Thursday, November 13, 2008

Ο Στάθης για τον Σταλινισμό


«Ε, το λοιπόν, ό,τι και να 'ναι τ' άστρα

εγώ τη γλώσσα μου τούς βγάζω.

Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό,

πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό

και πιο μεγάλο,

είναι ένας άνθρωπος που τον εμποδίζουν να βαδίζει,

είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε...».


ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ

Ο Στάλιν πέθανε στις 5.3.1953, στις 6.3.1953 το Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ παραδέχθηκε, ανακοίνωσε κι επιβεβαίωσε το γεγονός.

Εκτοτε ο Στάλιν, επισήμως τουλάχιστον, θεωρείται νεκρός.

Ο σταλινισμός πέθανε πολύ νωρίτερα απ' τον Στάλιν και πολύ αργότερα επίσης.

Η αλήθεια μάλλον είναι ότι ο σταλινισμός δεν είναι ακριβώς το ίδιο νεκρός όσον ο ίδιος ο Στάλιν, παρ' ότι όσον έζησε υπήρξε περισσότερο νεκρωτικός απ' τον γεννήτορά του (όπως όλοι οι-ισμοί που έχουν προσωπογενή προέλευση)...
Ο σταλινισμός πέθαινε όσον περισσότερο σκότωνε. Στις δίκες της Μόσχας, στα γκουλάγκ, στην αναγκαστική κολεκτιβοποίηση, στην αναγόρευση της ρουφιανιάς ως ύπατης ψυχής του κομματικού πατριωτισμού -στα πογκρόμ, στις διώξεις, στις συλλήψεις, στις φυλακίσεις και στις εκτελέσεις κομμουνιστών, διαφωνούντων, αριστερών πάσης φύσεως, τρελών τόσον, όσον και των ταξικών εχθρών, κουλάκων και αστών.

Δεν ξέρω αν επί Στάλιν σκοτώθηκε ο σοσιαλισμός, επί σταλινισμού όμως η επανάσταση εκφυλίστηκε σε καθεστώς, μεταλλάχθηκε σε βοναπαρτισμό, έχασε το ουμανιστικό πρόσωπό της και φόρεσε την αδιαπέραστη μάσκα της τυραννίδας.

Το ερώτημα Στάλιν ανήκει στην Ιστορία και θα εξετάζεται για πολλά χρόνια ακόμα. Η Ιστορία δεν γράφεται με «αν», κάποτε τα ερωτήματα θα απαντηθούν. Ολα! Το ερώτημα του σταλινισμού όμως ανήκει ακόμα, απ' ό,τι φαίνεται, στην πολιτική, διότι

ο σταλινισμός είναι ένα φαινόμενο που επηρεάζει ακόμα τις πολιτικές επιλογές, αλλά και τις πολιτικές συμπεριφορές. Συνεπώς υπάρχει και ανιχνεύεται και στην κοινωνία.

Ομως ο μόνος πολιτικός χώρος που δεν μπορεί και δεν πρέπει να θέτει το ερώτημα του σταλινισμού σήμερα είναι ο σοσιαλιστικός και ο κομμουνιστικός χώρος.

Περισσότερον όλων οι κομμουνιστές (και ως θύτες και ως θύματα) γνωρίζουν ή θα έπρεπε να γνωρίζουν τι υπήρξε ο σταλινισμός και τι σημαίνει η ανάκλησή του στην προοπτική για τον σοσιαλισμό σήμερα και στο μέλλον.

*****

Ιστορικές δικαιολογίες για την αποδοχή (πάντως προσωρινή του σταλινισμού) υπήρξαν πολλές. Η περικύκλωση της ΕΣΣΔ, η ανάγκη ανάπτυξης του σοσιαλισμού σε μία μόνον χώρα. Ο φουτουριστικός ενθουσιασμός των επαναστατών της πρώτης περιόδου, οι οποίοι στις λεπτομέρειες, όπως η δημοκρατία, έδωσαν λίγη σημασία ή τις αντιμετώπισαν με καχυποψία, ως εκφάνσεις του «παλιού που έπρεπε να πεθάνει». Αλλωστε, για πολλούς, τον δρόμο στον Στάλιν τον άνοιξε ο ίδιος ο Λένιν, όταν έστειλε τη Δούμα στα αζήτητα. Το πέρασμα όλης της εξουσίας στα σοβιέτ, χωρίς καμία νόμιμη αντιπολίτευση, σύντομα θα οδηγούσε την εξουσία στο ανεξέλεγκτον και τον λαό στην αποξένωση.

