» μου έφερε -χωρίς να το θέλω- στο νου τη σύγχρονη Ελλάδα. Έτσι θα βγούμε από την κατάσταση που έχει βρεθεί η χώρα;
Μόνο έτσι. Μόνο αλλάζοντας «ριζικά και αποφασιστικά» μπορεί να βγούμε στην αντίπερα όχθη. Αν καταφέρουμε να γυρίσουμε τον εαυτό μας, το μέσα-έξω. Μόνον αν αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και τη σχέση μας μ’ αυτόν θα τα καταφέρουμε. Κι αυτό θα γίνει αν η προσπάθειά μας είναι «ριζική και αποφασιστική». Και, πιστέψτε με, μοιάζει με θάνατο μια τέτοια προσπάθεια. Όπως η Σταύρωση, που λέγαμε λίγο πριν. Που φέρνει όμως τον αναγεννημένο άνθρωπο!

Μοιάζετε να πιστεύετε πως η ελληνική κοινωνία ξέρει να επιβιώνει. Εν μέσω κρίσης και ενώ «όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν» πού βρίσκετε εσείς προσωπικά την ελπίδα;
Δεν είναι θέμα πίστης, μας το διδάσκει η ιστορία του τόπου. Φαίνεται πως κάτι άυλο διαπερνά και συνέχει την κοινωνία μας, δυσκολεύοντάς την να καταποντιστεί. Τα μαθήματα της Ιστορίας δεν είναι για να εφησυχάζουμε. Αλλά ας είναι μια παρηγοριά!

Μπορεί η πληγή του εμφυλίου να επουλωθεί σήμερα, την ώρα που η ελληνική κοινωνία έχει να παλέψει με πληγές όπως η κοινωνική και οικονομική κρίση ή η άνοδος της ακροδεξιάς και του νεοσυντηρητισμού;
Είναι πάντα καιρός. Όλες οι πληγές, ανεξαρτήτως συγκυρίας ή περιρρέουσας ατμόσφαιρας, επανέρχονται, ζητώντας να επουλωθούν. Να μη μείνουν πίσω τραυματισμένες ψυχές και μνήμες. Καμιά φορά αυτό γίνεται για να χρησιμοποιηθούν ξανά στάχτες νεκρές και να αναζωπυρωθούν αιματηρές συγκρούσεις. Γίνεται με κακό σκοπό. Δεν πειράζει. Όλα θα ιαθούν στον καιρό τους!

Αναφέρεστε όμως και στη «μπαγιατίλα» της Θεσσαλονίκης. Δεν θα μπορούσα να μη σας ρωτήσω τι σας γοητεύει και τι σας απογοητεύει στην πόλη μας; «Τι έχει η πόλη;» όπως γράφετε.
Είναι μια πόλη –οι άνθρωποί της, εννοείται– ανοιχτή κι εξωστρεφής. Ήδη από τον 18ο αιώνα, για να μην πάμε παραπίσω. Και επιπλέον διαθέτει εξωφρενική αυτοπεποίθηση. Δεν θέλει πολλά για να γοητευτεί ο άνθρωπος…

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μέρος μιας τριλογίας, όπως είπατε στη διάρκεια της παρουσίασής του στον ΙΑΝΟ. Έχετε ξεκινήσει να δουλεύετε πάνω στο επόμενο;
Είναι νωρίς να μιλήσουμε γι’ αυτό…

Πηγή: φιλμ νουάρ Εβδομαδιαίο έντυπο για τον πολιτισμό και τη Θεσσαλονίκη