Η θεραπεία προϋποθέτει πάντα διάγνωση. Η απάντηση στην ελληνική κρίση, προϋποθέτει τον προσδιορισμό της φύσης της. Η κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα εντάσσεται στην παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού, ωστόσο παρουσιάζει μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Η χώρα μας είναι πολιτισμικά συνδεδεμένη με τη Δύση, ενώ οι κοινωνικές της πρακτικές εμπεριέχουν στοιχεία της Ανατολής. Από την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους και μετά, η Ελλάδα πέρασε στη σφαίρα επιρροής της Δύσης, χωρίς όμως να αναπτύξει τα χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής χώρας. Δεν αναπτύχθηκε βιομηχανική καπιταλιστική οικονομία, δεν δημιουργήθηκε ούτε σημαντική εργατική τάξη, ούτε ισχυρή εθνική αστική τάξη, ενώ η νεοελληνική ιστορία κυριαρχείται από ωμές ξένες παρεμβάσεις και καταστρεπτικούς εθνικούς διχασμούς. Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες η Ελλάδα μπαίνει σε μια πορεία ομαλότητας και ευρωπαϊκής σύγκλησης. Η πορεία αυτή ελπίζαμε ότι θα ήταν ευθεία και γρήγορη, ωστόσο το ξέσπασμα της κρίσης θέτει τα πάντα υπό αμφισβήτηση.
Η κρίση αυτή, που κορυφώθηκε το 2008, είναι συνέπεια της πλήρους απελευθέρωσης των αγορών, της φαινομενικά απεριόριστης διάθεσης χρήματος και της ανεξέλεγκτης χρήσης τοξικών τραπεζικών προϊόντων. Αυτό δημιούργησε τις τραπεζικές φούσκες στις ΗΠΑ και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Ισλανδία.
Στην Ελλάδα, η κρίση αυτή ξέσπασε ως μια «φούσκα του Δημοσίου» σε μια χώρα όπου αφενός η παραγωγική βάση ήταν σε φθίνουσα πορεία και αφετέρου το πελατειακό πολιτικό σύστημα προσφερόταν στην απεριόριστη διόγκωση αυτής της φούσκας. Φορέας της φούσκας αναδείχτηκε το ίδιο το κράτος. Η πελατειακή δομή του πολιτικού συστήματος και η έλλειψη κάθε σοβαρού ελέγχου του δημόσιου μηχανισμού, οδήγησαν σε μια πρωτοφανή διόγκωση του ελλείμματος. Το πρωτογενές έλλειμμα του 2009 έφτασε το ιστορικό ρεκόρ των 24,6 δισ. €, δηλαδή πάνω από 10% του ΑΕΠ! Το συσσωρευμένο πρωτογενές έλλειμμα της περιόδου 2004-2009 ανέρχεται σε 49,7 δισ. €. Και το πιο σημαντικό βέβαια είναι ότι η διόγκωση αυτών των δαπανών δεν είχε κανένα αντίκρισμα, ούτε στη βελτίωση της δημόσιας λειτουργίας, ούτε στη βελτίωση της οικονομίας. Η αναφορά σε μερικούς βασικούς δείκτες είναι ενδεικτική. Η Ελλάδα κατρακύλησε στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών με κριτήριο την διαφθορά από την 49η θέση το 2004, στην 80η το 2010. Η ανταγωνιστικότητα έπεσε από την 35η το 2003, στην 83η θέση το 2011, ενώ ανήκει στην ομάδα χωρών με τις χαμηλότερες επιδόσεις ως προς τη φιλικότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Ακόμη, 78% των Ελλήνων είναι δυσαρεστημένοι από την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης.
Οι κομματικό-πελατειακές συνήθειες δεν επέτρεπαν μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της διαφθοράς, την αναδιοργάνωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, τον εξορθολογισμό του δημόσιου τομέα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η ατολμία της πολιτικής τάξης τροφοδοτούνταν από μια γενικευμένη αδιαφορία των πολιτών για τα θέματα αυτά, πιθανώς λόγω της διάχυτης αίσθηση ότι «όλοι μπορούμε να βολευτούμε σε αυτή την κατάσταση».