Σύντομα η πολιτική θα καταντούσε περισσότερο μια βυζαντινή τελετουργία, όπου ο καθένας θα έπρεπε να καθοδηγείται ως προς την ερμηνεία της, και η ιδεολογία μια θρησκειολογικού τύπου οπαδική αφοσίωση κι απολογητική στη μεταφυσική τού σκοπού.

Δεν ξέρω αν ο σοσιαλισμός κράτησε όρθια την ΕΣΣΔ κόντρα στη ναζιστική λαίλαπα ή αν ο σταλινισμός έφταιγε για τις αρχικές ήττες όσον και για την τελική νίκη - ειλικρινώς δεν ξέρω. Η Ιστορία για τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο» ακόμα ερευνά διάφορες πτυχές, είναι όμως βέβαιο ότι η ΕΣΣΔ και το σοσιαλιστικό της σύστημα, ανυψωμένο λόγω του πολέμου σε ένα ανυπέρβλητο ηθικό ύψος, κράτησε την ανθρωπότητα ελεύθερη από το ναζιστικό θηρίο και εισήγαγε στις αστικές δημοκρατίες έναν στοιχειώδη σεβασμό και συχνά φόβο για τις μάζες - δηλαδή τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

*****

Τριάντα χρόνια μετά τον Σπούτνικ, η ΕΣΣΔ κατέρρευσε. Πριν απ' αυτό είχε καταρρεύσει ήδη το κομμουνιστικό κίνημα στη Δύση, τα αποτελέσματα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μπήκαν σε διαδικασία αναθεώρησης, ο παράγων άνθρωπος υποχώρησε παντού κι ο παράγων πλούτος ενισχύθηκε όσον ποτέ άλλοτε, η Ιστορία πήρε τούμπα, οι «νομοτέλειες» πήγαν περίπατο και τώρα, που η νέα κρίση του καπιταλισμού είναι πιο βαθειά κι επικίνδυνη παρά ποτέ, ο «Μαρξ ξανάρχεται».

Είναι δυνατόν να ξανάρχεται μαζί του κι ο Στάλιν; - πόσο μάλλον ο σταλινισμός.

Θα ήταν ωσάν η Γαλλική Επανάσταση να μη γέννησε στην εποχή της έναν νέον κόσμο, τον αστικό, αλλά έναν διαρκή βοναπαρτισμό.

Κατ' αναλογίαν, η κληρονομιά της Οκτωβριανής Επανάστασης είναι το αίτημα του σοσιαλισμού κι όχι η επανάληψη της πιο παθογενούς περιόδου του ή καν της ίδιας του της ακύρωσης.

Δεν νοείται σήμερα ένα κόμμα όπως το ΚΚΕ να έχει σχέση με τον σταλινισμό άλλη από την ιστορική. Μάλιστα με όλην την κριτική προσέγγιση που η διαλεκτική υποχρεώνει.

Δεν ξέρω ποιοι μπορεί νά 'ναι σήμερα στο ΚΚΕ εκείνοι που αιχμαλωτίζουν το κόμμα τους σε μιαν πολιτική που αυτό πρώτο απ' όλα τα κόμματα έδινε την εντύπωση στις καλύτερες στιγμές του ότι έχει απεκδυθεί.

Δεν μπορεί να 'χει θέση στις «θέσεις» του κόμματος για το Συνέδριό του η άποψη ότι η αναίρεση του σταλινισμού απονεύρωσε τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής και ως εκ τούτου κατέρρευσε η ΕΣΣΔ!

Η Σοβιετική Ενωση δεν αποσταλινοποιήθηκε ποτέ (πολλοί θα έλεγαν ότι γι' αυτό και κατέρρευσε, αλλά ας αφήσουμε το ερώτημα ανοιχτό, υπήρξαν κι άλλες πολλές αιτίες) - όμως η... επανασταλινοποίηση του κομμουνιστικού κινήματος και της δημοκρατικής του προοπτικής δεν είναι απλώς αδιανόητη, είναι ακατανόητη. Είναι σαν να επιστρέφει ο εξηλεκτρισμός στην εποχή των σπηλαίων...

