Για το όνομα της F.Y.R.O.M.

Η εξωτερική πολιτική, συνδεδεμένη τόσο με τη διεθνή γεωπολιτική όσο και με ποικίλες δυναμικές που αναπτύσσονται στο εσωτερικό των κοινωνιών, δεν μπορεί να γίνεται υποχείριο ούτε ακραίων ομάδων και ιδεοληψιών ούτε και άκριτων συναισθημάτων μη συμπαγών «πλειοψηφιών» που αναπτύσσονται λόγω απόστασης από την περιοχή ευθύνης. Η ονομασία της γειτονικής χώρας, θα πρέπει να αποσυνδεθεί τόσο από όσους διακηρύσσουν πως είναι δικαίωμα των γειτόνων «να ονομαστούν όπως θέλουν», («Μακεδονία») όσο και με την άρνηση του 68% που αρνείται σύνθετο όνομα.

Οι πρώτοι, υποστηρίζοντας έναν μηχανιστικό διεθνισμό που ακόμη και ο Λένιν (και το δείχνουν οι διακρατικές συμφωνίες του) απέρριπτε, προσπαθούν να στηριχθούν στο δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Κι ας καταγγέλλουν, αλλού, ως διαβλητούς και εθνικιστικούς τους τρόπους δόμησης του εθνικού φαντασιακού, δηλαδή την ταυτότητα κι άρα τον αυτοπροσδιορισμό! Το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό αποτελεί αυταξία, εφόσον δεν είναι επικάλυψη αντίθετων πραγμάτων. Αν μεταφέραμε το πεδίο από το εθνικό στο πολιτικό και υπήρχε καπηλεία πολιτικών χώρων, θα γινόταν φανερή η ενόχληση όσων υπερασπίζονται αόριστα τον «αυτοπροσδιορισμό».

Σημαντικότερο όμως είναι ότι η ανάλυσή τους είναι απολίτικη, αφού αντί να αναλύει διαλεκτικά, προσκυνάει τα τοτέμ ιερών λέξεων («καλός αυτοπροσδιορισμός», «κακός ελληνικός εθνικισμός») μεταφυσικά. Ετσι ξεχνά πως καμιά έννοια δεν είναι συνεκτική ή ακίνητη, μα αλληλοεπιδρά με τις συντεταγμένες κάθε εποχής και περιοχής. Οταν κρίνουμε καταστάσεις στα Βαλκάνια, είναι απαραίτητο να θυμόμαστε ότι σε αυτά συνυπάρχουν όλες οι ιστορικές εποχές. Η «δράση» στην περιοχή προνεωτερικών, ανορθολογικών δυναμικών, καθιστά αναλύσεις «δυτικοευρωπαΐκού τύπου 21ου αιώνα» τουλάχιστον ελλιπείς. Π.χ. ως νεοαπελευθερωμένο κράτος η ΠΓΔΜ θυμίζει Ελλάδα των τελών του 19ου αιώνα, σε βλέψεις και πολιτικές. Οχι τυχαία η σύνδεση με την αρχαία Μακεδονία μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής (που ονομάστηκε έτσι από τους Κριμαϊκούς κυρίως πολέμους για διοικητικούς λόγους) αναπτύχθηκε εμφατικά στον 20ό αιώνα για λόγους που 'χουν να κάνουν με τη δόμηση της συνοχής στον «υπαρκτό» και το ψυχροπολεμικό επεκτατικό παιχνίδι. Ούτε είναι (όπως η μαρξιστικά επηρεαζόμενη ανθρωπολογία ανέδειξε) πολιτιστικά άσχετο με τη δόμηση ενός ανερχόμενου εθνικού φαντασιακού η αναζήτηση ενός «φαλλού» (Μεγ. Αλέξανδρου) ως «σάρκινο σύμβολο του «έθνους».

