Xάουαρντ Ζιν (1922-2010): Ο ιστορικός που δημιούργησε ιστορία

Του ΝΤΕΪΒ ΖΙΡΙΝ

Ο Χάουαρντ Ζιν, ο ήρωάς μου, ο δάσκαλός μου, ο φίλος μου, πέθανε από καρδιακή προσβολή την Τετάρτη στα 87 του. Με τον θάνατό του, χάνουμε έναν άνθρωπο για τον οποίο το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ξαναέγραψε την αφήγηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Χάνουμε έναν ιστορικό ο οποίος δημιούργησε ιστορία.

Όποιος πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ανοσία στη ριζοσπαστική πολιτική δεν παρακολούθησε ποτέ του κάποια διάλεξη του Χάουαρντ Ζιν. Δεν έπεφτε καρφίτσα στην αίθουσα, καθώς ολόκληρες οικογένειες, Μαύροι, Λευκοί, Ισπανόφωνοι, κατέφθαναν για να ακούσουν τη δική τους ιστορία, σε τόνους χιουμοριστικούς και ηρωικούς μαζί. «Αυτό που έχει σημασία δεν είναι ποιος κάθεται στην προεδρική καρέκλα Λευκό Οίκο. Αυτό που έχει σημασία είναι ποιος κάνει καθιστική διαμαρτυρία έξω από αυτόν», θα έλεγε μʼ ένα σκανταλιάρικο χαμόγελο. Και μετά από αυτή τη φιλική πρόταση πολιτικής ανυπακοής, το πλήθος θα ξεσπούσε σε γέλια και χειροκροτήματα.

Μόνο ο Χάουαρντ μπορούσε να πετύχει κάτι τέτοιο, επειδή ήταν εντελώς αυθεντικός. Όταν μιλούσε κατά της φτώχειας, μιλούσε ως ένας άνθρωπος που αναγκάστηκε να δουλέψει στα ναυπηγεία κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Όταν μιλούσε κατά του πολέμου, μιλούσε ως αεροπόρος σε βομβαρδιστικά αεροπλάνα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου -- μια εμπειρία που τον άλλαξε ριζικά. Όταν μιλούσε κατά του ρατσισμού, το έκανε από τη σκοπιά ενός ανθρώπου που δίδασκε στο Spelman College κατά τη διάρκεια του κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα και συνελήφθη κατά τη διάρκεια μιας καθιστικής διαμαρτυρίας με τους φοιτητές του.

Και φυσικά, όταν μίλησε για την Ιστορία, το έκανε από τη σκοπιά του ανθρώπου που έχει γράψει την Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών, ένα βιβλίο που έχει πουλήσει πάνω από δύο εκατομμύρια αντίτυπα και άλλαξε τη ζωή αναρίθμητων ανθρώπων. Είμαι ένας από αυτούς. Όταν ήμουν 17 και έπεσε στα χέρια μου ένα αντίτυπο με τσαλακωμένο εξώφυλλο, θεωρούσα ότι ιστορία σημαίνει να ξέρεις ότι η Magna Carta υπογράφηκε το 1215. Δεν ήξερα τι ήταν η Magna Carta, ήξερα όμως ότι υπογράφηκε το 1215. Ο Χάουαρντ πήρε αυτή την ιστορία των μεγάλων ανδρών με τις πουδραρισμένες περούκες και την αναποδογύρισε.

Στο βιβλίο του Χάουαρντ, οι κύριοι πρωταγωνιστές ήταν οι δραπέτες σκλάβοι, οι ριζοσπάστες εργάτες οι μάζες και οι απόκληροι. Ήταν η ιστορία γραμμένη από τον Ρομπέν των Δασών και ανταποκρινόταν σε μια επιθυμία που συμμερίζονταν τόσο πολλοί: να δημιουργείς πραγματικά την ιστορία αντί να είσαι το θύμα της. Το βιβλίο του ζωντάνεψε τον Δεκέμβριο με το ξεκίνημα της σειράς The People Speak του History Channel, με τη συμμετοχή ηθοποιών, μουσικών και ποιητών.

Ρώτησαν κάποτε τον Χάουαρντ αν ο έπαινός του στη διαφωνία και τη διαμαρτυρία ήταν πράξη διχαστική. Απάντησε πολύ ωραία: «Ναι, η διαφωνία και η διαμαρτυρία είναι διχαστικές, αλλά με την καλή έννοια, διότι αντιπροσωπεύουν με ακρίβεια τους πραγματικούς διαχωρισμούς μέσα στην κοινωνία. Αυτές οι διαφορές υφίστανται --οι πλούσιοι, οι φτωχοί-- είτε υπάρχει διαφωνία είτε όχι, αλλά όταν δεν υπάρχει διαφωνία, τότε δεν υπάρχει καμία αλλαγή. Η διαφωνία έχει τη δυνατότητα όχι να άρει τη διαίρεση της κοινωνίας, αλλά να αλλάξει την πραγματικότητα της διαίρεσης. Να αλλάξει την ισορροπία των δυνάμεων προς όφελος των φτωχών και των καταπιεσμένων».

