Ο Τζέημς Τζόυς στο νεο Books' Journal

«Εβδομήντα χρόνια μετά το θάνατό του, ο "κυρ Σατανάς" (το παρατσούκλι που είχαν κολλήσει στον Τζέημς Τζόυς τα κορίτσια μιας σχολικής χορωδίας στη Ζυρίχη) δεν παύει να βάζει εμπόδια στους βιογράφους του. Το ίδιο έκανε, άλλωστε, και στους ζωγράφους των πορτρέτων του. Όταν ο Πάτρικ Τούι του ζήτησε συγκεκριμένες πόζες για να πιάσει την "τζοϋσική ψυχή", ο "σιωπηλός, εξόριστος και πανούργος" συγγραφέας του απάντησε ορθά κοφτά: "Μη νοιάζεσαι για την ψυχή μου, Τούι. Κοίτα να ζωγραφίσεις καλά τη γραβάτα μου"».

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το κεντρικό θέμα του νέου τεύχους #11 Σεπτεμβρίου του Books' Journal, του Περιοδικού των Βιβλίων, αφιερωμένο στον συγγραφέα των Δουβλινέζων και του Οδυσσέα, με αφορμή τη νέα βιογραφία για το συγγραφέα του Gordon Bowker, που μόλις κυκλοφόρησε στη βρετανική αγορά.

Το τεύχος, με εκδοτικό σημείωμα αφιερωμένο στον Λεωνίδα Κύρκο και στους λόγους για τους οποίους η ελληνική κοινωνία απέρριψε τις πολιτικές προτάσεις του, περιέχει αναλυτικά και έγκυρα άρθρα για μερικές από τις πιο σημαντικές πτυχές της επικαιρότητας. Ο καθηγητής Πάνος Καζάκος αναλύει την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας και τη σχέση της με τις άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες στο πλαίσιο της κλυδωνιζόμενης Ευρωζώνης. Ο καθηγητής Παναγής Παναγιωτόπουλος γράφει για τον δυτικό κόσμο μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, εκτιμώντας ότι η ημέρα εκείνου του ιστορικού Γεγονότος υπήρξε υπόβαθρο οιικονομικής καταστροφής και νεοσυντηρητισμού. Ο Νίκος Χρυσολωράς προσεγγίζει τις πρόσφατες ταραχές στο Λονδίνο και τις προσεγγίσεις γι' αυτές προσωπικοτήτων όπως ο Σλαβόι Ζίζεκ. Ο Λύο Καλοβυρνάς επικρίνει τον κυβερνητικό συντηρητισμό αναφορικά με το σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών. Ο Ηλίας Κανέλλης αναζητά επιχειρήματα στην επιλογή του πρύτανη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών να υποβάλει αστική αγωγή κατά του γελοιογράφου Δημήτρη Χαντζόπουλου, για τη σκληρή κριτική του τελευταίου στο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Ο καθηγητής Πέτρος Στάγκος αναφέρεται στον νέο νόμο για τα ΑΕΙ και τις αντιδράσεις σ' αυτόν και ο καθηγητής Θεοδόσης Νικολαΐδης εκτιμά ότι το ένα και μοναδικό σύγγραμμα σε συνδυασμό με την έλλειψη πρόβλεψης για τη δημιουργία πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών είναι σημαντική ήττα όσων εργάστηκαν για σοβαρό, ανταγωνιστικό πανεπιστήμιο.

Στο τεύχος δεσπόζει η αναφορά από τη διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης Ελένη Τσαντσάνογλου στη ζωή και στη δημιουργική ιδιοσυγκρασία του εκλιπόντος «σημαντικότερου βρετανού ζωγράφου» Λούσιαν Φρόυντ. Ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος αναλύει τον λεηλατημένο κόσμο του ισραηλινού ομοτέχνου του Νταβίντ Γκρόσμαν. Η Βένα Γεωργακοπούλου εστιάζει στα πιο πικάντικα αποσπάσματα της συνομιλίας του Ουμπέρτο Έκο και του Ζαν-Κλωντ Καρριέρ για την ανθεκτικότητα του βιβλίου τον καιρό του Ίντερνετ. Ο Πάσχος Μανδραβέλης αναλύει την πολιτική του «άσ' το για αργότερα», την περίοδο της διακυβέρνησης Κώστα Καραμανλή, που οδήγησε την Ελλάδα στη δίνη της σημερινής κρίσης. Ο Δημήτρης Σκάλκος κρίνει τις θέσεις του πρώην υπουργού Οικονομικών Νίκου Χριστοδουλάκη για τη διέξοδο της ελληνικής οικονομίας από τη σημερινή δυσχερή θέση της. Ο Χάρης Πεϊτσίνης γράφει για την εργασία του ιστορικού Νίαλ Φέργκιουσον με θέμα την ιστορία του χρήματος. Ο καθηγητής Δημήτρης Παπανικολάου γράφει για τον Μιχάλη Κακογιάννη, τον κινηματογραφικό Ζορμπά του και τη σχέση του με τον ιδεότυπο του μεταπολεμικού και μετεμφυλιακού Έλληνα. Ο καθηγητής Δημήτρης Φιλιππής γράφει για τον εθνικισμό ως τροφοδοτικό κίνητρο στην ποδοσφαιρική παντοδυναμία της Μπαρτσελόνα και για τις ενδεχόμενες αποσχιστικές τάσεις της Καταλονίας. Ο καθηγητής Παναγιώτης Μαντζούφας υπογράφει εκτενή ανάλυση με θέμα τη διαφθορά, την ποινική ευθύνη υπουργών και το πολιτικό σύστημα. Ο Γιώργος Σιακαντάρης αποδομεί την κριτική στην ευρωπαϊκή Αριστερά του ιταλού καθηγητή Ραφαέλε Σιμόνε. Ο Στέφανος Δημητρίου αναλύει τις έννοιες της ελευθερίας και της πολιτικής αυτονομίας στον Καντ, ενώ ο καθηγητής Σταμάτιος Τζίτζης συγκρίνει τον Καντ με τον Ντουόρκιν. Και η Ευγενία Αντωνίου αναφέρεται στο ρόλο της θρησκείας στο πλαίσιο του λαϊκού κράτους.