ΣΤΑΘΗΣ Σ. 13.ΧΙ.2008 stathis@enet.gr

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία



7 comments:

Left Liberal Synthesis said...

Φίλη Πιπεριά
Η ανκύκλωση ενός ζητήματος "Στάλιν" ,από το ΚΚΕ,και με τον τρόπο που γίνεται,έχει το χαρακτήρα ιλαροτραγωδίας.
Κατα την ταπεινή μου γνώμη
α.-Σταλινσιμός δεν υπήρξε,αλλά είναι όρος εκ των υστέρων,που βολεύει διαφόρους.
Βολεύει αντικομμουνιστές ,δεξιους
Βολεύει απλοικούς δογματικούς αριστερούς ,που με την επίκληση ενός προσώπου ξεπαστρεύουν με την σοβαρή έρευνα για τα πως και τι της αριστεράς.
β.-Η θετική αξιολογηση του Στάλιν απο το ΚΚΕ είναι απόλυτα ισοδύναμη με την απόρριψη του,απο τους "αλλους" .Ο αντισταλινισμός είναι ουσιαστικά νοηματικός σταλινισμος.
γ.-Η υπόθεση εργασίας ότι μια νεαρή επανάσταση ,αντέχει,γίνεται η δεύτερη υπερδύναμη στον κόσμο,γονιμοποιεί την αλλαγή στην Κίνα,εξ'αιτίας του Στάλιν ,ή αντιστρόφως όλα είναι απάτη εξ'αιτιας του Στάλιν είναι για μωρά παιδιά.
Δεν μπορώ να επεκταθώ,αλλά επέτρεψε μου να είμαι αισίόδξος.
Ο Στάλιν είναι μια γραφική φιγούρα για μπλουζάκια,και ταινίες ρετρό.
Στην δε σχετική συζήτηση για μενα οι πιο ΓΡΑΦΙΚΟΙ είναι οι αντισταλινικοί.
Και όπως ίσως ανέμενες θα προτείνω την πιο σύντομη αλλά ολική αξιολόγηση του ζητήματος στον Zizek .Στο τελεθταίο βιβλίο του In defense of lost cuases έχει το κεφάλαιο Stalinism revisited,όπου απομαγεύει την σχετική συζήτηση.
Αντιλήφθηκα εκ των υστέρων ότι ελκύουμε τους ίδιους αντιρρησίες.....

Anonymous said...

Σταλινικοί ήταν οι αντάρτες του δσε ,ο ριτσος,ο τασος λειβαδιτης,Αρης Βελουχιωτης,γληνος,μπελογιαννης,δημητροφ,τσε γκεβαρα,βολφ μπιρμαν,μπρεχτ,πετρουλας οι πρωτοι στο πολυτεχνειο το 73(αασπε και ππσπ) κλπ.αν αρχίσω να αναφέρω τους αντισταλινικούς θα δει ο καθένας την διαφορά προσωπικότητας ήθους και επαναστατικότητας.
Ο σταλιν εκανε λάθη αλλά ο αντισταλινισμός ειναι αντικομμουνισμός!

Left Liberal Synthesis said...

anonyme
Δεν υπήρξε σταλινισμός πριν τον θανατο του σταλιν.
Κανένας δεν ηταν σταλινικός
Αλλα οτι ο αντισταλινσμός είνα μουφα.Καμμια αντιρρηση.
Ετοιμάζουμε και νεα αναρτηση στο LLS

Anonymous said...

Ο ΣΤΑΛΙΝ ΖΕΙ ΚΑΙ ΣΠΕΡΝΕΙ ΕΦΙΑΛΤΕΣ
ΣΕ ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ

Κόκκινη Πιπεριά said...

Φυσικά και ζει ο Στάλιν. Eχεις δίκιο μου το είπε η αδερφή του Μέγα Αλέξανδρου που τους είδε να πίνουν τσίπουρα στο καφενείο του Ναπολέοντα...

Anef_Oriwn said...

