Ανακαλύπτοντας τον Θοδόση Πιερίδη

"Λογαριάσατε λάθος με το νου σας εμπόροι
Δεν μετριέται πατρίδα, λευτεριά με τον πήχη!
Κι αν μικρός ειν’ ο τόπος και το θέλει και μπόρει
τον ασήκωτο βράχο να τον φάι με το νύχι.
Τούτη η δίψα δεν σβήνει, τούτ’ η μάχη δεν παύει,
Χίλια χρόνια αν περάσουν, δεν πεθαίνουμε σκλάβοι!"
( Από την "Κυπριακή Συμφωνία")

H φετινή χρονιά προσφέρεται για ν’ αποτίσουν οι όπου γης Κύπριοι ένα ελάχιστο φόρο τιμής στο μεγάλο ποιητή του νησιού, Θεοδόση Πιερίδη. Τον άνθρωπο που "έσφιξε ζευγάρια την ηχώ με τον ήχο", για να τραγουδήσει με "μεγαλόφωνο ύμνο" την "αγαπούλα του Κύπρο". Μα και πέρα απ’ αυτή τραγούδησε την Ειρήνη, την Ανθρωπότητα, τον κόσμο, το φεγγάρι, το Γλέζο και το Μπελογιάννη, το Παρίσι και το Βουκουρέστι, την Αμμόχωστο, τον εργάτη και το σοσιαλισμό, τους ήρωες του ΄55-’59…

Ο Θεοδόσης Πιερίδης γεννήθηκε το 1908 στο Τσέρι, το χωριό της μητέρας του Μαρίτσας. Ο πατέρας του Φίλιππας ήταν από το Δάλι. Μεγάλωσε στην Ηλιούπολη του Καΐρου, όπου και τελείωσε το Εμπορικό Τμήμα της Αμπετείου Σχολής και το Γαλλικό Λύκειο.

Από πολύ νέος έταξε τον εαυτό του σε δυο σκοπούς, την ποιητική δημιουργία και την κοινωνική προοδευτική δράση. Εργάστηκε ως υπάλληλος στον τραπεζικό και δημόσιο τομέα. Το 1935 έγινε μέλος των Essayists ( Δοκιμιογράφοι, μελετητές), ενός προοδευτικού ομίλου νέων του Καΐρου. Οι Essayists έδιναν διαλέξεις, εξέδιδαν λογοτεχνικό περιοδικό στη γαλλική γλώσσα και οργάνωναν συναντήσεις εξεχουσών προσωπικοτήτων του πνεύματος και της τέχνης στο εντευκτήριό τους. Τον επόμενο χρόνο ο Θ. Πιερίδης νυμφεύτηκε την Αλεξάντρα Κουτσουμπού.

Aνέπτυξε ενεργό δράση στη διεθνή Ειρηνιστική Ένωση που ιδρύθηκε λίγο πριν από την έναρξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και στον Ελληνικό Απελευθερωτικό Σύνδεσμο ( ΕΑΣ ) Αιγύπτου.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα, η προοδευτική μερίδα του αιγυπτιώτη ελληνισμού κινητοποίησε τις δυνάμεις της στον Ελληνικό Απελευθερωτικό Σύνδεσμο (ΕΑΣ). Ιδρύθηκε το Γενάρη του 1943 με τμήματα στην Αλεξάνδρεια, στο Κάιρο και το Πορτ Σάιτ. Εκφραστικό όργανο του ΕΑΣ γίνηκε το περιοδικό "Ελλην", που το έβγαζε από το 1942 μια προοδευτική ομάδα πνευματικών ανθρώπων. Παράλληλα με το περιοδικό, ιδρύθηκε και το Εκδοτικό "Ορίζοντες", που κυκλοφόρησε διαλεχτά βιβλία.

Ο Ελληνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος κινήθηκε δραστήρια για να διαφωτίσει την κοινή γνώμη, ελληνική και διεθνή, για το δράμα και τους αγώνες της κατεχόμενης Ελλάδας, κι έκανε μεγάλες προσπάθειες για την αποστολή ενισχύσεων στην ελληνική αντίσταση και βοήθεια στον ελληνικό λαό που λιμοκτονούσε. Ο Θοδόσης ήταν από τους πρωτοπόρους σ' εκείνη την κίνηση.

