Ομιλίες για την καρδιά και τον νου

Του Νικου Γ. Ξυδακη

Για τον Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα μου πρωτομίλησε ένας Νεοϋορκέζος λόγιος, ο φίλος Στέλιος Βασιλάκης, πριν από δύο και κάτι χρόνια. Μου είπε για ένα μαύρο γερουσιαστή από το Ιλινόις, από Αφρικανό πατέρα, απόφοιτο της Νομικής του Χάρβαρντ, ένα χαρισματικό σαραντάρη που ίσως διεκδικήσει το χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία. Εντυπωσιάστηκα. Εψαξα να βρω στοιχεία, άρχισα να υποψιάζομαι κάτι διαφορετικό, το ανέφερα στην εφημερίδα, κάναμε αμέσως κομμάτι.
Πέρασε πολύς καιρός. Χθες το πρωί, μετά το ξενύχτι, είδα τη νικητήρια ομιλία του Ομπάμα στο Σικάγο. Είχε πάλι αυτόν τον ευαγγελικό τόνο, ήταν πάλι σοβαρός και ουσιώδης, συνομιλούσε ταυτοχρόνως με το πλήθος και με την ιστορία, καλούσε τους ιδρυτές της δημοκρατίας του και τιμούσε τα νιάτα, το όραμά του είχε βάθος 221 ετών και πόδια στον 21ο αιώνα, το όραμά του αντιμετώπιζε στα ίσια τη φτώχεια, τον κυνισμό, την απαισιοδοξία, δεν υποσχόταν θαύματα, αλλά ελπίδα και δουλειά. Συγκινήθηκα.

Τον περασμένο Μάιο

Αργότερα, διάβασα μεταγραμμένη την ομιλία του Σικάγου και ξαναδιάβασα την περίφημη ομιλία του στη Φιλαδέλφεια, τον περασμένο Μάρτιο, όπως μεταφράστηκε στο τελευταίο τεύχος της Νέας Εστίας. Και στις δύο ομιλίες ακούγεται ένας χαρισματικός άνθρωπος, που μιλάει ζεστά αλλά και στέρεα, που μιλάει για αισθήματα και πνευματικές αξίες, που εμπνέει και συνεγείρει, αλλά δεν τάζει ούτε κολακεύει, που αναλύει και κρίνει, αλλά δεν δικαιολογεί ούτε κατηγορεί, που κατανοεί και συγχωρεί και προσκαλεί. Που ενώνει.
Η ιστορική ομιλία του στη Φιλαδέλφεια έχει τίτλο λες και βγήκε από τα Ευαγγέλια: Μια τελειότερη ένωση. Μιλά για την κοινωνία με όρους των μεγάλων κειμένων, πολιτικών και θρησκευτικών. Μιλά για την κοινωνία των ανόμοιων ίσων με αναγωγές στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και στον Αβραάμ Λίνκολν, βάζει το παρελθόν μες στο παρόν ζωντανό μα ποτέ εκδικητικό, κρατά τη μνήμη ολόκληρη επειδή σέβεται το μέλλον. Παραθέτει Ουίλιαμ Φώκνερ: «Το παρελθόν δεν είναι νεκρό και θαμμένο. Στην πραγματικότητα, δεν είναι καν παρελθόν».
Επειδή σέβεται την ιστορία, μπορεί να πείσει τους νέους, να νοιαστούν για την κοινωνία, για το εμείς, πέρα από τον μόνο εαυτό - και τους έπεισε. Στο ομπαμικό discours, κοινωνία είναι η ένωση, κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των μερών, αναγνωρίζει ήττες και ανταγωνισμούς, αφουγκράζεται θυμούς και δυσαρέσκειες, παρεξηγήσεις, ματαιώσεις, αλλά δεν μένει εκεί, σε μια κοινωνία στατική και σπαρασσόμενη, αρνείται να ενδώσει στον κυνισμό και την απελπισία - οι λέξεις κυνισμός και απελπισία επανέρχονται διαρκώς στον λόγο του.
Αντιπροτείνει την ελπίδα και την ένωση, την τελειοποίηση και την αγάπη, σαν ρεαλιστικό πρόγραμμα. Ριζωμένος στη μακρά αμερικανική παράδοση φλογερών φιλελεύθερων ρητόρων και χριστιανών ιεροκηρύκων, ο σαραντάρης απόφοιτος του Χάρβαρντ, ο ακροατής της ραπ και χειριστής του YouTube, χρησιμοποιεί ακριβώς αυτό τον διαχρονικό λόγο, αυτή τη φλογερή λαλιά, που τον διαφορίζει από τον ξύλινο λόγο των συγχρόνων του πολιτικών, από τη συναισθηματική και πνευματική τους φτώχεια.

