Saturday, January 14, 2012

Η επιστροφή της φιλοσοφίας

«Και ποιος ξέρει αν η ζωή είναι θάνατος ή ο θάνατος ζωή;» Για να μπορέσει κανείς να απαντήσει στο ερώτημα αυτό του Ευριπίδη, πρέπει να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία. Τι είναι, όμως, και πώς γεννήθηκε η Φιλοσοφία; Με ποιους τρόπους και γιατί επέδρασε τόσο καθοριστικά στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας; Μπορούν άραγε οι αρχές, οι έννοιες και οι αξίες της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας να δώσουν απαντήσεις στα ερωτηματικά που βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και να βγάλουν τις κοινωνίες από το αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει; Μπορεί η Ελληνική Φιλοσοφία, να φέρει και πάλι την Αναγέννηση σε έναν κόσμο που έχει βυθιστεί σε μια νέα και πιο επικίνδυνη από κάθε άλλη φορά παρακμή; Ο Βασίλης Οικονόμου μετά από πολύχρονη έρευνα, καταθέτει ένα εξαίρετο βιβλίο που υμνεί τις αξίες και τις αρετές του «ελληνικού τρόπου ζωής», δηλαδή της φιλοσοφίας, την οποία περισσότερο παρά ποτέ χρειάζεται ο άνθρωπος και η σύγχρονη κοινωνία των πολλαπλών αδιεξόδων. Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία επέδρασε καθοριστικά στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, ο Βασίλης Οικονόμου (δεν παρέχονται άλλες πληροφορίες πέραν του ότι μετά τις σπουδές του ασχολήθηκε επί μακρόν με τη μελέτη της φιλοσοφίας) με το πρώτο συγγραφικό του πόνημα θέτει ένα βασικής σημασίας ερώτημα: Μπορούν οι αρχαιοελληνικές αξίες να δώσουν απαντήσεις στα όσα βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και να βγάλουν τις κοινωνίες από το αδιέξοδο; Μπορεί αυτή η φιλοφοσία να οδηγήσει σε μια νέα Αναγέννηση; Το βιβλίο του αποτελείται από δύο μέρη («Καταγωγή, ορισμός και εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας» και «Η αρχαία ελληνική φιλοφοσία και η σύγχρονη εποχή») και 36 κεφάλαια. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Εναλιος"
Μερικές σκέψεις (κάτι σαν κριτική...)

Εχετε αναρωτηθεί τι ακριβώς εξυπηρετεί ένας σεισμογράφος; Εκτός του να καταγράφει πόσα ρίχτερ είναι ένας εκδηλωμενος σεισμός, το κυρίως έργο του είναι να μας προειδοποιεί ότι επίκειται αργά ή γρήγορα αυτό το αδυσώπητο φυσικό φαινόμενο. Σε όλες τις εποχές κάποιοι στοχαστές ή άνθρωποι της τέχνης έπαιξαν το ρόλο του κοινωνικού σεισμογράφου. Οπως εμείς αντιλαμβανόμαστε το φως ενός αστεριού που μέχρι να φτάσει η εικόνα του σε μας αυτό έχει πεθάνει, έτσι οι ευαίσθητοι δείκτες μιας επικείμενης καταστροφής ή μιας μεγάλης αλλαγής, καταγράφανε την απόψης τους, σαν κατάθεση στο πνευματικό θησαυροφυλάκιο της ανθρωπότητας.

Υπάρχουν και στις μέρες μας άνθρωποι που με τον "Α" ή "Β" τρόπο αντιλαμβανόντουσαν έγκαιρα το βάθος της κρίσης που περνούσε η χώρα μας, που ως γνωστόν, πρώτα και κύρια είναι κρίση φιλοσοφικού και πολιτιστικού προσανατολισμού, που σαν συνέπεια είχε η διαφθορά, ο χυδήν καταναλωτισμός και μια άνιση κατανομή πλούτου να μετεξελιχθούν στα πλαίσια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, στη βίαιη ταξική επίθεση που υφίσταται ο ελληνικός λαός.

Δεν είμαι βιβλιοκριτικός για να κάνω μια διεξοδική ανάλυση ενός έτσι κι αλλιώς, εντυπωσιακού πονήματος. Ούτε έχει σημασία ο βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας μου με τις απόψεις του συγγραφέα. Το ουσιαστικό, το θεμελιώδες, κατά τη γνώμη μου γεγονός είναι, ότι με μια γλώσσα αντάξια ενός προικισμένου λογοτέχνη, ο Οικονόμου, εκθέτει τους λόγους για τους οποίους η κρίση αξιών διέλυε τον κοινωνικό ιστό και αναλύοντας το έργων των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων μέσα από ένα μάλλον νεοπλατωνικό πρίσμα, κατέληγε ήδη από το 2006 στη πρόταση του, ότι για να βγούμε από το αδιέξοδο είναι απαραίτητο να ξαναβρούμε το χαμένο νήμα της επιστροφής στις φιλοσοφικές μας "ρίζες", τις ανανεωμένες με μια σύγχρονη οπτική.


