Friday, October 26, 2007

Για την 28η Οκτώβρη του '40

Στις 3 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα Εμμ. Γκράτσι επισκέφτηκε τον δικτάτορα Ι. Μεταξά, στο σπίτι του τελευταίου στην Κηφισιά, και του επέδωσε εκ μέρους της κυβέρνησης της χώρας του ένα άκρως προκλητικό τελεσίγραφο: η φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι, επικαλούμενη το γεγονός ότι βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Αγγλία, ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση - ως απόδειξη της ουδετερότητάς της - να επιτρέψει στις ιταλικές ένοπλες δυνάμεις να καταλάβουν ορισμένα στρατηγικά σημεία επί του ελληνικού εδάφους.
Ο Γκράτσι διευκρίνισε στον Ελληνα δικτάτορα ότι αν οι όροι του τελεσιγράφου δε γίνουν δεκτοί, τα ιταλικά στρατεύματα θα εισβάλουν στην Ελλάδα στις 6 το πρωί.
«Λοιπόν, έχουμε πόλεμο», ήταν η απάντηση του Μεταξά, σύμφωνα με τη μαρτύρια του Ιταλού πρεσβευτή. Η φράση εκείνη τα έλεγε όλα. Η ελληνική πλευρά δεν είχε περιθώρια κάποιας άλλης επιλογής. Ο πόλεμος ήταν γεγονός και η ιταλική επίθεση δεν άργησε. Εκδηλώθηκε στις 5.30 π.μ., δηλαδή μισή ώρα πριν εκπνεύσει το τελεσίγραφο, σ' ολόκληρο το μέτωπο, από το Ιόνιο ως τη λίμνη Πρέσπα.
Δύο ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, στις 30 Οκτωβρίου 1940, ο Μεταξάς εξήγησε στους ιδιοκτήτες και στους αρχισυντάκτες του Αθηναϊκού Τύπου ότι αν δεχόταν το ιταλικό τελεσίγραφο, η Ιταλία και η Βουλγαρία θα έκοβαν τα χέρια της Ελλάδας, η Αγγλία θα της έκοβε τα πόδια, καταλαμβάνοντας την Κρήτη και τα νησιά και η κυβέρνησή του θα απομονώνονταν πλήρως από τον ελληνικό λαό. Επρόκειτο για μια ομολογία που αποδείκνυε πως το δικό του «ΟΧΙ» στην ιταλική πρόκληση καμία σχέση δεν είχε με το πραγματικό «ΟΧΙ» του ελληνικού λαού στον ιταλικό φασισμό. Ο δικτάτορας βρισκόταν σε αναντιστοιχία με τη λαϊκή ψυχή, δεν την κατανοούσε και αναμφίβολα δεν την εξέφραζε. Γι' αυτό κι έγραφε στο ημερολόγιο του στις 29 Οκτωβρίου 1940: «Με ανησυχεί η υπεραισιόδοξος Κοινή Γνώμη».
Σε αντιστοιχία όμως με τις διαθέσεις του λαού, εκείνες τις κρίσιμες ημέρες, βρέθηκαν οι κομμουνιστές, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι και το Κόμμα τους είχαν χτυπηθεί άγρια από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου.