Τρεις σημαντικές ενότητες συμπληρώνουν ένα τεύχος εξαιρετικά ενδιαφέρον.

Α. Ο θάνατος του Νίκου Θέμελη γίνεται αφορμή εκτίμησης της λογοτεχνίας του αλλά και της διαδρομής του μέσα από τις πολιτικές συμπληγάδες της χώρας. Ο καθηγητής Αντώνης Λιάκος παρουσιάζει ένα ανέκδοτο σημείωμά του για την Αναλαμπή, «το λογοτεχνικό μανιφέστο του εκσυγχρονισμού», συμπληρωμένο με ένα εκτενές σημερινό υστερόγραφο: «Τόσο η αριστερή κριτική στον εκσυγχρονισμό, που τα ισοπεδώνει και τα τσουβαλιάζει όλα, τα πριν, τα τότε και τα μετέπειτα, όσο και η επικρατούσα πολιτική κατάσταση που μιλάει στο όνομα του εκσυγχρονισμού, παραδομένη άνευ επιφυλάξεων και άνευ όρων σε μια άκρως συντηρητική πολιτική διευθέτηση της κοινωνίας σε ώρα και στο όνομα της οικονομικής κρίσης, απέχουν πολύ από τις προθέσεις, τις αξίες, το εγχείρημα και την περίοδο του εκσυγχρονισμού», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Λιάκος. Την ενότητα ολοκληρώνουν το κείμενο αποτίμησης της Όλγας Σελλά και η προσωπική ανάμνηση της επιμελήτριάς του, Ελένης Μπούρα.

Β. Η Τουρκία και η Ελλάδα την εποχή της μετάβασης, από την Αυτοκρατορία στα σύγχρονα εθνικά κράτη, είναι το θέμα των κειμένων δυο ιστορικών: του καθηγητή Βαγγέλη Κεχριώτη (ο οποίος προσεγγίζει τον τρόπο ζωής και τη δραστηριότητα των Ρωμιών στην καρδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) και του Γιάννη Γκλαβίνα (ο οποίος αναπλάθει τη ζωή και την εποχή του μουσουλμάνου βουλευτή Καβάλας Ισμαήλ Χακκί Κομπάκογλου, μια εποχή που προηγείται της απελευθέρωσης της πόλης από την Ελλάδα και έπεται της Μικρασιατικής Καταστροφής και της ανταλλαγής πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία).

Γ. Ο Μιχάλης Μοδινός περιγράφει εκτενέστατα και αναλυτικά τη θέση της οικολογίας στη λογοτεχνία: οι εκπρόσωποι, τα λογοτεχνικά είδη και, αναλυτικά, τα βασικά βιβλία μιας ενότητας στην οποία τα θέματα της οικολογίας εισβάλλουν επηρεάζοντας ουσιαστικά τις μυθιστορηματικές αφηγήσεις συγγραφέων όπως ο Μαρκ Τουαίην, ο Χέμινγουέη, ο Φώκνερ, αλλά και ο Β. Γκ. Ζέμπαλντ, ο Τόμας Πύντσον και ο Μισέλ Ουελμπέκ.

Το τεύχος συμπληρώνεται με τις μόνιμες στήλες. Η Ειρήνη Φωκιανού γράφει για τον χειροτεχνακτιβισμό. Στις σελίδες του διαλόγου, ο νομικός και συγγραφέας Βασίλης Κουνέλης αναφέρεται στη δική του γνωριμία με τον Πάτρικ Λη Φέρμορ. Δημοσιεύονται ποιήματα της Δήμητρας Κωτούλα και της Μαρίας Τοπάλη. Δείτε ακόμα τη γελοιογραφική βινιέτα του Μιχάλη Κουντούρη και τη στήλη των Μικρών Αγγελιών. Στο εξώφυλλο, ο βραβευμένος εικονογράφος του διεθνούς μπεστ σέλερ Logicomix, Αλέκος Παπαδάτος, «ανακαινίζει» μια παλιά φωτογραφία του Τζέημς Τζόυς.