Ευρώπη και λαθρομετανάστευση

Του Σταυρου Λυγερου

Υστερα από μεγάλη καθυστέρηση και με τη λαθρομετανάστευση να έχει προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις, η Ε.Ε. κατέληξε προ ημερών σ’ ένα σύμφωνο μεταναστευτικής πολιτικής. Αν και είναι κατώτερο των αναγκών για την αντιμετώπιση του προβλήματος αναμφίβολα αποτελεί ένα σημαντικό βήμα. Tα κύματα των λαθρομεταναστών που διεισδύουν από κάθε ρωγμή στις ανεπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης δεν είναι τίποτα άλλο από τη σύγχρονη εκδοχή της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στις αυτοκρατορίες της αρχαιότητας και του Mεσαίωνα. H μεγάλη διαφορά βιοτικού επιπέδου προκαλεί ροή από τον χώρο της υπανάπτυξης στον χώρο της υπερανάπτυξης. Πρόκειται για τη μεταφορά στο κοινωνικό επίπεδο της αρχής των συγκοινωνούντων δοχείων. Η διεύρυνση του χάσματος στην κατανομή του πλούτου, η δημογραφική έκρηξη στον Τρίτο Κόσμο και η υπογεννητικότητα στις αναπτυγμένες χώρες οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη διόγκωση του κύματος της λαθρομετανάστευσης. Καθημερινά, χιλιάδες ταλαίπωροι άνθρωποι, στοιβαγμένοι σε σαπιοκάραβα ή σε καρότσες φορτηγών, με κίνδυνο της ζωής τους αναζητούν μια καλύτερη ζωή, μια θέση στον «δυτικό ήλιο».

Τα ευρωπαϊκά κράτη ακολουθούν μια υποκριτική πολιτική ημιμέτρων. Eμποδίζουν την παράνομη είσοδο, αλλά στην πράξη ανέχονται όσους λαθρομετανάστες καταφέρουν να εγκατασταθούν στην επικράτειά τους. H αντιφατική αυτή πολιτική τροφοδοτεί το φαινόμενο. Tο γεγονός ότι αρκετοί καταφέρνουν να εγκατασταθούν στη «Γη της Eπαγγελίας» διατηρεί ζωντανό το όνειρο μιας νέας ζωής και σε όσους μένουν πίσω. Tο αποτέλεσμα είναι ότι έτσι ωθούνται ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι του Tρίτου Kόσμου να επιχειρήσουν το άλμα, τροφοδοτώντας τα κυκλώματα των δουλεμπόρων.

Η Ευρώπη οφείλει πρώτα απ’ όλα να κάνει σαφή διάκριση μεταξύ πολιτικών προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Σε ό,τι αφορά τους δεύτερους, εάν οι χώρες-μέλη θεωρούν ότι χρειάζονται εργατικό δυναμικό και ευρύτερα μια πληθυσμιακή ένεση, ας εφαρμόσουν μια πολιτική οργανωμένης μετανάστευσης, που θα αποτρέψει και τα φαινόμενα υπερεκμετάλλευσης και μαύρης εργασίας.

Υποκριτική είναι και η γενική καταγγελία των μέτρων εναντίον της λαθρομετανάστευσης. Η πολιτική των ανοικτών συνόρων θα οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια σε κατάρρευση των δυτικών κοινωνιών. Η μόνη συνεπής λύση είναι η άμεση επαναπροώθηση των λαθρομεταναστών, σε συνδυασμό με την άσκηση πιέσεων στις χώρες-αγωγούς (π.χ. Tουρκία) να τους δέχονται πίσω και να τους επαναπροωθούν με τη σειρά τους. Ακόμα και μια τέτοια πολιτική αναχαίτισης, όμως, θα καταστεί σισύφειο έργο, εάν δεν συνδυασθεί με την παροχή μεγάλης αναπτυξιακής βοήθειας για την άμβλυνση των κραυγαλέων διαφορών. Aυτό επιβάλλουν όχι μόνο οι ανθρωπιστικές αξίες, αλλά και το ιδιοτελές συμφέρον της Δύσης.

Σχόλιο "Πιπεριάς": Το εξαιρετικό άρθρο του Σταύρου Λυγερού δημοσιεύθηκε στην "Καθημερινή" στις 23/10/08. Καθυστέρησα να το βάλω λόγω της εθνικής επετείου. Νομίζω όμως ότι πρόκειται για ένα πολύ καλό κείμενο που δίνει "τροφή" για σκέψη και συζήτηση... Διαβάστε και ένα πολύ καλό κείμενο του Βασίλη Στοϊλόπουλου που δημοσιεύθηκε στη "Ρήξη".

ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΥΚΑΙΡΙΑ, ΑΠΕΙΛΗ Ή ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑ;

Με την κρίση του «τουρμπο-καπιταλισμού» να βρίσκεται στο απόγειο, φάνηκε για μία ακόμη φορά πως, όταν στο ιστορικό προσκήνιο προβάλει η ωμή πραγματικότητα, τότε τα σαθρά ιδεολογήματα και οι ιδεοληψίες καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι. Έτσι, αυτές τις κρίσιμες ημέρες είδαμε αλαζόνες προπαγανδιστές της παγκοσμιοποίησης και του αχαλίνωτου καπιταλισμού όχι μόνο να χάνουν την όποια υπόληψη και την αισιοδοξία τους αλλά και τη σιγουριά με την οποία προπαγάνδιζαν τις ιδέες τους.
Πώς θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά αφού άπαντες γνωρίζουν πλέον ότι με την πολιτική οικονομία της απάτης, που πρέσβευαν, δεν δημιουργούσαν μόνο τις «φούσκες Γκρίνσπαν» και μια αλόγιστη και «παρατεταμένη ευφορία», αλλά και συστηματοποιούσαν, στη βάση των νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων τους, τη διαφθορά και την απύθμενη πλεονεξία τους, με οδυνηρό αποτέλεσμα η ιστορική ρήση «enrichissez vous» να αναδειχτεί σε πρακτική ποικίλων golden boys, κερδοσκόπων - επιχειρηματιών και πολιτικών - μαφιόζων; Περιορίζονται όμως οι χρεωκοπημένες ιδεοληψίες που χαρακτηρίζουν την εποχή της παγκοσμιοποίησης μόνο σε καθαρά οικονομικά θέματα; Σίγουρα όχι, αν, για παράδειγμα, αναφερθούμε σ’ ένα άλλο φλέγον ζήτημα της παγκοσμιοποίησης, τη λεγόμενη πολυπολιτισμικότητα.
Για τους φανατικούς υποστηρικτές της, πρόκειται για μια «ευκαιρία» δημιουργικής συνύπαρξης διαφορετικών ομάδων ανθρώπων, που θα διαβιούν σε μια κατά κανόνα εύπορη, ανεκτική και ευνομούμενη χώρα, πέρα από κοινωνικές διακρίσεις, αποκλεισμούς, ρατσισμούς, ευθυγραμμίσεις με κυρίαρχες ταυτότητες, πολιτιστική αφομοίωση μειονοτήτων ή μεταναστευτικά γκέτο! Για τους υποστηρικτές τέτοιων απόψεων, όπως π.χ. οι Γερμανοί Πράσινοι, που σε μεγάλο βαθμό στηρίζουν τα εκλογικά τους ποσοστά σε ψήφους μεταναστών, η πολυπολιτισμικότητα είναι «μονόδρομος» για το μέλλον και η πραγματικότητα μέσα από την οποία θα δημιουργηθεί μια νέα «κοινή ταυτότητα»1!
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η αρχηγός των Πράσινων, Κλαούντια Ροτ προβάλλει ως πετυχημένο παράδειγμα πολυπολιτισμού τη Μερσέντες - Κράισλερ, που «χρησιμοποιεί το πνευματικό δυναμικό στελεχών που προέρχονται από πολλές και διαφορετικές κουλτούρες»2. Υπάρχουν βέβαια και οι «ακραίοι», που θεωρούν ότι η όποια προσπάθεια των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων έλεγχο, ανακοπή ή επιβράδυνση του μεταναστευτικού ρεύματος προς την Ευρώπη «συνιστά οργανωμένο έγκλημα»3. Το βέβαιο είναι ότι στο εξιδανικευμένο «σχέδιο πολυπολιτισμικότητα» στις ευρωπαϊκές χώρες ενυπάρχει ένα πλήθος από εσχατολογικά και φαντασιακά στοιχεία, που, ως γνωστόν, σαγηνεύουν τους κάθε είδους «προοδευτικούς» της λάιτ Αριστεράς4.
Στο πλαίσιο αυτό, οι άνθρωποι και οι ομάδες που στηρίζουν την πολυπολιτισμικότητα δίνουν σχεδόν αποκλειστική βαρύτητα στην ηθική και πολιτιστική διάσταση του θέματος, χωρίς να αναζητούν σε βάθος τις οικονομικές και πολιτικές αναγκαιότητες που συμβάλλουν στη δημιουργία των συνεχώς αυξανόμενων (λαθρο)μεταναστευτικών ρευμάτων, ούτε να επεξεργάζονται σε βάθος τα οικονομικά, κοινωνικά, δημογραφικά, πολιτιστικά και νομικά ζητήματα που μπορούν να δημιουργηθούν λόγω της οικονομικής (λαθρο)μετανάστευσης στη χώρα υποδοχής μεταναστών.
Με ακόμη μεγαλύτερη δε ευκολία αντιπαρέρχονται τη θρησκευτική διάσταση του προβλήματος, λησμονώντας ότι οι μεγάλες θρησκείες είναι, εκτός των άλλων, και φορείς πολιτισμού, έχουν πατριαρχική δομή και σχεδόν όλες επιδιώκουν, ενίοτε και με δυναμικό τρόπο, την επιβολή και την κυριαρχία των δικών τους αξιακών και νομικών προτύπων, γεγονός που εμπεριέχει συγκρουσιακή δυναμική, όπως άλλωστε φάνηκε πολλές φορές στην ανθρώπινη ιστορία. Απόψεις ότι οι μετανάστες είναι συνήθως φορείς μιας αποκλίνουσας εθνικής, θρησκευτικής, γλωσσικής και πολιτιστικής ταυτότητας και ότι τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα προκαλούν εκ των πραγμάτων μεγάλες, συχνά ανεπιθύμητες για την κοινωνική πλειοψηφία, αλλαγές στις κοινωνίες υποδοχής τέτοιων ρευμάτων και ότι αλλοιώνουν την εθνολογική βάση, απορρίπτονται συλλήβδην ως υποκριτικές και εθνικιστικές.
