Τα Εξάρχεια είναι ακόμη ζωντανά

Επαγγελματίες που ζουν χρόνια εκεί περιγράφουν την κρίση των χώρων πολιτισμού και ψυχαγωγίας της περιοχής

Των Γιουλης Επτακοιλη, Ηλια Μαγκλινη

Για τους εφήβους των αρχών της δεκαετίας του ’80, ειδικά για όσους ζούσαν εκτός του αθηναϊκού κέντρου, τα Εξάρχεια ήταν ένα μυθικό τοπίο. Μια βόλτα στην πλατεία των Εξαρχείων, συχνά, κρυφά από τους γονείς, ισοδυναμούσε με επίδειξη «εμπειρίας» στους συμμαθητές. Η μυθολογία των Εξαρχείων δεν έχει σβήσει. Μπορεί να έχει μεταβληθεί, αλλά στην ουσία ο μύθος συντηρείται και βιώνεται ακόμα από αντίστοιχους σημερινούς εφήβους και νέους, που βρίσκουν εκεί καταφύγιο, μια μικρή πατρίδα. Ενα τέτοιο νέο παιδί ήταν ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος που σκοτώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο.

Με μια χρονική απόσταση που επιτρέπει στην ψυχραιμία και τη λογική να βρουν πάλι θέση, επισκεφθήκαμε τα Εξάρχεια και μιλήσαμε με επαγγελματίες που ζουν εκεί από χρόνια: ιδιοκτήτες βιβλιοπωλείων, θεάτρων, χώρων εστίασης και πολιτιστικών δράσεων. Τους ρωτήσαμε πόσο έχουν επηρεαστεί από τα πρόσφατα γεγονότα, τι έχει αλλάξει, τι «πληγές» τους άφησαν τα πρόσφατα γεγονότα. Ακούσαμε πανσπερμία απόψεων, αναγνώσεων και ερμηνειών, που συγκλίνουν όμως, σε ένα βασικό σημείο: Ναι μεν τα Εξάρχεια είναι μια περιοχή με αρκετά άλυτα ζητήματα, παραμένει όμως μια ολοζώντανη γειτονιά. Ενας χώρος όχι μόνο διασκέδασης αλλά και ελεύθερης διακίνησης ιδεών και πολιτισμού. Σε αυτό το σημείο, βέβαια, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε μια αντίφαση: Οτι πολλοί από τους συνομιλητές μας δεν ήθελαν να «υπογράψουν» τις απόψεις τους...

Είναι μηδενισμός αν μείνουμε στη βία

«Πολύς κόσμος έρχεται στα Εξάρχεια, στο πλαίσιο του μύθου που συνοδεύει την περιοχή. Ειδικά τα πιτσιρίκια», λέει στην «Κ» ο Δ., ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείου στα Εξάρχεια. «Το παιδί που σκοτώθηκε τον Δεκέμβριο δεν έμενε στα Εξάρχεια αλλά ήταν μέσα στο “κόλπο” των Εξαρχείων. Εμείς το περιμέναμε ότι θα συνέβαινε». Γιατί; «Διότι, αν κάθε μέρα ομάδες νεαρών κάνουν 2 - 3 επιθέσεις στα ΜΑΤ, χωρίς προηγουμένως να έχουν προκληθεί, κάποια στιγμή θα βρεθεί ο ασυνείδητος που θα πυροβολήσει».

Για τον συνομιλητή μας, άτομο πολιτικοποιημένο και με πολύχρονη εμπειρία στον ακτιβισμό, «αν ο νεκρός ήταν ένας εικοσιπεντάχρονος αναρχικός, θα πήγαινε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι. Θα τον έκλαιγαν μόνον οι δικοί του. Αλλά ο Γρηγορόπουλος ήταν “το δικό μας παιδί”, το παιδί του καθενός. Αν ήταν ένας ενήλικας αναρχικός θα είχαν καεί τα Εξάρχεια αλλά μόνον τα Εξάρχεια, δεν θα είχαν εξαπλωθεί οι φασαρίες με αυτόν τον τρόπο. Δυστυχώς, η έκρηξη ήρθε με τον χειρότερο τρόπο».

