Οι ρήξεις της Β' Πανελαδικής

Σε μια περιδιάβαση στο διαδίκτυο ανακάλυψα ένα εξαιρετικό κείμενο του συντρόφου Αντώνη Μαούνη για την θρυλική ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β' Πανελαδική. Την πρώτη εξ αριστερών διάσπαση του ΚΚΕ Εσωτερικού και του Ρήγα. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην "Εργατική Αλληλεγγύη" Διαβάστε το αξίζει το κόπο:

Η νεολαία για τον κομμουνισμό;

Στην Α΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Ρήγα Φεραίου (ΡΦ) και στο 1°(9) Συνέδριο του ΚΚΕ εσ., το 1976, η ανάπτυξη της θέσης ότι «Η νεολαία αποτελεί κοινωνική κατηγορία, όπως προσδιορίζει την έννοια αυτή ο Νίκος Πουλατζάς» με αναφορές στον Γκράμσι, στο Μάο, στο Μαρξ και στο Λένιν, έγινε αντικείμενο έξαλλης επίθεσης, εκ μέρους των τότε ηγεσιών του κόμματος και της νεολαίας, με την κατηγορία του «θεωρητικισμού». Η διαφωνία δεν ήταν ακαδημαϊκού περιεχομένου. Εξ ου και η οξύτητα της αντίδρασης:

Η νεολαία έπαυε να αναλύεται ως σύνολο ανθρώπων υπό διαμόρφωση, χωρίς κοινωνική ταυτότητα, σχεδόν μη άνθρωποι δηλαδή. Αναγνωριζόταν ως ιδιαίτερη κοινωνική δύναμη, με το δικό της διαπλαστικό ρόλο, για την κοινωνική αλλαγή. Με αυτή τη θέση, (και απαντώντας στο δίλημμα για το χαρακτήρα και την ονομασία του: «κομμουνιστική» ή «πανελλήνια» οργάνωση;), ο ΡΦ απέρριπτε οριστικά το ρόλο που του επεφύλασσε η κομματική ηγεσία, ως «σχολείου για τον κομμουνισμό» (Δημητρώφ), κληροδότημα των τριτοδιεθνιστικών αντιλήψεων για τη νεολαία και ειδικότερα της ελληνικής παράδοσης των Λαμπράκηδων και της ΕΠΟΝ. Διεκδικούσε τη συμμετοχή του στη διαμόρφωση της στρατηγικής για τον κομμουνισμό, ως πολιτική οργάνωση νεολαίας του ΚΚΕ εσ.

Η ιστορική εδραίωση αυτής της αντίληψης είχε ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας: Οι φοιτητικές εξεγέρσεις του 68, η έκρηξη της ροκ τη δεκαετία του 60, η αντιπολεμική συμβολή, ιδιαίτερα για το Βιετνάμ, η κριτική και η κρίση θεσμών και συμπεριφορών και πρωτευόντως, ο ρόλος του Ελληνικού φοιτητικού κινήματος για την ανατροπή της δικτατορίας, είχαν δημιουργήσει ισχυρά αποθέματα αυτοπεποίθησης και ελπίδων. Η μαζική στράτευση ήταν φυσικό επακόλουθο.

Από τη διάσπαση του 68 στη Β΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΡΦ (Β΄Π)

Η ομάδα που ηγήθηκε του ΚΚΕ εσ., ουσιαστικά από τη διάσπαση του 68 αλλά οριστικά από το 1973, επέδειξε παροιμιώδη πολιτική ανεπάρκεια. Μετά τους απαράδεχτους προβληματισμούς στον καιρό της χούντας (για συνεργασία με τον βασιλιά, για την «φιλελευθεροποίηση» Μαρκεζίνη και τους «κύκλους της ανωμαλίας» που παραμόνευαν στο Πολυτεχνείο το 73) συνέχισε με μία σειρά καταστροφικές επιλογές: την Ενωμένη Αριστερά, την ΕΑΔΕ, την ΑΣΔΗΣ, την ΣΥΜΜΑΧΙΑ των 5. Αποτελέσματα: Το χάσιμο του κομμουνιστικού χώρου από το ΚΚΕ στο επίπεδο της πολιτικής γραμμής και η διευκόλυνση του ΠΑΣΟΚ να αυτοπροβάλλεται ως νέα αριστερά με επιστράτευση των πιο χρεοκοπημένων στερεότυπων της παραδοσιακής, για να πάρει εύκολα την εξουσία και να εξευτελίσει κάθε έννοια της αριστεράς στην συνέχεια.