Χάρη σε κάποιες τέτοιες φράσεις, ο Χάουαρντ έγινε το ίνδαλμά μου. Δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι θα γινόμασταν και φίλοι. Αλλά μέσω του κοινού συνεργάτη μας Άντονυ Άρνοβ, ο Χάουαρντ διάβασε τα κείμενά μου για τον αθλητισμό και στη συνέχεια συμφώνησε να προχωρήσουμε στην έκδοση ενός βιβλίου που ονομάσαμε A Peopleʼs History of Sports in the United States. Οργανώσαμε επίσης μια σειρά συναντήσεων όπου έπαιρνα συνέντευξη επί σκηνής από τον Χάουαρντ. Ακόμα και στα 87 του, διατηρούσε το αιχμηρό του χιούμορ, δυνατή φωνή και τη γοητευτική λευκή κόμη σταρ του σινεμά. Το σώμα του έδειχνε σημεία κάμψης ωστόσο, παρά τη φυσική του αδυναμία, ο Χάουαρντ έμεινε και υπέγραψε χιλιάδες βιβλία μέχρι που το χέρι του άρχισε να τρέμει από την προσπάθεια.

Στην εκδήλωση που κάναμε στο Μάντισον του Γουισκόνσιν, ο Χάουαρντ απεύθυνε μια πρόκληση για το κοινό. Είπε: «Η δουλειά μας ως πολίτες είναι να αξιολογήσουμε με ειλικρίνεια την πολιτική του Ομπάμα. Δεν μπορεί να αποτιμηθεί μόνο σε σχέση με τον Μπους, γιατί με μέτρο τον Μπους, οποιοσδήποτε φαίνεται καλός. Αλλά ας δούμε με ειλικρίνεια τα έργα του Ομπάμα, και ας ενεργήσουμε σαν υπεύθυνοι και δραστήριοι πολίτες».

Δεν δίσταζε επίσης να εκφράσει τις πολιτικές πεποιθήσεις του, μεγαλόφωνα και περήφανα. Τον ρώτησα για τις προοπτικές της ριζοσπαστικής πολιτικής σήμερα και είπε: «Ας μιλήσουμε για τον σοσιαλισμό […]. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να επαναφέρουμε την ιδέα του σοσιαλισμού στη δημόσια συζήτηση της χώρας μας, εκεί που ήταν στα τέλη του [περασμένου] αιώνα, προτού τον δυσφημήσει η Σοβιετική Ένωση. Ο σοσιαλισμός είχε καλό όνομα σε αυτή τη χώρα. Ο Ευγένιος Ντεμπς ήταν σοσιαλιστής. Το ίδιο και ο Κλάρενς Ντάροου. Η Μάδερ Τζόουνς. Η Έμμα Γκόλντμαν. Υπήρχαν εκατομμύρια ανθρώπους που διάβαζαν σοσιαλιστικές εφημερίδες σε όλη τη χώρα. Ο σοσιαλισμός, κατά βάση, λέει: Ας αποκτήσουμε μια πιο καλοσυνάτη, ήμερη κοινωνία. Ας μοιραστούμε τα αγαθά. Ας οικοδομήσουμε ένα οικονομικό σύστημα που δεν θα παράγει αγαθά επειδή είναι επικερδή για κάποια εταιρεία, αλλά τα αγαθά που έχουν ανάγκη οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να κάνουν ούτε βήμα πίσω από τη λέξη σοσιαλισμός, γιατί πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από τον καπιταλισμό».

Ο Χάουαρντ Ζιν δίδαξε εκατομμύρια από εμάς ένα απλό μάθημα: Αγωνιστείτε! Αγωνιστείτε! Αγωνιστείτε! Αλλά χωρίς να χάσετε ποτέ την αίσθηση του χιούμορ στην πορεία. Είναι μια όμορφη κληρονομιά και όσο και αν μας πονάει η απώλειά του, πρέπει να προσπαθήσουμε να οικοδομήσουμε πάνω στο έργο του Χάουαρντ, να γράψουμε ιστορία.

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης, Κ. Σπαθαράκης

Ο Dave Zirin είναι αθλητικογράφος. Η σχέση αθλητισμού και πολιτικής βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του. Το άρθρο του «Howard Zinn: The Historian Who Made History» δημοσιεύτηκε στο μπλογκ του περιοδικού «The nation» (www.thenation.com/blogs/notion) στις 27.1.2010.

Πηγή: Εφημερίδα Η ΑΥΓΗ