Πώς έζησε τις πρόσφατες ταραχές ο Δ., ως ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείου; «Η δουλειά έπεσε πολύ τις πρώτες μέρες. Ανθρωποι που συχνάζουν εδώ, πολιτικοποιημένοι, του χώρου, έρχονταν μόνο για να πάρουν ένα βιβλίο και να φύγουν. Σιγά σιγά ισορρόπησε πάλι το πράγμα. Προσωπικά, είχα θυμώσει και με τους μεν και με τους δε». Αν οι «μεν» είναι η αστυνομία, με τους «δε» γιατί θύμωσε; «Κοιτάξτε, ζω τα Εξάρχεια από το 1980. Τότε, κολλούσες αφίσα και σε “βούταγαν”. Συγκρουόμασταν με την αστυνομία όχι σε πορείες, αλλά για να κάνουμε πορεία. Είναι αστείο να μιλάνε σήμερα για τρομοκρατία. Τότε, υπήρχαν χαφιέδες και ρουφιάνοι της αστυνομίας σε κάθε γωνιά. Οι αστυνομικοί σήμερα υπάρχουν σε τρία σημεία, στο ΠΑΣΟΚ, στο υπουργείο Πολιτισμού και στην Ακαδημίας. Ρωτώ όμως: Αν εξαφανιστούν αύριο τα ΜΑΤ, δεν θα καεί την επόμενη μέρα το ΠΑΣΟΚ; Εγώ λέω ότι θα καεί. Επίσης, στην περιοχή έχουν παρατηρηθεί κάποια φαινόμενα που δεν ταιριάζουν στο αγωνιστικό πνεύμα των Εξαρχείων, παραπέμπουν σε τακτικές άλλων εποχών. Παράδειγμα: πήγαν σε ένα εστιατόριο της περιοχής 35 άτομα, έκαναν λογαριασμό 800 ευρώ κι έφυγαν χωρίς να πληρώσουν. Σημειωτέον, το εστιατόριο ανήκει σε έναν μετανάστη. Πήγαν άλλα πέντε άτομα σε ένα άλλο εστιατόριο, έγιναν πάλι τα ίδια. Αυτή την πρακτική την ακολουθούσαν τα κινήματα στην Ιταλία, αλλά ποτέ δεν θα πήγαιναν σε ένα εστιατόριο “εντός έδρας”, εκ του ασφαλούς δηλαδή, θα πήγαιναν σε μια “Μεγάλη Βρεταννία”. Δεν θα πήγαιναν ποτέ στο μαγαζί ενός μετανάστη. Ακόμη: προβαίνουν σε κινήσεις χωρίς νόημα. Τι νόημα είχε να καταλάβουν το κτίριο της ΓΣΕΕ; Ολα αυτά είναι τελικά ερήμην της κοινωνίας, παρότι αφορούν ένα τεράστιο μέρος της νεολαίας, κι αυτό είναι κρίμα».

«Για αναρωτηθείτε», συμπλήρωσε ο Δ. «Ποιοι συμμετείχαν στα επεισόδια; Μαθητές των μεσαίων στρωμάτων. Γιατί άραγε εξεγείρεται ένα παιδί που έχει τα πάντα; Να κάνω μια εικασία; Επειδή οι γονείς τους δουλεύουν όλη μέρα, βαριέται, δεν έχει πρόσβαση σε ελεύθερο χώρο, πνίγεται και τα σπάει. Το πρόβλημα όμως είναι συνολικό. Τι σχολεία έχουμε; Τι πανεπιστήμια έχουμε; Ας είμαστε λίγο ψύχραιμοι λοιπόν. Μια μεγάλη έκρηξη έγινε, και πολύ καλά έγινε ό,τι έγινε, μέσα ήμουν σε όλες τις πορείες, αλλά δεν ήταν ούτε εξέγερση ούτε επανάσταση».

Ο ίδιος άνθρωπος πάντως επιμένει ότι «τα Εξάρχεια είναι ζωντανά, αυτό δεν έχει αλλάξει. Το πρώτο κατάστημα με οικολογικά προϊόντα στη χώρα άνοιξε εδώ, επί της Ανδρέου Μεταξά. Τα Εξάρχεια δεν είναι μόνον μολότοφ. Γίνονται εξαιρετικές εκδηλώσεις, τελευταία πάρα πολλές. Αλλά δεν μπορούμε να μη μιλήσουμε και για υπερβολές. Συγκρίνουν τον Δεκέμβρη του ’08 με τον Μάη του ’68. Μα ο Μάης του ’68 έφερε πράγματα, ριζικές αλλαγές στη ζωή μας. Εδώ, πέρα από τη βία, δεν έφερε κάτι. Την καταλαβαίνω τη βία, είναι τόσο άθλια η πολιτική κατάσταση που σε ωθούν στη βία, αλλά αν είναι να μείνουμε στη βία, είναι μηδενισμός, δεν βλέπω κάτι νέο σε αυτό. Στο τέλος, φοβάμαι ότι θα έχει μείνει ένα νεκρό παιδί που το σκύλευσαν οι πάντες, από τους δημοσιογράφους μέχρι τους αναρχικούς».

«Ουγκ από δω, ουγκ κι από κει»