Το χειρότερο, η ηγεσία του ΚΚΕεσ επεχείρησε να «κλείσει» την υπόθεση της κομμουνιστικής ανανέωσης παρουσιάζοντας όσους διετύπωναν αντιρρήσεις ως συνειδητούς ή αντικειμενικά υπονομευτές του. Τα διοικητικά μέτρα ήταν το έσχατο καταφύγιο της. Το 1976 δε δίστασε να διαλύσει το Γραφείο Συνοικιών Αθήνας του Ρήγα για να υπονομεύσει έναν χώρο που διετύπωνε οξύτατη κριτική στις επιλογές της. Το 78, μετά την εκλογική συντριβή (2,7 % για την «Συμμαχία των 5») και με την γενναιόδωρη διατύπωση «ο λαός έχει δικαίωμα να σφάλει» επεδίωξε να αποκλείσει τον Ρήγα συνολικά, από μια διαδικασία αυτοκριτικής, έστω και την ύστατη στιγμή.

Όμως μετά την διάσπαση του ΄68 τίποτε στον ελληνικό κομμουνιστικό χώρο δεν μπορούσε να κρατηθεί εύκολα «κλειστό».

Η ανάπτυξη του ΡΦ (με τα περισσότερα εκλεγμένα μέλη στην συντονιστική του Πολυτεχνείου το 73, παρά την τουλάχιστον αμηχανία της ηγεσίας του ΚΚΕ εσ.) διαμορφωνόταν σε στενή σχέση με το αντιδικτατορικό κίνημα χωρίς κατ΄ανάγκη ισχυρή αντιστοιχία με τις κεντρικές κομματικές συλλήψεις. Το 1975 όταν οι λογοκριτικές διαθέσεις της κομματικής ηγεσίας εκδηλώθηκαν με απόλυτη σαφήνεια, ξεκίνησε η φάση των ομαδοποιήσεων. Το 1977, λίγο πριν τις εκλογές, η κομματική ηγεσία είχε χάσει τον έλεγχο της Νεολαίας. Μετά την συντριβή του 77 οι ομαδοποιήσεις πήραν άμεσα μαζικό χαρακτήρα. Έστω και μέσα στην φθορά που δημιούργησε αυτή η κατάσταση, αναπτύχθηκε το μοναδικό ρεύμα μαζικής και ολοκληρωμένης εσωκομματικής αντιπολίτευσης, που δεν περιορίστηκε στον χώρο της νεολαίας ούτε εμπλεκόταν στις υπαρκτές, κάποτε οξείες, όμως περιορισμένης έκτασης διαφωνίες κορυφής. Η κομματική ηγεσία αποφάσισε να καταστείλει την έκφραση αυτού του ρεύματος καλώντας τη νεολαία σε Συνέδριο κατόπιν εορτής. Σε σύγκρουση με αυτή την επιλογή, ο ΡΦ αρνήθηκε την εκτέλεση προειλημμένων αποφάσεων και προχώρησε στη συγκρότηση της Β΄ Πανελλαδικής Συνδιάσκεψής του, ενόψει του επικείμενου κομματικού συνεδρίου. Η Β΄Π θεωρούσε ότι έδινε την ύστατη μάχη για τη συγκρότηση μιας άλλης εκδοχής της κομμουνιστικής ανανέωσης, σε φορέα αυτόνομο από το ΚΚΕ, όπου κυριαρχούσε η γνωστή χρεοκοπημένη αντίληψη και πολιτική. Με τη σύγκλιση της Β΄Π επήλθε η οριστική ρήξη με το ΚΚΕεσ.

Στις εκλογές του ΄81, το ΚΚΕεσ, τέθηκε εκτός Βουλής. Το ΄86, οι υποθηκοφύλακες της «ανανέωσης» που το έλεγξαν και το χαρακτήρισαν, αποφάσισαν τη διάλυσή του. Σήμερα, έχουν το δικαίωμα να περιφέρονται και να αναζητούν, στις υπεράνω πολιτικών και ταξικών διαφορών παρέες τους, τη δικαίωσή τους. Αυτό που δεν τους επιτρέπεται, είναι να μιλούν διατηρώντας, κατά τη γνωστή παλιά συνήθεια, το δάχτυλο σηκωμένο.

