Η απουσία μεταναστευτικής πολιτικής και οι «ανθρωπιστικές» ιδέες υπέρ του πλήρους ανοίγματος των συνόρων έχουν φέρει την Ελλάδα σε δύσκολη θέση, μοναδική στην Ευρώπη. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πλήθος και μια ποικιλία από μετανάστες, τους οποίους πρέπει να ταξινομήσουμε ώστε να τους διαχειριστούμε: αναπόφευκτα, τίθεται ζήτημα ταυτότητας, άρα και «διαφορών» ως προς τη γλώσσα, τα ήθη-έθιμα, το χρώμα-φυλή και τη θρησκεία. Μια μεταναστευτική πολιτική που αντιμετωπίζει όλους τους μετανάστες με τον ίδιο τρόπο είναι λανθασμένη και καταδικασμένη σε αποτυχία. Χρειάζεται να θέσουμε τα εξής ερωτήματα σχετικά με την ενσωμάτωση των μεταναστών στη χώρα μας: 1) Ενσωμάτωση ποιων; 2) Ενσωμάτωση πώς; 3) Ενσωμάτωση γιατί; 4) Ενσωμάτωση πόσων;
Πρώτα πρώτα, ενσωμάτωση ποιων; Ή καλύτερα, ενσωμάτωση ποιων σε ποιους; Στις ΗΠΑ, η ενσωμάτωση υπήρξε η απορρόφηση εθνοτήτων και φυλών. Στην Ευρώπη, μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, η «ενσωμάτωση» πραγματοποιείτο ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις• στους πλούσιους και τους φτωχούς. Για δύο αιώνες, η Ευρώπη εξήγαγε μετανάστες (δεν ήταν χώρος υποδοχής) λόγω της δημογραφικής αύξησης και λόγω του ότι ο Νέος Κόσμος διέθετε ελεύθερες εκτάσεις. Σήμερα, η Ευρώπη εισάγει μετανάστες, όχι επειδή ο πληθυσμός της είναι μικρός αλλά, εν μέρει, επειδή οι Ευρωπαίοι έγιναν πλουσιότεροι• ακόμα και οι φτωχότεροι από αυτούς απέφευγαν (μέχρι πριν από ένα δυο χρόνια τουλάχιστον) υπερβολικά επίμοχθες δουλειές. Αλλά, καθώς η ανεργία στην Ευρώπη είναι, εδώ και πολύ καιρό, διπλάσια έως τετραπλάσια της ανεργίας στις ΗΠΑ, ο «επισκέπτης-εργάτης» δεν είναι απαραίτητος όπως ήταν στην εποχή της εκβιομηχάνισης.
Έτσι, η Ευρώπη –και ιδιαίτερα η Ελλάδα- πολιορκείται και υποδέχεται μετανάστες τους οποίους δεν ξέρει πώς να σταματήσει. Τα μεταναστευτικά κύματα ενισχύονται από τρεις καινούργιες «στρατιές»: από τους κάποτε ακίνητους αγροτικούς πληθυσμούς, από τους αστικοποιημένους που υποφέρουν από την πείνα στις μεγαλουπόλεις, καθώς και από την «περίσσεια» του πληθυσμού που σώζεται από την ιατρική η οποία όμως (ιατρική) αποτυγχάνει να συγκρατήσει τη γεννητικότητα. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί με το να δεχτούμε περισσότερους μετανάστες: η πίεση δεν είναι ούτε συγκυριακή, ούτε κυκλική. Όσοι «μπαίνουν» δεν μειώνουν τον αριθμό όσων θέλουν να μπουν• αντιθέτως, προετοιμάζουν το έδαφος και για άλλους ακόμα κι αν οι συνθήκες ζωής είναι πολύ δύσκολες. Ο αυξανόμενος αριθμός ξένων προκαλεί, εκτός από οικονομικά προβλήματα, γενικευμένη κρίση ταυτότητας, ιδιαίτερα αν οι ξένοι δεν προέρχονται από παρόμοιους πολιτισμούς.
Το δεύτερο πρόβλημα: ενσωμάτωση πώς; Αν δεχτούμε ότι η ενσωμάτωση παραμένει ο στόχος μας –παρά τις πολυπολιτισμικές ιδέες που επιμένουν σε χωριστές και «ίσες» πολιτιστικές και θρησκευτικές κοινότητες - πώς μπορούμε να την επιτύχουμε; Η λύση φαίνεται απλή στα μάτια των αφελών: πρέπει να μετατρέψουμε τους μετανάστες σε πολίτες, να τους παραχωρήσουμε «ιθαγένεια-εθνικότητα» – δηλαδή, αρκεί να δώσεις σε κάποιον «εθνικότητα» για να γίνει πολίτης. Όμως η εξίσωση δεν προκύπτει. Η πολιτική της εθνικότητας για όλους επιδεινώνει τα προβλήματα που υποτίθεται ότι θέλει να λύσει.
Το πώς της ενσωμάτωσης εξαρτάται από τον ποιος ενσωματώνεται. Αν οι μετανάστες είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, η ενσωμάτωσή τους δεν μπορεί να προχωρήσει με μία και μοναδική συνταγή. Με βάση την τυπολογία των τεσσάρων «ειδών» μεταναστών, είναι δυνατό ο μετανάστης με θρησκευτικές και εθνοτικές διαφορές να ενσωματωθεί όπως ο μετανάστης με γλωσσικές και εθιμοτυπικές; Όχι, δεν είναι δυνατόν. Αυτή η απιθανότητα εντείνεται όταν οι μετανάστες ανήκουν σε θεοκρατικό πολιτισμό που δεν αναγνωρίζει διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας ταυτίζοντας τον πολίτη με τον «πιστό». Σε όλες τις περιπτώσεις, η ενσωμάτωση μπορεί να συμβεί μόνον αν οι ενδιαφερόμενοι το επιθυμούν - δεν μπορεί να συμβεί χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Η απλή αλήθεια είναι λοιπόν ότι η ενσωμάτωση συμβαίνει σε όσους είναι επιρρεπείς ενσωμάτωσης• κατά συνέπεια, η παραχώρηση ιθαγένειας σε μη ενσωματώσιμους μετανάστες δεν οδηγεί στην ενσωμάτωση. Οδηγεί στην απομόνωσή τους σε μικρές, πεισματικά εχθρικές κοινότητες.
Η ενσωμάτωση είναι απαραίτητη: οι μετανάστες που θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα πρέπει να δεχτούν τους τοπικούς νόμους και κανόνες, να αποκτήσουν κάποια γνώση της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής κουλτούρας και να συμμετέχουν, με νόμιμο τρόπο, στην παραγωγή πλούτου και ιδεών.
Τέλος, ενσωμάτωση πόσων; Πόσοι νεοφερμένοι μπορούν να βρουν εργασία, να καλυφθούν από τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, να στεγαστούν; Αν το ποσοστό των μεταναστών αυξάνεται πάνω από το 10% του συνολικού πληθυσμού -σε κοινωνίες «παλιές» όπως η ελληνική (όχι δηλαδή αμερικανικού τύπου)- ανοίγει ο δρόμος για ξενοφοβία και τυφλές εξεγέρσεις.
*Το τελευταίο μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου "Για την αγάπη της γεωμετρίας" (2011) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Πηγή: www.protagon.gr
No comments:
Post a Comment