Απόψεις ότι ένα μεγάλο ποσοστό, όχι μόνο «συντηρητικών μουσουλμάνων», απορρίπτει συλλήβδην τις «δυτικές αξίες» και προτιμά την περιθωριοποίηση, με τα όποια προβλήματά της, και την προσήλωση προς τη «μητέρα πατρίδα» αντί για τη λειτουργική ενσωμάτωση και ότι η δημιουργία «παράλληλων κοινωνιών» δεν οφείλεται μόνο στην ξενοφοβία και τον ρατσισμό αλλά και στη θέληση πολλών μεταναστών να μην απολέσουν τις δικές τους αξίες, θεωρούνται εξ ορισμού ως συντηρητικές και ξενόφοβες.
Δυστυχώς στην Ελλάδα, μια «χώρα συνόρων» που δέχεται τεράστια και –σε μεγάλο βαθμό– ανεξέλεγκτη μεταναστευτική πίεση, με το ιστορικό κέντρο της Αθήνας να έχει ήδη μετατραπεί σε ένα ραγδαία διευρυνόμενο γκέτο, ο όποιος «διάλογος» για την οικονομική (λαθρο)μετανάστευση εξαντλείται συνήθως σε αφορισμούς και υστερικές ιδεολογικές αντιπαλότητες, όπου κυριαρχεί το δίπολο: ρατσιστής/φασίστας – αντιρατσιστής/προοδευτικός. Εξυπακούεται πως το «σχέδιο πολυπολιτισμικότητα» φαντάζει στη χώρα μας ως κάτι το εντελώς απόμακρο, μια και η αδυναμία της Πολιτείας να αντεπεξέλθει στοιχειωδώς στη σοβαρότητα της κατάστασης είναι περισσότερο από εμφανής, όπως άλλωστε και η ανικανότητα των εν δυνάμει φορέων στήριξης της πολυπολιτισμικότητας (ΣΥΡΙΖΑ, Οικολόγοι-Πράσινοι κ.λπ.) να αντιμετωπίσουν με ρεαλισμό και υπευθυνότητα το συνεχώς ογκούμενο μεταναστευτικό ζήτημα και τους κινδύνους ριζοσπαστικοποίησης, ιδιαίτερα των λαθρομεταναστών, που σε πολλές περιπτώσεις είναι και πιο ευάλωτοι σε κάθε είδους παραβατική συμπεριφορά.
Ελλείψει αξιόπιστης μεταναστευτικής πολιτικής, το μόνο σίγουρο είναι πως στις περιοχές όπου έχουν ήδη διαμορφωθεί «εθνικές αποικίες» η συσσώρευση της αγανάκτησης, ιδιαίτερα στα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται περισσότερο και που αντιλαμβάνονται το όλο ζήτημα ως απειλή, θα συνεχίζεται με αμείωτους ρυθμούς και κανείς δεν γνωρίζει πότε θα ξεσπάσει αυτή η οργή και ποια θα είναι τα θύματά της. Στο μεταξύ, μια και αξιόπιστα στοιχεία έρευνας για το μεταναστευτικό ζήτημα στη χώρα μας είναι σχεδόν ανύπαρκτα, καλό είναι να γνωρίζουμε τι συμβαίνει σε χώρες σοβαρές, οργανωμένες και με μεταναστευτική πολιτική που στοχεύει σαφώς στην κοινωνική ενσωμάτωση και στον σεβασμό στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.
Για παράδειγμα, στη Γερμανία5, όπου σχεδόν το ένα πέμπτο του πληθυσμού (82,5 εκατομμύρια) έχει κάποια μεταναστευτική ρίζα και κάθε τέταρτη οικογένεια με παιδιά είναι οικογένεια μεταναστών και όπου υπάρχουν πολλές περιοχές στις οποίες ο πληθυσμός, σε ποσοστό 70%, είναι μετανάστες. Η Γερμανία είναι πλέον μια «πολύχρωμη χώρα υποδοχής μεταναστών»6, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των «εκ καταγωγής» Γερμανών επιμένει στη γερμανική «Leitkultur» και οι μετανάστες, κατά 89%, θεωρούν ότι είναι η γερμανική κοινωνία αυτή που «θα πρέπει να λάβει ακόμη περισσότερο υπόψη της τις συνήθειες και τις ιδιαιτερότητες των μεταναστών»7.
Κι όλα αυτά την ώρα που το ποσοστό των «αυστηρά θρησκευόμενων» μουσουλμάνων της Γερμανίας (3,4 εκατομμύρια) αυξήθηκε από 8% το 2000 σε 28% σήμερα8. Σε σχετική μάλιστα έρευνα του πανεπιστημίου του Αμβούργου αποδεικνύεται περίτρανα «η σχέση μεταξύ ελλειμματικής κοινωνικής ενσωμάτωσης και εξτρεμιστικού θρησκευτικού προσανατολισμού»9.
Τέτοιες αντιθέσεις είναι που οδήγησαν την καγκελάριο Μέρκελ να δηλώσει ότι «μπορεί η Γερμανία να είναι μια ανεκτική χώρα, όμως η ανεκτικότητα δεν μπορεί να είναι μονόδρομος», προδιαγράφοντας μάλιστα και το τέλος της πολυπολιτισμικής κοινωνίας10. Αυτό που είναι βέβαιο πλέον στη Γερμανία είναι ότι, παρά τις πολύχρονες προσπάθειες που έγιναν για κοινωνική ενσωμάτωση, τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που ξοδεύτηκαν, τις άπειρες μελέτες που εκπονήθηκαν, η συντριπτική πλειοψηφία των Γερμανών και των αλλοδαπών πολιτών θεωρεί ότι όλες οι προσπάθειες για την πολιπολιτισμικότητα και την κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών στη Γερμανία απέτυχαν παταγωδώς11. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Αν όλα αυτά συμβαίνουν στη Γερμανία, τότε τι θα πρέπει να αναμένεται «στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας» όταν κάποια στιγμή η ωμή πραγματικότητα για το μεταναστευτικό θα κάνει ακόμη πιο έντονη την παρουσία της;

