Η ομελέτα και τα αυγά

Του Γιωργου Παγουλατου*

Ομολογώ ότι μπήκα στους κατεστραμμένους χώρους του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών με μια ενδόμυχη ελπίδα. Οτι τουλάχιστον θα ανακάλυπτα στα δεκάδες συνθήματα που λέρωναν τους τοίχους, κάποια ίχνη πρωτοτυπίας και φρεσκάδας που θα παρηγορούσαν κάπως για τις ισοπεδωμένες γραμματείες, το ρημαγμένο εργαστήριο, τον εξοπλισμό που έγινε στάχτη. Ομως, εκτός από τα γνωστά και στερεότυπα, ένα σύνθημα μάλλον αποτύπωνε τη «φιλοσοφία» των καταληψιών, επαναλαμβανόμενο σε διάφορες εκδοχές: «σπάσε, κάψε, κλέψε», «κλέψτε, σπάστε, διασκεδάστε».

Οι κατ’ επάγγελμα απολογητές της κάθε εξέγερσης θα προσπαθήσουν να μας πείσουν ότι αυτό που συμβαίνει δεν είναι αυτό που βλέπουμε με τα μάτια μας, αλλά κάτι διαφορετικό. Οπως η περίφημη ομπρέλα του Νίτσε, που οι Γάλλοι μεταμοντερνιστές μας ζητούσαν να δούμε ως ένα ερμηνευτικό στρατήγημα και όχι ως κάτι που προφύλασσε τον κάτοχό της από το να μουσκεύει όποτε έβρεχε. Ετσι θα μας πουν ίσως ότι και οι καταλήψεις δεν ήταν ένα πάρτι μηδενιστικής καταστροφής, αισθητικής υποβάθμισης και πλιάτσικου, αλλά το προανάκρουσμα ενός τάχα νέου καλύτερου κόσμου.

Οι απολογητές του σταλινισμού και του μαοϊσμού συνήθιζαν να δικαιολογούν την επαναστατική βία υποστηρίζοντας ότι δεν μπορείς να φτιάξεις ομελέτα χωρίς να σπάσεις αυγά. Μετά από αλλεπάλληλους γύρους ρημαδιού, ήρθε η ώρα να διερωτηθούμε (όπως ο Τζορτζ Οργουελ όταν αντιμετώπιζε τη σταλινική επιχειρηματολογία): και πού είναι η ομελέτα;

Ομελέτα δεν διακρίνεται, μόνο αυγά σπασμένα παντού. Εχουμε αντίθετα έναν άλλο απολογισμό. Το ένα είναι ότι η κοινωνία αντιμετωπίζει πλέον αυτή τη θεσμοθετημένη καταστροφή δημόσιας περιουσίας με διογκούμενη αγανάκτηση. Αντιλαμβάνεται ότι η τοτεμική κατάχρηση του ασύλου μετατρέπει ανοιχτές κοινότητες μάθησης σε κλειστά στρατόπεδα ανομίας, τα πανεπιστήμια του ελληνικού λαού σε εφαλτήρια από τα οποία οι σύγχρονοι σκοταδιστές εφορμούν να εκτονώσουν την καταστροφική τους μανία.

Το δεύτερο είναι η παταγώδης αδυναμία του φοιτητικού κινήματος και των οργάνων της πανεπιστημιακής συνδιοίκησης να προστατεύσουν το πανεπιστήμιο. Η συνδιοίκηση έχει εκτραπεί σε κακόγουστη φάρσα, ισοδυναμεί με κενό διοίκησης που αφήνει τα ιδρύματα ανοχύρωτα μπροστά στο μένος των εισβολέων τους. Το φοιτητικό κίνημα άλλωστε ελάχιστες ενδείξεις υπεύθυνης πρωτοπορίας μας έχει δώσει τις τελευταίες δεκαετίες, έρμαιο παραταξιακού συντεχνιασμού και ανίκανο να συμφωνήσει ακόμα και στη συγκρότηση της ΕΦΕΕ. Και όσοι διδάσκουμε στα αμφιθέατρα γνωρίζουμε καλά ότι οι όποιες δυνάμεις φιλομάθειας, διανοητικής περιέργειας και ετερόδοξης σκέψης, βρίσκονται συνήθως έξω από τον κύκλο του φοιτητικού συνδικαλισμού, στους φοιτητές που είναι παρόντες όχι στα παραταξιακά τραπεζάκια αλλά στα έδρανα των διαλέξεων και των βιβλιοθηκών.

