«Γύρισαν την πλάτη στην κοινωνία, που ανταποδίδει»

Μια κοινωνία που αγωνιά να εκφράσει αιτήματα και ανταγωνισμούς και ασχολείται λιγότερο με κυβερνητικά προγράμματα, διακρίνει ο καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης Μιχάλης Σπουρδαλάκης πίσω από την υποχώρηση του δικομματισμού και το «φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ»:

- Κατά πόσον είναι συγκυριακό φαινόμενο η υποχώρηση του δικομματισμού στις δημοσκοπήσεις;

«Για να απαντήσουμε, θα πρέπει να θυμηθούμε τι είναι ένα κόμμα. Είναι λοιπόν η πολιτική έκφραση των κοινωνικών ανταγωνισμών, των διαφορών και των διαιρετικών τομών. Με άλλα λόγια δεν επιλέγω ένα κόμμα μόνο για να με κυβερνήσει, αλλά για να εκφράσω μέσα από αυτό τα κοινωνικά μου αιτήματα. Αυτό που έχει συμβεί τουλάχιστον στα δύο μεγάλα κόμματα, που διαχειρίστηκαν τις κυβερνήσεις στην τελευταία δεκαετία, είναι ότι περιόρισαν τη λειτουργία τους μόνο στο κυβερνητικό έργο και τη διαχείριση των κυβερνητικών υποθέσεων. Γύρισαν την πλάτη τους στην κοινωνία».

- Και η κοινωνία τούς το ανταποδίδει;

«Δεν τίθεται σε βάση εκδίκησης. Η κοινωνία αναζητά τρόπους να εκφράσει διαφοροποιήσεις και ανισότητες που εντείνονται. Ψάχνει το κοινωνικό οξυγόνο των ανταγωνισμών. Τα κόμματα που ανταγωνίζονται στη βάση τού ποιος θα διαχειριστεί καλύτερα το κράτος δεν λειτουργούν ως εκπρόσωποι των κοινωνικών αιτημάτων. Αιτημάτων που δεν ξεκινούν μόνο από τα λαϊκά στρώματα και αφορούν π.χ. τη φτώχεια που εντείνεται αλλά και τη διαρκή συρρίκνωση του δημόσιου χώρου που απειλεί στρώματα τα οποία απολάμβαναν μια σχετική αυτονομία στην επαγγελματική τους δραστηριότητα. Το πρόβλημα για τα μεγάλα κόμματα δεν είναι ούτε ότι δεν έχουν θέσεις ούτε ότι δεν τις προβάλλουν τα ΜΜΕ. Είναι ότι τα προγράμματα των κομμάτων δεν είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών δυνάμεων που ζητούν εκπροσώπηση».

- Αρα δεν μιλάμε για μια συγκυριακή υποχώρηση.

«Τα κόμματα ως θεσμοί βολονταριστικοί μπορούν θεωρητικά να προβούν σε αλλαγές και να αναστρέψουν την όποια κατάσταση. Ομως, έπειτα από πολλά χρόνια, από τις αρχές της δεκαετίας του ,90, έχουμε φτάσει στο σημείο που δεν μπορούν να αλλάξουν εύκολα πορεία. Και δεν είναι κάτι που εξαρτάται μόνο από εκείνα. Εάν για παράδειγμα πείσει ο πόλος που τείνει να διαμορφωθεί γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ, αυτό θα επηρεάσει επίσης τις δυνατότητες των δύο μεγάλων κομμάτων».

- Μιλάμε δηλαδή για έναν τρίτο πόλο;

«Ναι, αλλά πόλο που καταγράφεται μόνο δημοσκοπικά μέχρι στιγμής. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει ακριβώς την αγωνία της κοινωνίας να εκφραστεί πολιτικά, γιατί έως τώρα πιεζόταν στις συμπληγάδες του κρατισμού όπως τον εξέφρασε ο δικομματισμός».

- Η αγωνία όμως αυτή είναι επαρκής για να δικαιολογήσει τέτοια εκτόξευση από το 5% στο 18%;

«Δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι κοινωνικές διεργασίες έχουν ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια. Δεν εκφράστηκε νωρίτερα γιατί λειτούργησαν κάποιες "βαλβίδες εκτόνωσης" όπως η ΟΝΕ, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που έδωσαν την ευκαιρία στην κοινωνία να υποχωρήσει από άλλες διεκδικήσεις και στις κυβερνήσεις να ανταποκριθούν επιτυχώς. Αυτά όμως έχουν εξαντληθεί. Το τελευταίο ανάλογο "όραμα", εκείνο της διαφάνειας, διαψεύστηκε πολύ εύκολα...».

- Δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια αυτή η αγωνία να εκτονωθεί με άλλους τρόπους;

«Οχι, διότι έχει να κάνει και με συγκεκριμένα συμφέροντα και δεν είναι ένα απλό συναίσθημα. Η κοινωνία θέλει για παράδειγμα να υπερασπιστεί το δημόσιο χώρο. Να δοθούν λύσεις για τα νέα ζευγάρια, τους νέους που δουλεύουν για 600 ευρώ, αυτούς που ζουν κλεισμένοι στο σπίτι, όσους δουλεύουν όλη την ημέρα για να πληρώνουν τα μαθήματα των παιδιών αν και φορολογούνται για να υπάρχει δημόσιο σχολείο. Το αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα κρατήσει τα υψηλά ποσοστά του, εξαρτάται από το πώς θα διαχειριστεί αυτή την ευκαιρία».

- Το ΠΑΣΟΚ, που υφίσταται τις μεγαλύτερες απώλειες, έχει περιθώρια αντίδρασης;

«Θα έχει πρόβλημα να ανακτήσει την επαφή με την κοινωνία έπειτα από χρόνια υποτίμησης της οργάνωσης που αποτελούσε γέφυρα μαζί της. Το ΠΑΣΟΚ περνά τη σημαντικότερη κρίση στην ιστορία του και θα είναι δύσκολο να βρει τον έμπρακτο κοινωνικό του βηματισμό. Το τμήμα της κομματικής του βάσης που δεν είχε ενσωματωθεί στον κρατισμό αποζητά εναγωνίως έκφραση και φαίνεται ότι αυτό μετακινείται προς τον ΣΥΡΙΖΑ».

Του ΑΡΗ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/03/2008