Τελικά, η κρίση στην Ελλάδα είναι κρίση του καπιταλισμού;
Για να απαντήσουμε σε αυτό ερώτημα πρέπει να αναλογιστούμε ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής πραγματικότητας. Η φοροδιαφυγή κοστίζει περίπου 40 δισ. €, η γραφειοκρατία και η διαφθορά του δημόσιου τομέα κοστίζει 8 με 10 δισ. €, οι ανείσπρακτες οφειλές προς το κράτος ανέρχονται σε πάνω από 24 δισ. €, τα κλειστά επαγγέλματα εκτινάσσουν τις τιμές, το συνταξιοδοτικό σύστημα του δημοσίου επιτρέπει σύνταξη στα 40 και εμφανιζόμαστε ως η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό αναπήρων! Και πάνω απ’ όλα η παραοικονομία υπολογίζεται στο 30% του ΑΕΠ! Αν ενσωματωνόταν το προϊόν της παραοικονομία στο ΑΕΠ, το ποσοστό του χρέους θα μειωνόταν από 161% στο 125%. Δηλαδή θα πετυχαίναμε άμεσα το στόχο που έχουμε θέσει για το 2020! Αν επιπλέον ενσωματώναμε το κόστος της φοροδιαφυγής, της γραφειοκρατίας και της διαπλοκής και εισπράτταμε τους βεβαιωμένους φόρους, θα εκμηδενίζαμε το χρέος μας σε λιγότερο από 5 χρόνια, χωρίς κανένα πρόσθετο μέτρο. Όλα αυτά είναι βέβαια θεωρητικά αλλά οδηγούν στο εύλογο ερώτημα: είναι η φοροδιαφυγή, η διαπλοκή κλπ. αναπόσπαστα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού; Η απάντηση είναι προφανώς όχι. Αφενός η διαφθορά υπάρχει και εκτός καπιταλισμού και αφετέρου υπάρχουν και καπιταλιστικές χώρες «νοικοκυρεμένες».
Η πραγματικότητα είναι ότι η κρίση στην Ελλάδα προκαλείται από το διεθνή χρηματιστηριακό καπιταλισμό, που ευνοεί τις «φούσκες», αλλά φουντώνει στη χώρα μας διότι η κατανάλωση υπερσκελίζει την παραγωγή, ενώ το πολιτικό σύστημα εμποδίζει την υγιή επιχειρηματικότητα και ευνοεί τον κρατικοδίαιτο παρασιτισμό. Όσο αιρετικό και να ακούγεται, πιστεύω ότι η κρίση στην Ελλάδα είναι εν μέρει και μια κρίση έλλειψης καπιταλισμού. Εννοώ ότι συνδέεται με την ιστορική έλλειψη βιομηχανικής ανάπτυξης, ανάλογης αυτής των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Σήμερα ζούμε την εποχή του χρηματιστηριακού καπιταλισμού με τις καταστρεπτικές του συνέπειες σε όλες τις χώρες, αλλά πρωτίστως στις πιο ευάλωτες, όπως η Ελλάδα.
Ποια είναι η απάντηση σε αυτή την ιδιαιτερότητα; Στην Ελλάδα υπάρχουν δυνάμεις υγιούς επιχειρηματικότητας. Δυνάμεις που επιθυμούν να αναπτυχθούν βασιζόμενες στην καινοτομία, τη δημιουργικότητα και όχι στο πελατειακό πάρε-δώσε με τους ημετέρους της εκάστοτε εξουσίας. Ωστόσο, παραδοσιακά η Αριστερά δεν κάνει διάκριση μεταξύ αυτών των δυο κατηγοριών. Πολιτικά, δυσκολεύεται να αξιοποιήσει αυτές τις δυνατότητες και να τις μετουσιώσει σε δημιουργικές προτάσεις.
Στη δεκαετία του ’70 ο Berlinguer στην Ιταλία επινόησε τον «ιστορικό συμβιβασμό». Η σκέψη του ήταν απλή και τολμηρή. Οι ιδιαιτερότητες στην Ιταλία, η διεθνής συγκυρία δεν επέτρεπαν την απευθείας επίτευξη του τελικού σκοπού του Ιταλικού ΚΚ, δηλαδή την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού. Αντί να εγκλωβιστεί σε μια στάση αποκλειστικής διαμαρτυρίας και αντιπολίτευσης, πρότεινε μια τακτική συμμαχία με δυνάμεις διαφορετικού πολιτικού προσανατολισμού αλλά με κοινές ανησυχίες για τη χώρα τους, που θα την ωθούσε ένα βήμα μπρος, προς μια κατεύθυνση που θα άνοιγε το δρόμο και για άλλες αλλαγές. Η δολοφονία του Aldo Moro, αλλά πιθανώς και η στενότητα σκέψης εκατέρωθεν, δεν επέτρεψαν δυστυχώς την επίτευξη αυτού του ιστορικού συμβιβασμού.
Στην Ελλάδα σήμερα η κατάσταση μοιάζει τελματωμένη. Η Αριστερά δυσκολεύεται να μετουσιώσει το όραμά της σε ένα πρόγραμμα. Ο εκσυγχρονισμός του ΠΑΣΟΚ έχει αποβιώσει. Η επιχειρηματικότητα και οι άνθρωποι που μπορούν να την στηρίξουν εγκαταλείπουν τη χώρα. Πιστεύω ότι η ελπίδα μπορεί να γεννηθεί μόνο αν υπερβούμε τα στερεότυπα του παρελθόντος και αν σκεφτούμε λύσεις τολμηρές και καινοτόμες. Όπως ο Berlinguer την εποχή του…
www.odysseas-voudouris.gr
Ο Οδυσσέας Βουδούρης είναι υποψήφιος βουλευτής της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ στη Β' Αθηνών
No comments:
Post a Comment