Σημειώσεις
1. Απόφαση Πράσινων Φραγκφούρτης, Δεκέμβριος 2004.
2. Κλαούντια Ροτ, «Πολυπολιτισμικές αλήθειες», 2006.
3. Αφίσα με ανάλογο περιεχόμενο κυκλοφόρησε τελευταία και στην Αθήνα σε περιοχές όπου κατοικούν πολλοί μετανάστες (Κυψέλη, Πατήσια, Άγ. Παντελεήμων, Βικτώρια κ.α.).

4. Ανδρέας Πανταζόπουλος, «Μεταναστευτική πολιτική», Ελευθεροτυπία, 23-8-2008.
5. Σε μια χώρα δηλαδή όπου έχουν ήδη κατασκευαστεί περισσότερα από 160 τζαμιά (σχεδιάζονται άλλα 180), λειτουργούν εκατοντάδες «σχολεία του Κορανίου» και, σύμφωνα με τον χριστιανοδημοκράτη υπουργό εσωτερικών Σόιμπλε, «το Ισλάμ αποτελεί μέρος της Γερμανίας» (Βλ. Spiegel Special, «Ο Αλλάχ στην Εσπερία», Τχ. 2/2008).
6. Frankfurter Allgemeine Zeitung, 6-8-2008.
7. Die Zeit, Ιούλιος 2008.
8. Spiegel Special, Τχ. 2/2008.
9. Spiegel Special, Τχ. 2/2008.
10. Spiegel – Online, 30-11-200611. Stefan Luft, «Τρόποι εξόδου από την κρίση της ενσωμάτωσης», 2006. Ανάλογες είναι και οι απόψεις του πρώην καγκελαρίου Χέλμουτ Σμιτ (Spiegel Special, Τχ. 2/2008).