"Ταυτόχρονα, υπήρξε ένα περιοδικό με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά και καθοριστική επίδραση στο χώρο των αριστερών ιδεών. Τιμώντας τη μνήμη του Άγγελου Ελεφάντη, καθώς στις 29 Μαΐου συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από τον θάνατό του, ζητήσαμε από τον Διονύση Καψάλη, τον Αριστείδη Μπαλτά και τον Παντελή Μπουκάλα, τρεις ξεχωριστούς συνεργάτες του περιοδικού και στενά συνδεδεμένους με τον Άγγελο Ελεφάντη, να καταθέσουν τις σκέψεις τους, σε μια πρώτη προσπάθεια να προσεγγίσουμε τη διαδρομή, τη σημασία, τα χαρακτηριστικά αυτού του τόσο ιδιαίτερου περιοδικού. Τους ευχαριστούμε θερμά για την πρόθυμη ανταπόκριση και τη συμβολή τους. Η συζήτηση έγινε στον πάντα φιλόξενο χώρο του αναγνωστηρίου των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)" .
Η εκκίνηση του περιοδικού
Διονύσης Καψάλης: Θα προσπαθήσω να σας δώσω την ατμόσφαιρα της εποχής. Τον Αντώνη Καρκαγιάννη τον βλέπαμε σαν ένα γλυκύτατο αλλά λίγο απόμακρο προς εμάς κύριο της Αριστεράς. Ήταν ο εμπνευστής του Πολίτη — είχε βαφτίσει και είχε εμπνευστεί πολλά περιοδικά, το Αντί, τον Σύγχρονο Κινηματογράφο, το Τώρα. Ήταν ένας άνθρωπος που γεννούσε ιδέες και γοήτευσε ανθρώπους. Ο Καρκαγιάννης και ο Μαυρομμάτης ήταν ηγετικές προσωπικότητες του λεγόμενου «Χάους», ένα ρευστό πολιτικό μόρφωμα που εμείς το βλέπαμε λίγο αφ’ υψηλού και με κάποια δόση αλαζονείας· δεν μπορούσαμε τότε να καταλάβουμε τι βάρος εμπειρίας σήκωναν αυτοί οι άνθρωποι. Σας θυμίζω ότι ο Ελεφάντης, μέσα στη δικτατορία, είχε γράψει ένα καταπληκτικό κείμενο στον Αγώνα, τχ. 2, «Μερικές απόψεις για το Χάος ή Το χάος μερικών απόψεων», όπου κι ένα προσφυέστατο μότο από τον Ησίοδο «ἐκ Χάεος δ’ Ἔρεβός τε μέλαινά τε Νὺξ ἐγένοντο». Το κείμενο αυτό, όπως μάθαμε μετά, γεννήθηκε από μια συζήτηση του Άγγελου με τον Δήμο Μαυρομμάτη στο Παρίσι.
Ο Δήμος Μαυρομμάτης είναι φορέας της πολύ μεγάλης απογοήτευσης που κουβαλούσε ένα σοβαρό από κάθε άποψη κομμάτι της Αριστεράς. Θα ήταν χρήσιμο κάποτε να μπούμε για λίγο στη θέση αυτών των ανθρώπων, των χιλιάδων αριστερών, που μια ωραία πρωία, στα νησιά και στις φυλακές όπου βρίσκονται, μαθαίνουν ότι η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Τσεχοσλοβακία. Η προηγούμενη γενιά είχε αναγκαστεί να καταπιεί την Ουγγαρία. Αυτή η γενιά, ευτυχώς για όλους μας, δεν κατάπιε την Τσεχοσλοβακία. Ο Άγγελος ήταν από τους λίγους ανθρώπους, απ’ όσους παρέμειναν ενταγμένοι, που καταλάβαινε τι σήμαινε μια Αριστερά στην οποία κάθε γενιά ακυρώνει την ιστορία της: ένα είδος σπασμωδικής Αριστεράς. Υπήρχαν και άλλοι βέβαια, πολλοί, που μίλησαν γι’ αυτά τα πράγματα, αλλά ο Άγγελος ήταν ίσως ο μόνος που έκανε κάτι με αυτή την κατανόηση. Η κίνηση των 400 λ.χ., ήταν ουσιαστικά μια προσπάθεια του Ελεφάντη να δώσει πολιτική κατεύθυνση σε αυτό το μόρφωμα, να πολιτικοποιήσει την –υγιέστατη– απέχθεια του «Χάους» προς κάθε έννοια κομματικής καθοδήγηση και ανελευθερίας.