Φύλακες του αδελφού μας

Ο Ομπάμα τολμά να επικαλείται τη Γραφή, να ανασύρει το ριζοσπαστικό της περιεχόμενο, εκεί απ’ όπου οι νεοσυντηρητικοί ανέσυραν σκοτάδι, αποκλεισμούς και οπισθοδρόμηση. Το κάνει με απλότητα, με μετριοπάθεια, απευθυνόμενος στο λογικό, και ταυτόχρονα συνδαυλίζοντας το θυμικό: «... Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από αυτό που αξιώνουν όλες οι μεγάλες θρησκείες του κόσμου - να κάνουμε για τους άλλους αυτό που θα κάναμε για τους εαυτούς μας. Ας γίνουμε φύλακες του αδελφού μας, λέει η Γραφή. Ας γίνουμε φύλακες της αδελφής μας. Ας βρούμε το κοινό συμφέρον και ας αφήσουμε και την πολιτική μας να εκφράσει αυτό το πνεύμα».
Αυτή η μιλιά είναι μεγάλη τέχνη. Και ιστορική συνεισφορά: επαναφέρει ζωντανές και δρώσες τις παραδόσεις του πιο πηγαίου ανθρωπισμού, χωρίς τις ψευδαισθήσεις και τις ματαιώσεις του. Εγγράφει στην πλανητική πολιτική ατζέντα έναν αποφενακισμένο ανθρωπισμό, με τους περιορισμούς του και τα όριά του ασφαλώς, με τη βαριά κληρονομιά του νεωτερικού δυτικού ανθρώπου, μα χωρίς εύκολα ιδεολογήματα, χωρίς εργαλειακές συνταγές, χωρίς φανατισμό. Ο λόγος του Ομπάμα είναι εν πολλοίς μεσσιανικός, αλλά δεν επαγγέλλεται Μία Μοναδική Αλήθεια που αποκλείει όλες τις άλλες, αντιθέτως, ο ιδιότυπος αναβαπτιστικός μεσσιανισμός του φέρει σπόρους συμφιλίωσης και κοινότητας, συνύπαρξης και ένωσης, μπολιάζεται με το αγγλοσαξονικό πρακτικό πνεύμα. Η λέξη-κλειδί είναι: Ενωση.
Καθώς τελείωνε ο ιστορικός διάλογος του Ομπάμα με το πλήθος του Σικάγου, αρθρωμένος μεθυστικά γύρω από το ρεφραίν «Yes we can!», ένιωσα ζήλια. Ποιος Ελληνας, ποιος Ευρωπαίος ηγέτης θα μπορούσε να συλλάβει έτσι τον παλμό της κοινωνίας και να μιλήσει στην καρδιά και τον νου, πέρα από σχήματα και στερεότυπα, πυροδοτώντας την αυτοπεποίθηση και την ελπίδα, την ομοψυχία και την πίστη, χωρίς ψευτιές, χωρίς κολακείες; Δεν βλέπω κανέναν.

Πηγή: Η Καθημερινή

Δείτε LIVE την ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα ΕΔΩ