Μετά την επιστροφή του από την Παλαιστίνη, αφήνει τη θέση του στα Μεικτά Δικαστήρια, για να δοθεί απερίσπαστος στη δράση του. Τον Απρίλη του 1944, εγκαθίσταται στην Αλεξάνδρεια, έδρα του περιοδικού "Ελλην" και του εκδοτικού "Ορίζοντες". Διορίζεται αρχισυντάκτης του περιοδικού και διευθυντής του εκδοτικού.

Τον Απρίλη του 1944, το περιοδικό και ο ΕΑΣ υποστήριξαν σθεναρά το αίτημα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας με συμμετοχή εκπροσώπων των οργανώσεων της Αντίστασης και της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης που είχε σχηματιστεί στην Ελλάδα.

Η σφοδρή αντίθεση της βασιλικής ελληνικής κυβέρνησης που είχε έδρα το Κάιρο και των Αγγλων, οδηγήσανε, ανάμεσα σε άλλα δραματικά γεγονότα, στη σύλληψη του Θοδόση και άλλων μελών του ΕΑΣ, με διαταγή του Αγγλου αρχιστρατήγου Μέσης Ανατολής. Ο Θοδόσης και οι συναγωνιστές του κλείστηκαν στις αγγλικές στρατιωτικές φυλακές στην Αλεξάνδρεια. Τα ηγετικά μέλη του ΕΑΣ του Καΐρου και του Πορτ Σάιτ κλείστηκαν, επίσης, στις εκεί αγγλικές στρατιωτικές φυλακές. Κρατήθηκαν όλοι έναν περίπου μήνα και απολύθηκαν μετά τη συνδιάσκεψη του Λιβάνου, τέλη Μαΐου. Μετά την αποφυλάκισή του, ο Θοδόσης επανεξέδωσε το περιοδικό.

Το 1947 εγκαταστάθηκε στην Αμμόχωστο και δούλεψε ως συνεργάτης της εφημερίδας Δημοκράτης, ενώ η περίοδος 1949-1952 τον βρίσκει στο Παρίσι να σπουδάζει Γαλλική Φιλολογία και Ιστορία του Πολιτισμού.

Από το 1952 και για μια δεκαετία έζησε σε σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης, έχοντας μόνιμη διαμονή στο Βουκουρέστι. Το 1962, επέστρεψε στην ανεξάρτητη πια Κύπρο, όπου και ασχολήθηκε με τα πνευματικά ζητήματα του τόπου και τη δημοσιογραφία, συνεργαζόμενος με την εφημερίδα "Χαραυγή" και το λογοτεχνικό περιοδικό "Νέα Εποχή". Το σχολικό έτος 1963-64 δίδαξε τη γαλλική γλώσσα στην Παγκύπρια Ακαδημία Θηλέων στη Λευκωσία. Απεβίωσε στις 23.01.1968 στο Βουκουρέστι, έπειτα από εξάμηνη νοσηλεία στη ρουμάνικη πρωτεύουσα και τάφηκε στη Λευκωσία.

Ο Θεοδόσης Πιερίδης ήταν αδελφός του γνωστού βραβευμένου πεζογράφου Γεωργίου Φιλίππου- Πιερίδη, ο οποίος και επιμελήθηκε την έκδοση των απάντων του πρώτου σε δύο τόμους , που εκδόθηκαν το 1976. Στον πρώτο περιέχεται όλο το έργο του Θ. Πιερίδη που είχε εκδοθεί πριν από το θάνατό του και στο δεύτερο όλο το έργο που παρέμενε έως τότε ανέκδοτο.Αξίζει να αναφέρουμε πως ο Γ.Φ. Πιερίδης θέλησε να φέρει στο φως της δημοσιότητας, πλάι στα ποιήματα, όλες τις χειρόγραφες υποσημειώσεις και ακόμα τις διορθώσεις που έκανε σ’ αυτά ο αδελφός του.