Η κατάσταση του ΚΚΕ κατά την έναρξη του πολέμου

Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος βρήκε το ΚΚΕ αποδεκατισμένο, την ηγεσία και τα στελέχη του στις φυλακές και τις εξορίες, τις οργανώσεις του σμπαραλιασμένες και όσες υπήρχαν ακόμη, υπό το καθεστώς του άγριου διωγμού. Η μεταξική δικτατορία, από την πρώτη στιγμή που εγκαθιδρύθηκε, είδε το ΚΚΕ σαν τον κύριο και ανυποχώρητο εχθρό της.
Την 28η Οκτωβρίου 1940, περίπου δυο χιλιάδες κομμουνιστές, πρωτοπόρα μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, βρίσκονταν κρατούμενοι σε 22 φυλακές, στρατόπεδα και τόπους εξορίας. Επίσης, όλη σχεδόν η κομματική ηγεσία που είχε εκλεγεί από το 6ο Συνέδριο (Δεκέμβρης 1935) βρισκόταν ανάμεσα στους φυλακισμένους και στους εξόριστους. Ο ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος Ν. Ζαχαριάδης, από τις αρχές του 1940, είχε μεταφερθεί από τις φυλακές της Κέρκυρας στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών. Στην Κέρκυρα βρίσκονταν τα μέλη του ΠΓ Γιώργης Σιάντος, Βασίλης Νεφελούδης και Μήτσος Παρτσαλίδης, καθώς και το μέλος της ΚΕ Γιάννης Ζέβγος. Στην Ακροναυπλία βρίσκονταν ο Γιάννης Ιωαννίδης, μέλος του ΠΓ, και τα μέλη της ΚΕ Κώστας Θέος, Βασίλης Βερβέρης, Μήτσος Παπαρήγας, Μιχάλης Σινάκος και Ανδρέας Τσίπας. Στην Κίμωλο τα μέλη της ΚΕ Μιλτιάδης Πορφυρογένης, Πέτρος Ρούσος και Χρύσα Χατζηβασιλείου. Στη Φολέγανδρο τα μέλη της ΚΕ Στέργιος Αναστασιάδης και Παντελής Καραγγίτσης - Σίμος. Στη Γαύδο το μέλος της ΚΕ Λεωνίδας Στρίγκος. Τέλος στο σανατόριο της Αθήνας «Σωτηρία» νοσηλευόταν το μέλος της ΚΕ Ν. Πλουμπίδης.
Ο κεντρικός παράνομος καθοδηγητικός μηχανισμός ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει μετά τη σύλληψη του Γιώργη Σιάντου και του Γρηγόρη Σκαφίδα, το Νοέμβριο του 1939. Η ομάδα στελεχών που αποτελούσε τη λεγόμενη «παλιά ΚΕ» ήταν απομονωμένη από τις κομματικές δυνάμεις και δεν τις επηρέαζε.
Επίσης στις αρχές του 1940 εμφανίστηκε η λεγόμενη «Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ» που διεκδικούσε την ηγεσία του Κόμματος και καθοδηγούνταν απευθείας από τον Μανιαδάκη, υφυπουργό Ασφαλείας του Μεταξά. Χαρακτηριστικό είναι δε ότι τόσο η «παλιά ΚΕ», όσο και η «Προσωρινή Διοίκηση» έβγαζαν η καθεμία το δικό της «Ριζοσπάστη».
Παρά την τρομοκρατία που είχε επιβάλει το Μεταξικό καθεστώς, είχαν διατηρηθεί ορισμένοι κομματικοί πυρήνες που συνέχιζαν τη δράση τους τόσο σε Αθήνα - Πειραιά, όσο και στις άλλες περιοχές της χώρας. Κατά κανόνα, οι οργανώσεις αυτές δεν είχαν εμπιστοσύνη ούτε στην «παλιά ΚΕ» ούτε στην «Προσωρινή Διοίκηση» και δρούσαν ανεξάρτητα η μία από την άλλη. Εμπιστεύονταν μόνο τις ομάδες των φυλακισμένων και εξόριστων στελεχών του Κόμματος, με τις οποίες επιδίωκαν να αποκτήσουν επαφή. Το ανώτερο κομματικό όργανο που κατάφερε να διατηρηθεί ήταν το Μακεδονικό Γραφείο της ΚΕ, που είχε την ευθύνη της καθοδήγησης των οργανώσεων στη Μακεδονία και τη Θράκη.