Οπως σε κάθε μεγάλη κρίση, έτσι και τώρα το παλιό και παρωχημένο αρνείται να μας εγκαταλείψει και το καινούργιο δυσκολεύεται να γεννηθεί. Οι χιλιάδες νέοι που διαδήλωσαν ειρηνικά την οργή τους για το φόνο του συνομηλίκου τους ήταν μια απόδειξη ότι η κοινωνία μας διαθέτει ακόμα υγιή αντανακλαστικά. Το ίδιο και οι εκατοντάδες που πραγματοποίησαν ειρηνική πορεία συμπαράστασης στη συνδικαλίστρια μετανάστρια που δέχθηκε δολοφονική επίθεση με βιτριόλι.

Προς το παρόν η κυβέρνηση αντιδρά επιδεικνύοντας λαϊκιστικά ρεφλέξ. Απαντά στην εξέγερση των νέων ανοίγοντας μια ψευδεπίγραφη συζήτηση αλλαγής του συστήματος εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Λες και το πρόβλημα της παιδείας είναι οι – τουλάχιστον αδιάβλητες – πανελλαδικές εξετάσεις, και όχι η δραματική υποχρηματοδότηση της εκπαίδευσης, τα παρωχημένα προγράμματα σχολικών σπουδών και το ασφυκτικό θεσμικό πλαίσιο των πανεπιστημίων. Λες και η λύση είναι η ελεύθερη είσοδος στα πανεπιστήμια ή η λειτουργία προπαρασκευαστικού έτους, που θα βούλιαζε τις σχολές από τον φοιτητικό υπερπληθυσμό ή θα τις μετέτρεπε επισήμως σε εξεταστικά κέντρα.

Η κοινωνική έκρηξη επιτάσσει γενναίο θεσμικό ξεσκαρτάρισμα μαζί με πραγματική ενδυνάμωση και διεύρυνση της προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη. Απέναντι στις κρατικές υπηρεσίες που ταλαιπωρούν, στη δικαιοσύνη που επιβάλλει χρόνια υπομονής για να βρεις το δίκιο σου, στο σύστημα υγείας που διαλύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στην κατεξοχήν στιγμή ανθρώπινης αδυναμίας. Αφορά το δικαίωμα του πολίτη να ελέγχει τους διοικούντες για την κακοδιοίκηση και την αποτυχία του κράτους να προστατεύσει την ασφάλεια και περιουσία του. Την πραγματική λογοδοσία του κράτους, πέρα από την κενή συνεπειών ρητορική «ανάληψη ευθυνών» από την πολιτική ηγεσία. Αφορά επίσης τα δικαιώματα των μεταναστών, που σέρνονται εξευτελιζόμενοι από υπηρεσία σε υπηρεσία, και των παιδιών τους που η πολιτεία τα θεωρεί νομικά ανυπόστατα, κι ας μην γνώρισαν άλλη πατρίδα από την Ελλάδα. Αφορά τέλος τη μεταρρύθμιση ενός άθλιου σωφρονιστικού συστήματος, που παραλαμβάνει δυστυχισμένους τοξικομανείς και τους παραδίδει στην κοινωνία έτοιμους εγκληματίες.

Αν η κρίση αφήσει πίσω της μόνο αποκαΐδια, λαϊκισμό και «μια από τα ίδια», θα έχουμε χάσει μια ιστορική ευκαιρία.

*Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Πηγή: Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