ΚοκκινοΠίπερε,

(Επέτρεψε μου μια διαφορετική νότα σ’ ένα διαφορετικό θέμα στις συζητήσεις μας).

Οφείλω να πω ότι το κείμενο του Στάθη πετυχαίνει μια ισορροπία στην παρουσίαση των θετικών και αρνητικών εκτιμήσεων για τον Στάλιν, είναι ήπιο (αλλά κριτικό) και χωρίς χαρακτηρισμούς και βαρύγδουπες αντισταλινικές κορώνες. Μπορώ να ισχυριστώ μάλιστα ότι κινείται και κοντά στη δική μου προβληματική, όπως την εξέφρασα και σε μια πρόσφατη συζήτηση που είχαμε για το θέμα αυτό στο blog μου. (Link: http://aneforiwn.blogspot.com/2008/10/36.html).

Να υπενθυμίσω ότι η άποψη μου είναι ότι:
1. Στις τότε διαμορφωθείσες και επικρατούσες συνθήκες οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε ΜΙΑ ΜΟΝΟ ΧΩΡΑ
2. Και παράλληλα η αναγκαιότητα για χρησιμοποίηση σε ανώτερα κρατικά πόστα ανθρώπων που δεν ήταν συνειδητοποιημένοι κομμουνιστές,
Οδήγησαν το μεν πρώτο στο φαινόμενο που καλείται σταλινισμός (που λειτούργησε και σαν τρόπος αυτοπροστασίας του συστήματος), το δε δεύτερο στην γραφειοκρατία.

Αναμφισβήτητα ο σοσιαλισμός οφείλει να καταργήσει τη βαρβαρότητα, την απανθρωπιά και τον εξανδραποδισμό που χαρακτηρίζουν το καπιταλιστικό σύστημα κι όχι να υιοθετεί τις μεθόδους του.

Το κυριότερο όμως ερώτημα που πηγάζει μέσα από τους προβληματισμούς μου είναι, κατά πόσο με βάση τα πολιτικά δεδομένα και δρώμενα της τότε εποχής, εκείνα τα εγκλήματα (που στην ουσία αποτελούν εκτροχιασμό από τη σοσιαλιστική ιδεολογία) ήταν αναπόφευκτα. Φυσικά δεν περιμένω μια απάντηση ως σε multiple choice test ή σε δημοψήφισμα δηλ. ΝΑI ή ΟΧΙ, γιατί προσωπικά δεν θεωρώ και τόσο απλό το ζήτημα (έστω κι αν τα καταδικάζω). Σίγουρα υπήρξαν και πολιτικές σκοπιμότητες τότε και στο τέλος όλ’ αυτά δημιούργησαν μια ιστορία “βουτηγμένη στο αίμα”!
Όμως τι έπρεπε να γίνει. Τι θα ‘κάνε ο οποιαδήποτε ήταν στη θέση του Στάλιν, που τη δεδομένη στιγμή έτυχε να είναι στην ηγεσία μιας χώρας, της μοναδικής όπου οι κομμουνιστές είχαν καταλάβει την εξουσία και είχαν μια πετυχημένη προλεταριακή επανάσταση στο χέρι; Δυστυχώς απ’ εκεί και πέραν (και για αντικειμενικούς λόγους αλλά και για υποκειμενικούς) ο Στάλιν τα μπουρδούκλωσε, προσπαθώντας να στήσει το σοσιαλισμό σε μια ΜΟΝΟ χώρα. Κι αυτή η θεωρία και πρακτική του (για το σοσιαλισμό σε μια μόνο χώρα) οδήγησε και στην εμφάνιση του “εθνικού κομμουνισμού” και σ’ ένα είδος αριστερού εθνικο-πατριωτισμού.
Κι όσο κι αν αντιπαθείς (ή μισείς) τον Στάλιν και τις πρακτικές του κι όσο κι αν ενοχλείσαι από τοποθέτησης μου όπως η πιο κάτω, έχω την άποψη ότι η κοσμοθεώρηση σου περί έθνους και πατρίδας έχουν τις ρίζες τους σαν αυτόν τον εθνικοπατριωτισμό που αναπτύχθηκε θεωρητικά από το Στάλιν για να στηρίξει το ιδεολόγημα του (αναπόφευκτο) για σοσιαλισμό σε μια ΜΟΝΟ χώρα!