Για τον Μ., ιδιοκτήτη ενός μικρού δισκάδικου με βινύλια, φταίει η ανωριμότητα και των δύο «πλευρών». Η άποψή του ξεκινάει από τη βεβαιότητα ότι «τέτοιου τύπου συμπεριφορές αποκλείεται να προέρχονται από τους αναρχικούς. Ολο αυτό ήταν μια ανεξέλεγκτη αγέλη, όχι αναρχικοί και αριστεροί. Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι πρέπει να φύγει η αστυνομία, όμως η αστυνόμευση θα πρέπει να γίνει πιο διακριτική. Γιατί να μην μπορούμε να έχουμε μια φυσιολογική καθημερινότητα; Ναι στις ιδεολογίες, αλλά να ζήσουμε κιόλας. Γιατί να συντηρούμε τη γυφτιά του Πολυτεχνείου; Ο,τι έγινε το 1973 είχε ένα σκοπό, όλοι αυτοί τώρα πού στοχεύουν; Πάνκηδες ήμαστε κι εμείς κάποτε, αλλά στα 15 μας δεν βρίζαμε τους αστυνομικούς. Δεν λέω ότι καλά έκαναν του παιδιού, προς Θεού, αλλά από την άλλη, τα παιδιά αυτά φοράνε ένα μπλουζάκι με τους Sex Pistols και νομίζουν ότι κάνουν επανάσταση. Θυμάμαι, όταν ήμαστε έφηβοι, πηγαίναμε να ακούσουμε new wave σε μπαράκια εδώ στην περιοχή και είχαμε αίσθηση του κινδύνου, δεν κάναμε τζάμπα μαγκιές. Αυτοί τώρα είναι αναρχικοί; Ο αναρχικός δεν είναι κανένας τυχάρπαστος. Οι αναρχικοί δεν σπάνε ποτέ βιβλιοπωλεία ή δισκάδικα, όπως έκαναν οι χιτλερικοί. Δεν πιάνεται από πουθενά το πράγμα. Ουγκ από δω, ουγκ κι από κει».

Με λογαριασμό 800 ευρώ, δεν πλήρωσαν τίποτε

O Α. ένας πράος και ευγενικός άνθρωπος, ήρθε από την Αλβανία να δοκιμάσει την τύχη του στην Ελλάδα και πέτυχε με σκληρή δουλειά. Είναι ιδιοκτήτης εστιατορίου και μέσα στον Δεκέμβριο αντιμετώπισε μιαν εξαιρετικά δυσάρεστη κατάσταση. «Μένω δέκα χρόνια στα Εξάρχεια, από τότε που άνοιξα το μαγαζί. Τα Εξάρχεια είχαν μιαν ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια, πολύς κόσμος από άλλες περιοχές ερχόταν εδώ, υπήρχε ζωή. Μετά τη δολοφονία του παιδιού, ερήμωσε ο τόπος. Είχαμε έναν νεκρό μήνα, τον Δεκέμβριο, που κανονικά είναι ο καλύτερός μας μήνας. Από τους εκατό πελάτες την ημέρα πέσαμε στους τρεις - τέσσερις. Ο κόσμος φοβόταν να έρθει. Τώρα, ξαναζωντανεύουν και πάλι. Ωστόσο, τον Δεκέμβριο είχα και δύο ενοχλήσεις. Τη μία φορά ήρθε εδώ μια παρέα 35 ατόμων, ηλικίας από 20 έως 40 ετών. Παράγγειλαν φιλέτα, ακριβά εμφιαλωμένα κρασιά, έκαναν λογαριασμό 800 ευρώ. Στο τέλος, άφησαν 50 ευρώ για το γκαρσόνι και μου είπαν, “Βάρα το κεφάλι σου. Τα υπόλοιπα θα σου τα πληρώσει το αφεντικό”. Τους λέω, ρε παιδιά, εγώ είμαι το αφεντικό, μετανάστης είμαι, χρεωμένος είμαι. Δεν άκουγαν τίποτα. Μόνο ένας έμεινε πίσω και μου είπε, έγινε παρεξήγηση, έπαθες μια μικρή ζημιά αλλά τι να κάνουμε τώρα. Ομως, συνέβη και σε ένα άλλο εστιατόριο, στο οποίο είμαι συνεταίρος: μια παρέα πέντε ατόμων, νέα παιδιά, έκανε λογαριασμό 100 ευρώ. Εδωσαν είκοσι ευρώ στην κοπέλα και της είπαν: “Πες στο αφεντικό σου, εδώ δεν είναι Κολωνάκι”. Δεν είναι τα χρήματα που ενοχλούν, είναι η πράξη. Τα ίδια έκαναν και σε ένα μίνι μάρκετ, όταν έκαναν κατάληψη στο Πολυτεχνείο, κάθε μέρα ψωνίζανε χωρίς να πληρώνουνε, τα ίδια έκαναν παίρνοντας μπίρες από περίπτερα. Τους είπαν ότι αν φώναζαν την αστυνομία, θα τους έσπαγαν τα μαγαζιά. Δηλαδή, φασισμός από τη μία, φασισμός από την άλλη. Ξέρουν ότι είμαι δεμένος χειροπόδαρα. Δεν έχω πειράξει ποτέ κανέναν, αν σου φαίνεται ακριβό το μαγαζί, μην έρθεις. Θα περάσει κι αυτό όμως. Θα το αντέξουμε. Πολλές οικογένειες, βέβαια, συζητούν το ενδεχόμενο να φύγουν από τα Εξάρχεια. Αμα έχεις μικρά παιδιά, πώς να τα βγάλεις πέρα με τους τραμπουκισμούς, τα χημικά και τα δακρυγόνα;»

Ολο το εξαιρετικό ρεπορτάζ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