Εκεί νομίζω ότι ρίχτηκε και ο σπόρος του Πολίτη: ενός περιοδικού πολιτικής παιδείας, που θα επιχειρούσε να συνοψίσει αυτό το κλίμα και αυτό τον κόσμο. Οι τρεις ιεράρχες, όπως τους λέει ο Παντελής, Καρκαγιάννης, Μαυρομμάτης και Ελεφάντης, συνυπάρχουν τότε στις εκδόσεις Ολκός, στην οδό Υπατίας 5, δίπλα στη Μητρόπολη. Ποικιλία και ζωντάνια ήταν τα χαρακτηριστικά εκείνων των γραφείων. Στο ένα δωμάτιο έβγαινε ο Πολίτης, στο άλλο ο Γιάννης Χάρης μετέφραζε τις επιστολές του Μαρξ, πιο κει κάποιος ερχόταν από το Παρίσι, η Στέλλα Γεωργούδη, λόγου χάρη, για να μεταφράσει το Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα του Ζαν-Πιέρ Βερνάν, και παραδίπλα, αν θυμάμαι σωστά, μπαινόβγαιναν τα παιδιά του Σύγχρονου Κινηματογράφου. Βιβλία όπως το Φασισμός και δικτατορία του Πουλαντζά και η Ελληνική τραγωδία του Τσουκαλά (και τα δύο από τις εκδόσεις Ολκός) γίνονταν αντικείμενο καθημερινής συζήτησης. Από αυτό το κλίμα βγήκε ο Πολίτης.
Θυμάμαι το κείμενο του Αριστείδη που είχε ενθουσιάσει τον Ελεφάντη, «Μια πρόσκληση-πρόκληση» (τχ. 3-4), που αναφερόταν σε μια σημαντική τότε απεργία, δεν θυμάμαι ποια. Ο Ελεφάντης είχε ενθουσιαστεί, γιατί μέσα σε όλο εκείνο το σωρό βρέθηκε κάποιος να μιλήσει για την εργατική τάξη.
Αριστείδης Μπαλτάς: Εγώ δεν έχω εμπειρίες από αυτή την εικόνα, εμφανίζομαι στο περιοδικό αργότερα. Ήξερα τον Άγγελο από το Παρίσι και είχαμε, μπορώ να πω, μια πολύ καλή σχέση, παρόλο που με τα δεδομένα της εποχής θεωρούμουν αριστεριστής. Όταν πρωτοβγήκε ο Πολίτης, στις δικές μου πολιτικές παρέες, στις οποίες ανήκε και ο Σταύρος Λιβαδάς και αρκετοί ακόμη, η πρώτη εικόνα ήταν ότι το περιοδικό έφερνε κάπως προς το «κατεστημένο». Θυμίζω ότι η συντακτική του ομάδα αποτελούνταν από διανοούμενους και καθηγητές που είχε αναδείξει ο αγώνας ενάντια στη δικτατορία, δηλαδή από ό,τι καλύτερο υπήρχε τότε στο πεδίο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών. Θέλω να πω ότι εκείνοι που απάρτιζαν τη συντακτική ομάδα δεν φαινόταν να μετέχουν ευθέως στην πολιτική έξαψη που χαρακτήριζε εκείνα τα χρόνια. Εκείνοι με τους οποίους συναγελαζόμουν τότε αγόραζαν το περιοδικό, αλλά τηρούσαν κάποια απόσταση.
Σε αυτό το κλίμα, όταν η Χριστίνα Αγριαντώνη μου ζήτησε ένα άρθρο για το περιοδικό, σκέφτηκα να γράψω κάτι προκλητικό. Η εργατική τάξη εισβάλλει στον ίδιο τον Πολίτη… Σε αυτό το άρθρο, που αναφερόταν στην τότε απεργιακή έκρηξη πολλών εργοστασιακών σωματείων, αναφέρεται ο Διονύσης. Από τη μεριά μου, είδα την ευνοϊκή υποδοχή του άρθρου, μπλέχτηκα κάπως περισσότερο, ξεπάγωσαν οι καχυποψίες. Εν τω μεταξύ είχε ξεκινήσει και η κίνηση των 400. Εκεί βρέθηκα αρχικά σε άλλη «τάση» από εκείνη των Μαυρομμάτη-Ελεφάντη, αλλά στην πορεία αποκαταστάθηκε μια πολιτική, ούτως ειπείν, συμμαχία στη βάση μιας πολύ συγκεκριμένης τοποθέτησης του Άγγελου ενάντια στο ΚΚΕ, αν θυμάμαι καλά. Για εμάς που ήμασταν αντίπαλοι του ΚΚΕ, όχι μέσω του ΚΚΕ εσωτερικού αλλά από άλλη μήτρα, αυτή ήταν μια υγιής συμμαχία που επέτρεπε μια δική μου πιο συστηματική ένταξη στο κλίμα που περιέγραψαν ο Διονύσης και ο Παντελής προηγουμένως.
ΕΔΩ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΗ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
No comments:
Post a Comment