Είναι προκλητική η κριτική που ασκεί στο Μαρξιστικό έργο, μνημονεύοντας τις απόψεις του Καστοριάδη και του Μαρκούζε, αν και θα χρειαζόταν να είναι ποιο εκτεταμένη. Απορρίπτει τον καπιταλισμό σαν οικοσύστημα, απο θέσεις, που συνδιάζουν την Αμεση Δημοκρατία με την Ελληνική φιλοσοφία. Οπωσδήποτε ο Οικονόμου ανοίγει θέματα με τα οποία μπορείς να προβάλεις ενστάσεις, όπως στις απόλυτες απόψεις του για τα κέντρα εξουσίας και την προέλευση τους. Το ενδιαφέρων όμως δεν είναι  η αρχειοθέτηση των υπερ ή των κατά, που συμφωνώ και που διαφωνώ.  Το ενδιαφέρον είναι ότι πρόκειται για μια γόνιμη, τίμια, αξιόλογη προσπάθεια να τεθούν ξανά στο "τραπέζι" όλα τα μεγάλα ερωτήματα της ανθρωπότητας και η συμβολή του σ' αυτό τον "διάλογο" είναι σημαντική.

Εχοντας καταγράψει συνοπτικά - στις περίπου 300 σελίδες του βιβλίου- τις απόψεις του, δημιουργεί προσδοκίες για ένα δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση έργο, που να αναλύει σε μεγαλύτερο βάθος τις προσωπικές του θεσεις, οι οποίες από την αγωνία του να επαναφέρει στη κουβέντα τους κλασσικούς ουσιαστικά "στριμώχτηκαν" στο 1/3 του συνολικού έργου διαβάζουμε δηλαδή περισσότερο Πλάτωνα και λιγότερο Οικονόμου. Ελπίζω λοιπόν σε ένα επόμενο βιβλίο όπου η αναλογία αυτή θα ανατραπεί!

VIC

1 comment:

Κατερίνα Παριση said...

Αυτό είναι ! Ένα ιστολόγιο με καθαρά πολιτικό πρόσημο και θεματολογία εντός των ορίων κυρίως της τρέχουσας γεγονοτολογίας, κάνει τη διαφορά. Παρουσιάζει ως κεντρικό θέμα ,όχι το γεγονός, αλλά το Συμβάν: Την ανάγκη του ανθρώπου να απορεί και να εξίσταται - Δηλ να φιλοσοφεί.

Το βιβλίο του Β. Οικονόμου ´´Επιστροφή στη φιλοσοφία ´´, το διάβασα όταν εκδόθηκε και έκανα τον εξής συλλογισμό:
Χρειαζόμαστε τους διάσημους επαΐοντες στοχαστές για τη μετάδοση της εξειδικευμένης γνώσης και την αναλυτική σκέψη, αλλά μαθήματα της πυρετικής σχέσης με τη γνώση και τον κόσμο , λαβαίνουμε από κάποιους, ακόμα, ελεύθερους στοχαστές που δεν συνωστίζονται ούτε σε αίθουσες Ακαδημιών , ούτε στούς ασφυκτικούς κύκλους των ´´επωνύμων ´´.
Ζουν και μοχθούν αθόρυβα, παθιάζονται, καίγονται στόν έρωτα μιας ´´αλήθειας ´´.

Είδα, στο β. του Οικονόμου, αυτή την προσπάθεια του ανθρώπου, που διανοείται και συγκινείται με ο,τι τον συναρπάζει. Επομένως εξίσταται.

Έργα για τον αρχαίο ημων Πλάτωνα έχουν γραφτεί πολλά και ιδιαιτέρων αξιώσεων.
Όμως στην ´´Επιστροφή στη φιλοσοφία ´´, κατάλαβα ότι το συγγραφέα, περισσότερο από τον οίστρο του φιλοσοφείν, τον δονεί η απόλυτη ανάγκη της μέθεξης, της συμμετοχής σε μια πνευματική και ηθική θέαση του Κόσμου. Αυτό είναι Παράδειγμα.

Να με συγχωρείτε, αλλά τα κομμάτια και θρύψαλλα της Αριστερας, έτσι αποπνευματωμένα που είναι, παραδομένα στην τρέχουσα ηθική, θα γίνουν σκόνη αν δεν στραφούν στο παράδειγμα...
Εύγε σας για τη σημερινή επιλογή !