Εκείνη η κομματική ηγεσία διακήρυσσε την κομμουνιστική ανανέωση αναμασώντας ευρωκομμουνιστικές κοινοτυπίες. Στην πράξη διαμόρφωνε μια φιλοσοφία που υποκαθιστούσε τον τριτοδιεθνιστικό ιστορικισμό, με μια νεοθετικιστική ανάγνωση της πραγματικότητας. Με διατύπωση της Β΄Π: Η τεχνοκρατική παρέκκλιση του μαρξισμού υποκατέστησε την γραφειοκρατική, εκσυγχρονίζοντας τους όρους κρίσης του κομμουνιστικού κινήματος.

Καταβολές της Β΄Π, όρια, και παρακαταθήκες.

Ευρύτερες αναφορές της Β΄ Π υπήρξαν οι απορριπτικές κριτικές του σοβιετικού μοντέλου όπως αναπτύχθηκαν στον ευρωπαϊκό χώρο υπό το πρίσμα των ζητημάτων που άνοιξαν τα αντιαποικιακά κινήματα η σινοσοβιετική διένεξη (η κριτική της τριτοδιεθνιστικής παράδοσης, η αμφισβήτηση του απόλυτου ρόλου της βαριάς βιομηχανίας από τον Μάο, το στήριγμα στις μάζες και ο ρόλος της πολιτικής και της ιδεολογίας, η κριτική στον οικονομισμό, η αμφισβήτηση της εντεινόμενης διάκρισης διανοητικής και χειρονακτικής εργασίας και των συνακόλουθων ιεραρχικών δομών κλπ.) οι επεξεργασίες των φιλοσόφων περί τον Αλτουσέρ, οι σχετικές κριτικές τάσεις που αναπτύχθηκαν στο χώρο του ΚΚΕεσ. στο διάστημα της δικτατορίας με επίκεντρο το περιοδικό «Αγώνας» της κομματικής οργάνωσης Παρισιού και πρωτεργάτη τον Άγγελο Ελεφάντη και πρωτίστως η σκέψη του Νίκου Πουλατζά.

Η Β΄ Π διεκδίκησε ένα άνοιγμα της κομμουνιστικής ανανέωσης στον κατακερματισμένο χώρο της αριστεράς, εντός και εκτός των τότε υπαρκτών κομμάτων και ομάδων για την δημιουργία ενός νέου πολιτικού φορέα.

Η έλλειψη ανταπόκρισης σε αυτή την επιδίωξη δυνάμεων που μπορούσαν να αναλάβουν το βάρος της καταγραφής στο επίπεδο της πολιτικής σκηνής (άλλοι βρήκαν την στιγμή να επιστρέψουν μετά από χρόνια με την «κριτική τους υποστήριξη» στο ΚΚΕ εσ, άλλοι να γίνουν στυλοβάτες, «αττικάρχες» κλπ του ΠΑΣΟΚ), επέφεραν την ακύρωση του εγχειρήματος στις εκλογές του 81. Οι δυνάμεις που ανταποκρίθηκαν και προχώρησαν στο εγχείρημα της καθόδου με το σχήμα της «Επαναστατικής Αριστεράς» -πρώτη εκδοχή των σημερινών προσπαθειών συγκρότησης της ριζοσπαστικής αριστεράς με τα σχήματα ΑΝΤΑΡΣΥΑ και ΣΥΡΙΖΑ- επέδειξαν μια πρωτόγνωρη ωριμότητα. Η παρουσία τους όμως στο επίπεδο της πολιτικής σκηνής ήταν περιορισμένη και εκείνο το εγχείρημα, εκτός της πείρας που τους κληρονόμησε, δεν είχε συνέχεια. Καταδείχθηκε έτσι το όριο που δεν μπορούσε να υπερβεί η Β ΄Π. Εντός ολίγου θα ακολουθούσε το τέλος της ιστορίας της. Η τελική αδυναμία καταγραφής αυτού του χώρου στις εκλογές του ΄81, οδήγησαν, πλην εξαιρέσεων, τα πολύμορφα κινήματα κοινωνικής κριτικής που άνθισαν σε εκείνη την περίοδο, στην ύφεση και στο περιθώριο. Για τη συνέχεια της κοινωνικής κριτικής είχε σημάνει η ώρα του αναρχικού φαινομένου της δεκαετίας του ΄80.

