Η οικονομική κρίση αλλιώς

Του Π.Κ. Ιωακειμίδη

Η ολοκλήρωση του δεύτερου πακέτου στήριξης της Ελλάδας (υπογραφή δανειακής σύμβασης, απομείωση χρέους κ.λπ.) μπορεί δυνητικά να σηματοδοτήσει το τέλος ενός κύκλου στην ελληνική πολιτική και οικονομική πραγματικότητα και το άνοιγμα μιας νέας και (ελπίζεται) διαφορετικής περιόδου. Και τούτο όχι απλώς και μόνο λόγω της προοπτικής που διαφαίνεται η Ελλάδα να μπει στη διαδικασία η οποία θα την οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση. Αλλά κυρίως λόγω της εκδήλωσης των «ευεργετικών συνεπειών» της κρίσης. Γιατί η κρίση, πέρα από τις οδυνηρές συνέπειες που έχει για το κοινωνικό σύνολο, έχει και τις ιδιαίτερα ευεργετικές συνέπειες: οδηγεί εξαναγκαστικά στον εκσυγχρονισμό και τη μεταρρύθμιση του ελληνικού κρατικού μορφώματος και πολιτικού συστήματος. Πρόκειται για μια διαδικασία βίαιου και εξαναγκαστικού εξευρωπαϊσμού, αφού η διαδικασία του εκούσιου εξευρωπαϊσμού δυστυχώς απέτυχε. Και ο εξευρωπαϊσμός αποτελεί τη συνέπεια της απόφασης της χώρας να παραμείνει και να καταστεί κανονικό μέλος της ευρωζώνης - μέλος που θα λειτουργεί σύμφωνα (λίγο - πολύ) με τους κανόνες του συστήματος, όπως λειτουργούν όλες οι άλλες χώρες-μέλη. Αποτελεί όμως και προϋπόθεση για την παραμονή στη νομισματική ένωση. Γιατί χωρίς τον εξευρωπαϊσμό και τη μεταρρύθμιση, η παραμονή θα είχε καταστεί αδύνατη και η έξοδος αναπόφευκτη. Ο εξευρωπαϊσμός συνιστά το κεντρικό στοιχείο του νέου «συμβολαίου» που η Ελλάδα συνήψε με τους εταίρους της μέσω της υπογραφής της δανειακής σύμβασης. Με άλλα λόγια, η δανειακή σύμβαση δεν προσφέρει μόνο τους χρηματικούς πόρους για την κάλυψη των ελλειμμάτων και την εξυπηρέτηση του χρέους, «προσφέρει» επίσης τον εκσυγχρονισμό/εξευρωπαϊσμό του ελληνικού μορφώματος έστω με βίαιο και εξαναγκαστικό τρόπο. Και αυτό ακριβώς συνιστά την κύρια ευεργετική συνέπεια της κρίσης.

Ο εκσυγχρονισμός έχει μια κεντρική παράμετρο για το κράτος, πολιτικό σύστημα και πολιτική τάξη της χώρας: θα πρέπει να λειτουργεί χωρίς να παράγει και να στηρίζεται στα ελλείμματα του προϋπολογισμού. Μέχρι σήμερα το μεταπολιτευτικό μας πολιτικό σύστημα, η μεταπολιτευτική δημοκρατία δηλαδή, στηρίχτηκε εν πολλοίς στα ελλείμματα του προϋπολογισμού. Από την άποψη αυτή είχαμε μια ιδιόμορφη «ελλειμματική δημοκρατία». Και τα ελλείμματα αυτά είχαν σαφώς πολιτικό περιεχόμενο και στόχους: χρησιμοποιήθηκαν για να χρηματοδοτήσουν το πελατειακό σύστημα της διαφθοράς ή, για να το πούμε διαφορετικά, για να «δωροδοκήσουν» το εκλογικό σύστημα, τους πολίτες, να ανταλλάξουν ψήφους με θέσεις στον κρατικό, δημόσιο τομέα, με όλες τις συνέπειες που σήμερα πλέον γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά. Δεν υπήρξαν δηλαδή ελλείμματα κεϊνσιανής λογικής που χρησιμοποιήθηκαν για αναπτυξιακούς λόγους και επιδιώξεις. Η πολιτική τάξη και τελικά το δημοκρατικό σύστημα καλείται να αποδείξει ότι μπορεί από εδώ και πέρα να λειτουργεί εύρυθμα και αποτελεσματικά χωρίς τα ελλείμματα της διαφθοράς. Η πρόκληση είναι τεράστια αλλά και καθοριστική για το μέλλον της χώρας: δημοκρατία χωρίς ελλείμματα. Αν και βεβαίως θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα κεϊνσιανού τύπου ελλείμματα μπορεί να είναι ευεργετικά για μια οικονομία που λειτουργεί με σύγχρονους κανόνες και λογική. Αλλά, ως γνωστόν, η νέα Συνθήκη και το Δημοσιονομικό Σύμφωνο απαγορεύουν και τα ελλείμματα αυτού του τύπου αφού επιβάλλουν σε όλες τις χώρες-μέλη της ευρωζώνης να θεσπίσουν με συνταγματική διάταξη τον λεγόμενο «χρυσό κανόνα» για ισοσκελισμένο ή πλεονασματικό προϋπολογισμό.

Τώρα, το εάν η εκρίζωση της διαφθοράς στον δημόσιο, θεσμικό τομέα θα οδηγήσει και στην εκρίζωσή της σε επίπεδο ιδιωτών είναι ένα ζητούμενο (θα πάψουν π.χ. οι γιατροί να απαιτούν το φακελάκι για τις υπηρεσίες που οφείλουν να προσφέρουν;). Αλλά, είτε έτσι είτε αλλιώς, το τέλος της «ελλειμματικής δημοκρατίας» είναι ο καθοριστικός παράγοντας για το πολιτικό σύστημα της χώρας.

Το τέλος όμως της «ελλειμματικής δημοκρατίας» θα πρέπει να σημάνει και το τέλος της «επιδοματικής δημοκρατίας». Δεν αναφέρομαι καθόλου στα επιδόματα κοινωνικού περιεχομένου και χαρακτήρα. Κάθε άλλο. Αναφέρομαι στα επιδόματα της «οικονομικής και κοινωνικής αδράνειας», όπως π.χ. αυτά που συνδέονται με την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια έχει καταστραφεί σε ολοκληρωτικό σχεδόν βαθμό η αγροτική παραγωγή. Και γι' αυτό τεράστια ευθύνη φέρει η ΚΑΠ αλλά όχι με την έννοια που το εννοεί το ΚΚΕ. Αλλά μέσω των άφθονων εισοδηματικών ενισχύσεων και επιδοτήσεων, μέσω του δωρεάν χρήματος δηλαδή που οδήγησε τους περισσότερους αγρότες να εγκαταλείψουν οποιαδήποτε αγροτική δραστηριότητα. Στο σημείο αυτό η ευθύνη (και) της ΕΕ είναι τεράστια, πέρα απ' αυτή του ελληνικού κράτους και της πολιτικής τάξης η οποία δεν θέλησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα (μεταξύ άλλων με τη φορολόγηση των παχυλών επιδοτήσεων). Αλλά αυτό το πρότυπο έφθασε στο τέλος του, όπως έφθασε και το τέλος «της ελλειμματικής και επιδοματικής δημοκρατίας». Ενα νέο πολιτικό κεφάλαιο ανοίγει...

O Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ

Πηγη:Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