Οι τοποθετήσεις μου αυτές δεν αποτελούν προσπάθεια για δικαιολόγηση (ή μοιρολατρική αποδοχή) των οποιοδήποτε παρεκκλίσεων (από τα σοσιαλιστικά/κομμουνιστικά ιδεώδη) ή λαθών και αδυναμιών, ακόμα και εγκλημάτων που εγινα κατα τη σταλινική περίοδο, αλλά (κριτική) αιτιολόγηση και επεξήγηση των γεγονότων.

Ο ίδιος ο Στάθης στο κείμενο του κάνει αναφορά σε “… ιστορικές δικαιολογίες για την αποδοχή ... πάντως προσωρινή του σταλινισμού ...” […] … Η περικύκλωση της ΕΣΣΔ, η ανάγκη ανάπτυξης του σοσιαλισμού σε μία μόνον χώρα. Ο φουτουριστικός ενθουσιασμός των επαναστατών της πρώτης περιόδου, οι οποίοι στις λεπτομέρειες, όπως η δημοκρατία, έδωσαν λίγη σημασία ή τις αντιμετώπισαν με καχυποψία, ως εκφάνσεις του «παλιού που έπρεπε να πεθάνει». Αλλωστε, για πολλούς, τον δρόμο στον Στάλιν τον άνοιξε ο ίδιος ο Λένιν, όταν έστειλε τη Δούμα στα αζήτητα. Το πέρασμα όλης της εξουσίας στα σοβιέτ, χωρίς καμία νόμιμη αντιπολίτευση, σύντομα θα οδηγούσε την εξουσία στο ανεξέλεγκτον και τον λαό στην αποξένωση…”. --- Αυτά μήπως πρέπει να παραγνωρίζονται και να μην λαμβάνονται υπ’ όψη στην ανάλυση του φαινομένου του σταλινισμού ;

Πέραν τούτων όλων και εν κατακλείδι να πω ότι ούτε ‘γω (όπως και ο/η συν-σχολιογραφος LEFT LIBERAL SYNTHESIS – ενδιαφέρον το νέο τους post στο blog τους) δεν ασπάζομαι τέτοιους όρους όπως σταλινισμός και αντισταλινισμός. Τούτοι οι όροι, κατά τη γνώμη μου εφευρέθηκαν από τους αστούς ιδεολόγους (και ενσωματώθηκαν στο αντικομουνιστικό οπλοστάσιο) για να πλήξουν γενικά την ιδεολογία της Αριστεράς – να τη βγάλουν γενικώς σκάρτη. Και κάποιοι από την Αριστερά πέφτουν συνεχώς κατά πόδι τους ... Η ουσία είναι ως Αριστεροί να μπορούμε να κρίνουμε χωρίς ισοπεδώσεις και μηδενισμούς τα στραβά και τ’ ανάποδα. (Τις τελευταίες μέρες, παρακολουθώντας μέσα από τον “Ριζοσπάστη” τη συζήτηση για το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ, παρατηρώ ένα εκθειασμό του Στάλιν, ίσως από κάποιους βετεράνους κομμουνιστές, που μπορεί ναι μεν να αποσκοπεί στη βελτίωση της εικόνας του αλλά βλάπτει στην κριτική αποτίμηση εκείνων των χρόνων οικοδόμησης του σοσιαλισμού).

Anef_Oriwn
Δευτέρα 17/11/2008 – 11:27 μ.μ.

Left Liberal Synthesis said...

Διαπιστωνω ταύτιση απόψεων με τις Ανευ Ορίων σκέψεις,το οποίο γνωρισα μόλις. (με ενδιαφέρον)
Η αίσθηση μου όμως στην ιστορία αυτή αν μπορόυσα να μετρήσω την διαφωνία μου με μέτρα,απέχω κάπως παραπάνω απο τους αντισταλιν παρά με το ΚΚΕ.
Το ΚΚΕ κάνει μια λάθος πολιτική εκτίμηση,αλλα΄πολλοί άλλοι αναπαράγουν ένα στερότυπο.Βρίσκω το δεύτερο λιγο πιο επικύνδυνο.