Όμως η Β΄Π. επαγγέλθηκε πρωτίστως έναν νέο τρόπο οικοδόμησης μαζικού κινήματος. Παρότι οι προσδοκώμενοι εταίροι δεν ανταποκρίθηκαν στην επί πολιτικής σκηνής πρόσκλησή της, η Β ΄Π υπήρξε συνεπής στο δικό της ραντεβού με το μαζικό κίνημα. Η συμβολή της υπήρξε καθοριστική για την πρώτη - και μια από τις ελάχιστες μετά την μεταπολίτευση- ανατροπή του Νόμου 815 για την ανώτατη εκπαίδευση με όρους κινήματος: Τις φοιτητικές καταλήψεις του 1979. Αποκαλύπτοντας τον επιθετικό χαρακτήρα του εκσυγχρονισμού (Πουλατζάς 1975) και την πολιτική του στόχευση κατά του φοιτητικού κινήματος, άφηνε άφωνη την τότε επικρατούσα αριστερά (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ και ΚΚΕες.) της στρατηγικής των θεσμικών αλλαγών. Επρόκειτο για παρακαταθήκη πολιτική, πρωτόγνωρη τότε για τον ελληνικό χώρο που αποτελεί πλέον κτήμα, τουλάχιστον για το χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς. Παράλληλα με τη οξύτητα εκείνης της μάχης, η Β΄Π είχε πάντα ανοικτό μέτωπο στον φετιχισμό των μορφών πάλης επιμένοντας στην θεμελίωσή τους επί πολιτικών δεδομένων και επιδιώξεων αποφεύγοντας να μεταμφιέζει θεωρητικές ή ιδεολογικές θέσεις σε πολιτική.

Η συνεχής ανάδειξη των αγώνων και συγκρούσεων σε επί μέρους μαζικά μέτωπα ως κεντρικά σημεία πολιτικής αναφοράς για τη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της, παραμένει μία ακόμα παρακαταθήκη για τον άνισο δρόμο που οφείλει να διανύσει μια αριστερά που βρίσκεται σε κρίση.

Για το ίδιο θέμα: Η σύγκρουση, με δύο νεκρούς, στο Πολυτεχνείο΄ 80 ανέδειξε την αναπόφευκτη ασυνέχεια των παρεμβάσεων, υπό όρους κρίσης, σε ζητήματα κεντρικής πολιτικής (αν κάπως σχηματικά τα διακρίνουμε από αυτά που αναδεικνύει η δυναμική των επί μέρους μαζικών μετώπων).

Τέτοιες καταβολές και παρακαταθήκες του Ρεύματος της Β΄Π που ενδεικτικά αναφέρθηκαν πάγωσαν μετά την πασοκική λαίλαπα του΄ 81, έμειναν στην αφάνεια ή στο περιθώριο, ξεχάστηκαν. Κάποιες μοιάζουν να μην υπήρξαν, όπως η εκ βάθρων κριτική στο Σχολικό σύστημα και το Πανεπιστήμιο, που έχει απολύτως υποσταλεί από τη σημερινή ανάπτυξη όλων των εκδοχών του αριστερού κινήματος στον Πανεπιστημιακό χώρο.

Και όμως, ακόμα και έτσι, αυτές οι παρακαταθήκες σα στοιχειωμένες παραμένουν διαθέσιμες. Καμιά φορά, μοιάζουν εκκωφαντικά καινοτόμες όποτε επιστρατεύονται στους σημερινούς κοινωνικούς αγώνες.

Την μάχη αυτή η Β΄Π δεν την έδωσε μόνη της. Ένας ευρύτερος πολιτικός χώρος εγκατέλειψε τις αγκυλώσεις της αυτοδικαίωσης και προσχώρησε στην από κοινού αντιμετώπιση της κυβερνητικής επίθεσης. Άφησαν τις παρατάξεις - προθάλαμους των οργανώσεων και προχώρησαν σε κοινά συσπειρωτικά σχήματα με ισότιμη συμμετοχή και όχι δια αντιπροσώπων. Πρόκειται για μια αντίληψη που έχει επίσης ατονήσει με την ανάπτυξη των τελευταίας γενιάς ενωτικών παραταξιακών σχημάτων του χώρου της ριζοσπαστικής αριστεράς, προς όφελος ενός μετωπικού- δι αντιπροσώπων - τρόπου συγκρότησής τους. Είναι προφανές ότι θα πρέπει να αναζητηθεί ένας δρόμος που, αξιοποιώντας αυτή την εμπειρία που επί δεκαετίες έχει συσσωρευτεί, θα συνδυάσει τους δυο τρόπους για τη δημοκρατικότερη, συλλογικότερη, δημιουργικότερη και αποτελεσματικότερη συγκρότηση ενωτικών μαζικών παρατάξεων αντί κομματικών προαυλίων.

Η φωτό είναι η κλασσική από τον Μάη του 1968, την οποία χρησιμοποίησε η ΕΚΟΝ Ρ.Φ. Β' Πανελαδική στην αφίσα της για την Β' Πανελαδική συνδιάσκεψη.