Η πλέον εμφατική ακροδεξιά «δήλωση» στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια ήταν η ανατίναξη του μετριοπαθούς Γκλιγκόροφ από εθνικιστές της ΠΓΔΜ… Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς αν μια ουσιαστικά διαβασμένη και «δι-εθνιστική» Αριστερά θα μπορούσε να πριμοδοτεί τέτοιες κατευθύνσεις ως… προοδευτικές για την ανθρωπότητα. Η υπεύθυνη στάση των αριστερών κομμάτων απαντά στις ναρκισσευόμενες ως «υπερεπαναστατικές» γκρούπες με επάρκεια…
Η άρνηση, τελικά, στο όνομα «Μακεδονία», δεν έχει να κάνει με πριμοδότηση του εθνικισμού. Αλλά με υπεύθυνη αντίδραση εναντίον του, αφού η σύνδεσή του ονόματος με έναν ξεπερασμένο πολιτισμικά μεγαλοΐδεατισμό που κυριαρχεί και δεν γραφικοποιείται (όπως εδώ) στη γείτονα, επαναπριμοδοτείται (π.χ. Κόσοβο) εκ νέου στα Βαλκάνια για λόγους γεωπολιτικής εξωβαλκανικών κέντρων, τα οποία παρεμβαίνουν στο δικαίωμα σταδιακού, αληθινού αυτοπροσδιορισμού των λαών της περιοχής.

Χαρακτηριστική δε είναι σε κάποιες πλευρές τόσο η απολίτικη πριμοδότηση της μελό έννοιας του «αδύναμου» κι η αποσύνδεση του από το άμεσο πεδίο εφαρμογής (Βαλκανική) όσο κι η σύνδεση της Σλαβομακεδονίας με την ανεξαρτησία του Κοσόβου κι η εξίσου απολίτικη δαιμονοποίηση του ΝΑΤΟ ως του μόνου αρνητικού παράγοντα στην περιοχή, όταν «δεν βλέπουν» την αλληλεπίδραση και την αλληλοπριμοδότησή του από ντόπιους εθνικισμούς και αλυτρωτισμούς

Ομως, η αντίδραση της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού σε σύνθετη ονομασία, φαντάζει το ίδιο αδιέξοδη κι υστερική, εύκολα γινόμενη υποχείριο ενός ακροδεξιού λαϊκισμού. Με δεδομένη την από αιώνες (παρά το τοπικό Βαρδάρσκα Μπανοβίνα) ονομασία της περιοχής ως Μακεδονία, και τη δόμηση του εθνικού φαντασιακού των Σλαβομακεδόνων γύρω από αυτήν, η ελληνική άρνηση φαντάζει ως ανέξοδος φονταμενταλισμός, που μόνο κακό κάνει στην ευρύτερη Βαλκανική την κρίσιμη δεκαπενταετία που έπεται. Σίγουρα οι διαδικασίες δεν είναι μηχανιστικές και η μετριοπάθεια των μεν δε συνεπάγεται μετριοπάθεια των δε, ή το αντίθετο. Αλλά τα μηνύματα διαπερνούν σύνορα και δημιουργούν δυναμικές που όταν είναι διαλλακτικές αξίζουν πριμοδότησης.

Η παντελής άρνηση σε γενιές ανθρώπων που μεγάλωσαν ως «Μακεδόνες», δημιουργεί φαντάσματα και στις δυο πλευρές, (κι άρα ανοίγει πεδίο σε μια γεωπολιτική των ισχυρών που πολιτεύονται με τον φόβο) όταν ο συγχνωτισμός θα μπορούσε με τα χρόνια να τα διαλύσει. Στην πολιτική, δυστυχώς, τέλειες λύσεις δεν υπάρχουν. Αλλά υπάρχουν (ανάλογα τη φορά) οι πλέον δημιουργικές. Αυτές που δεν πριμοδοτούν αρνητικές δυναμικές αλλά προσπαθούν με ενάργεια να τις μειώσουν. Ως τέτοια, η σύνθετη ονομασία με ιστορικό προσδιορισμό (Νέα…), αποφεύγοντας υφέρπουσες γεωγραφικές «ενώσεις» κι αποσχιστικούς για τους εκεί Αλβανούς προσδιορισμούς (Σλαβομακεδονία), θα απεγκλωβίσει ένα σύγχρονο πρόβλημα από δήθεν ιστορικές καταβολές κι άρα υπαρκτούς αλυτρωτισμούς κι εθνικισμούς από όπου κι αν προέρχονται…

Θεοχαροπουλος Λουκας - μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου Σοσιαλιστικών Μελετών
Καβουριαρης Μακης - καθηγητής στη Σορβόννη
Καρασαββιδου Ελενη - μέλος Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Συνασπισμού
Κοκκινιδης Γιωργος - μέλος της ΚΠΕ του Συνασπισμού
Κωτοπουλος Τριανταφυλλος - λέκτορας Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Μποσνακης Παναγιωτης - καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας Παν/μίου Μιζούρι

Σημείωση "Πιπεριάς": Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην "Εποχη" και την "Καθημερινή"