Ο κατάλογος των έργων του Θεοδόση Πιερίδη περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις ποιητικές συλλογές "Ξέρουμε κι εμείς να τραγουδούμε" ( έκδ. 1937), "Ύμνος στην Αθήνα του Δεκέμβρη" ( 1945), "Κυπριακή Συμφωνία" ( α’ έκδ. 1956, β’ έκδοση ξαναδουλεμένη 1956 και γ΄ 1968 και με μετάφραση στα ρουμάνικα το 1959), " Ονειροπόληση στα τείχη της Αμμοχώστου" ( α’ έκδ. το 1965 και β’ το 1966), " Ένας ξένος ποιητής σεριανά στο Βουκουρέστι" ( εκδόθηκε σε ρουμάνικη μετάφραση το 1961 στο Βουκουρέστι) κ.άλ. Ο Θ. Πιερίδης εξέδωσε ακόμη τη μελέτη " Ο ακριτικός κύκλος της Κύπρου" και απέδωσε στα ελληνικά την Ειρήνη του Αριστοφάνη.

Η σφραγίδα του Θεοδόση Πιερίδη έμεινε ανεξίτηλη στα πνευματικά δρώμενα του Βουκουρεστίου, κατά την εποχή του ‘60. Από το 1958 ως το 1962 έδινε στη ραδιοφωνική εκπομπή "Η φωνή της Αλήθειας" δυο φορές τουλάχιστον τη βδομάδα, ένα σοβαρό σχόλιο πάνω σε πνευματικά, λογοτεχνικά, πολιτικά και πολιτιστικά θέματα. Κατά την παραμονή του στο Βουκουρέστι αρθρογραφούσε στα γαλλικά για τον Αριστοφάνη, μετέφρασε επίσης στη γαλλική γλώσσα ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και έδωσε διαλέξεις πάνω σε λογοτεχνικά θέματα. Αξίζει να αναφερθεί πως στη Φιλοσοφική Σχολή του Βουκουρεστίου, έδωσε μια ενδιαφέρουσα διάλεξη για την κυπριακή λογοτεχνία.

Το έργο του Θεοδόση Πιερίδη είναι πληθωρικό. Παν’ απ’ όλα ο ίδιος νιώθει τον εαυτό του τραγουδιστή της ανθρωπότητας και των παναθρώπινων ιδανικών της ειρήνης, της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Εξέχουσα και ενδιαφέρουσα θέση στο έργο του Θεοδόση Πιερίδη κατέχει η ποιητική απόδοση ποιημάτων του Βασίλη Μιχαηλίδη στη νεοελληνική. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το "Η Κύπρος προς τους λέγοντας ότι δεν είναι ελληνική" και συγκεκριμένα τους στίχους 141- 141-146 : "Βαθιά με πικροπότιζεν η κάθε ξένη βρύση

πέτρα ήμουν και χτύπαγαν τα κύματα απ’ τη Δύση,

πέζεμα των περαστικών, πέρασμα των πολέμων,

ήμουν δέντρο που στέκεται στο ρέμα των ανέμων.

Μα όσοι κι αν φυσήξανε, όσο άγρια κι αν με ζώσαν

ήταν οι ρίζες μου βαθιές και δε με ξεριζώσαν.

Από το " Η Κύπρος προς τη μάνα της " παραθέτουμε τους εξής στίχους : "Αν με θωρείς πως δεν έχω τις αρχοντιές τις πρώτες

άγγιχτη έχω την καρδιά

κι όλο μυρίζω μυρωδιά

του κόρφου σου - από τότες…"

Από το "Προλεταριακός Διεθνισμός"

Είδα έναν Κορεάτη να περπατά μπροστά μου στο πεζοδρόμιο.

Eίδα έναν Έλληνα να κάνει περίπατο

Στα μονοπάτια του βιβλιοπωλείου.

Είδα ένα νέγρο της Αφρικής σ’ ένα σπίτι ανάπαυσης.

Aυτό εσείς πώς το λέτε;

Εμείς το λέμε

πως κάποια μεγάλη καρδιά άνοιξε

όπως ανοίγει η πόρτα ενός σπιτιού

όπως ανοίγει ένας καινούργιος ορίζοντας

όπως ανοίγει τη ζεστασιά της μια αγάπη.

Από το "Κυπριακή Συμφωνία"

Kαι σεις ξένοι, μακριά μας! Οθεν ήρθατε, πάτε!

Σας χωρά και περσεύει, όσοι αν είστε, η Αγγλία.

Μη βρουχιόστε σα λιόντες, τώρα πια δεν κρατάτε

στα σκληρά σας τ’ αγκρίφια τις πατρίδες, σα λεία.

Στης Μεσόγειος τι θέτε τη γλυκιά γαλανάδα;

Εμείς είμαστε Κύπρος, εμείς είμαστε Ελλάδα!