Τα άλλα διδάγματα της Βαϊμάρης

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Οι εκλογές που έγιναν στη Γερμανία τον Ιούλιο του 1932 έμειναν στην Ιστορία για την επιτυχία του ναζιστικού κόμματος. Τότε ο Χίτλερ κέρδισε το μεγαλύτερο ποσοστό σε ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές, ένα ολόκληρο 37%. Μόνο που οι εκλογές αυτές είχαν κι ένα άλλο χαρακτηριστικό. Για πρώτη φορά στην Ιστορία της σύντομης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης κατέβηκαν εξήντα κόμματα. Από αυτά, τα 46 εμφανίστηκαν πρώτη φορά σε εκλογές.

Φυσικά αυτό δεν υπονοεί καμιά ευθεία σχέση μεταξύ του αριθμού των κομμάτων και του αιμοσταγούς λαϊκισμού. Δεν υπονοεί δηλαδή ότι τα πολλά κόμματα έφεραν τον Χίτλερ στην εξουσία. Το μόνο που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι δεν το απέτρεψαν. Τα κοινωνικά -και συνεπώς τα πολιτικά- φαινόμενα είναι πολυσύνθετα. Υπήρχε η οικονομική κρίση, υπήρχε ένα κομμάτι του κατεστημένου που ευνοούσε την άνοδο της ακροδεξιάς ως αντίβαρο στην ακροαριστερά, υπήρχε το λαϊκιστικό χάρισμα του Χίτλερ, υπήρχαν πολλά που οδήγησαν τη Γερμανία και αργότερα όλο τον κόσμο στην κόλαση. Το μόνο που δεν υπήρχε ήταν η δημοκρατική κουλτούρα. Η δημοκρατία στη Γερμανία δεν είχε ρίζες και Ιστορία. Προέκυψε το 1918 ύστερα από μια ταπεινωτική ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το πρώτο της επεισόδιο της νεοσύστατης δημοκρατίας ήταν μια κομμουνιστική επανάσταση στα πρότυπα της μπολσεβίκικης.

Το κυριότερο όμως όσο κι αφανές χαρακτηριστικό στα τέλη της δεκαετίας του ’20 ήταν ότι το ναζιστικό κόμμα είχε αποκτήσει δυναμική δουλεύοντας, έστω με απεχθείς μεθόδους, στις γειτονιές. Τα SA παρήλαυναν καθημερινά στους δρόμους (κυνηγώντας κομμουνιστές και Εβραίους) ενώ ταυτόχρονα ασκούσε και κοινωνικό έργο προς όφελος των άριων κατατρεγμένων από την κρίση. Ετσι ενώ το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα οργανώνονταν στην κορυφή οι φαιοχίτωνες κέρδιζαν το μυαλό και την καρδιά του πληθυσμού. Οι πολιτικοί έφτιαχναν κόμματα, συνεργάζονταν, διαφωνούσαν, αποχωρούσαν κ.λπ. αντί να διαφωτίζουν τον πληθυσμό για τις προκλήσεις που είχε η Γερμανία αλλά και η Δημοκρατία.

Φυσικά στους δρόμους της Γερμανίας κυκλοφορούσαν και οι ερυθροχίτωνες, αλλά η Διεθνής δεν μπορούσε να συγκινήσει τον πληθυσμό περισσότερο από το «Ντόιτσλαντ ούμπερ άλες». Κι έτσι η Γερμανία και ο κόσμος βυθίστηκε μερικά χρόνια αργότερα στη φρίκη γιατί κάποιοι δεν κατάλαβαν ότι τα παιχνίδια στην πολιτική σκακιέρα έχουν νόημα, μόνο όταν αντικατοπτρίζουν πραγματικές κοινωνικές διεργασίες.

Πηγη: Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ κυκλοφορεί το πολύ καλό βιβλίο  του H.A. Winkler:Βαϊμάρη: Η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1918-1933) ήταν το πρώτο δημοκρατικό πολίτευμα στην ιστορία της Γερμανίας. Γεννήθηκε από την ήττα της αυτοκρατορικής Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και πέθανε με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης αποτέλεσε έργο των μετριοπαθών πολιτικών δυνάμεων της Γερμανίας (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, Κόμμα του Κέντρου, Φιλελεύθεροι). Αντιμετώπισε την κρυφή ή απροκάλυπτη εχθρότητα των άκρων (Ναζί, Συντηρητικοί Εθνικιστές, Κομμουνιστές). Κλήθηκε να διαχειριστεί μια πρωτοφανή οικονομική κρίση υπό έναν ασφυκτικό διεθνή έλεγχο. Προσέφερε γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη και την άνθηση της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Το ερώτημα παραμένει: Η πτώση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και η άνοδος του ναζισμού ήταν αναπόφευκτη; Ο H. A. Winkler καταγράφει με επιστημονική ακρίβεια την ιστορική πορεία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και η νηφάλια αφήγησή του μάς επιτρέπει να παρατηρήσουμε τις προφανείς και επικίνδυνες αναλογίες με το σήμερα.