Η ιταλική επιδρομή και η στάση των κομμουνιστών

Αμέσως μόλις εκδηλώθηκε η στρατιωτική επιδρομή της Ιταλίας, και παρά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το ΚΚΕ, η ηγεσία του, τα μέλη και τα στελέχη του από τις φυλακές και τις εξορίες παρενέβησαν και η παρέμβασή τους αυτή ήταν αποφασιστικά δίπλα στο δοκιμαζόμενο λαό. Χρονολογικά πρώτοι αντέδρασαν οι Ακροναυπλιώτες, οι οποίοι στις 29 Οκτωβρίου 1940 - μια μέρα μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου - με υπόμνημά τους (που υπογραφόταν από τον Γ. Ιωαννίδη και τον Κ. Θέο) προς την κυβέρνηση Μεταξά ζητούσαν να πάνε στην πρώτη γραμμή του πυρός για να πολεμήσουν.
Το πιο γνωστό, όμως, κείμενο του ΚΚΕ για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο είναι το περίφημο γράμμα «Προς το Λαό της Ελλάδας» του Ν. Ζαχαριάδη, που χαρακτήριζε τον πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, υπογραμμίζοντας ότι «δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ». Το γράμμα αυτό που δημοσιεύτηκε στον Τύπο της Αθήνας στις 2/11/1940 άσκησε τεράστια επίδραση στην εργατική τάξη και στον ελληνικό λαό, στα μέλη και στα στελέχη του Κόμματος, είτε βρίσκονταν ελεύθερα, είτε στις φυλακές και στις εξορίες, στους φίλους και τους οπαδούς του. Ελάχιστες ήταν οι εξαιρέσεις των κομματικών μελών και στελεχών που αντιμετώπισαν το γράμμα με δυσπιστία ή το χαρακτήρισαν πλαστό. Ετσι, απ' όλους τους τόπους εξορίας και φυλακής οι κομμουνιστές απευθύνθηκαν στην κυβέρνηση του Μεταξά, εκφράζοντας το αίτημα να τους επιτραπεί να πάνε στο μέτωπο για να πολεμήσουν.
Η στάση αυτή των κομμουνιστών ήταν μια στάση αρχής, στάση πατριωτική, ηρωική, περήφανη. Ομως το καθεστώς της 4ης Αυγούστου - και η οικονομική ολιγαρχία που εκφραζόταν μέσα απ' αυτό - όχι μόνο δεν τους επέτρεψε να πάνε στο μέτωπο, αλλά και παρέδωσε τα φυλακισμένα και εξόριστα μέλη και στελέχη του Κόμματος στους Γερμανο-ιταλούς κατακτητές, όταν η χώρα λύγισε κάτω από το βάρος της ναζιστικής πολεμικής μηχανής. Είναι και αυτό ένα χαρακτηριστικό στοιχείο που φανερώνει πως το αληθινό «ΟΧΙ» στον ιταλικό φασισμό δεν το είπε ο Μεταξάς και το καθεστώς που εκπροσωπούσε, αλλά ο ελληνικός λαός και οι οργανώσεις του, με το ΚΚΕ στην πρώτη γραμμή. Η λαϊκή διαίσθηση κατάλαβε πολύ καλά τους κομμουνιστές σ' εκείνη την κρίσιμη ιστορική στιγμή, ο απλός άνθρωπος ένιωσε το μήνυμα του Κόμματος. Γι' αυτό και μετά τη γερμανική εισβολή και την ήττα, εμπιστεύτηκε στο ΚΚΕ την οργάνωση και την καθοδήγηση του αντιστασιακού αγώνα, πυκνώνοντας, απ' άκρη σ' άκρη της χώρας τις ΕΑΜικές οργανώσεις.


Το γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη από τη φυλακή


"Προς το λαό της Ελλάδας. Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλαίβει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.

Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.

Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.

Αθήνα 31 του Οχτώβρη 1940

Νίκος Ζαχαριάδης

Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ"

Το 2ο γράμμα του Ζαχαριάδη ΕΔΩ, το 3ο γράμμα ΕΔΩ

6 comments:

Rizobreaker said...

Πάρα πολύ καλό άρθρο!!
Μπράβο!!

Libertad said...

Μάκη καλό είναι κάποια στιγμή να εξηγήσεις πως είχε η ιστορία με τα γράμματα του Ζαχαριάδη από την Κέρκυρα, γιατί υποστηρίζεται ότι το πρώτο είναι δουλεμένο και από το Μανιαδάκη

Anonymous said...

Τα οχι θελουν Μεταξαδες.Εξαλλου ο Μεταξας το ειχε δει το εργο πολυ πριν γι'αυτο προπαρασκευασε την χωρα πολυ καιρο πριν.Στις 28-10 τα οχυρα ηταν επανδρωμενα.Δεν ειναι τυχαιο οτι στην αιθουσα επιχειρησεων της Πρωσσικης σχολης πολεμου οπου ειχε φοιτησει υπηρχε πλακα που εγραφε:Ουδεν στρατιωτικο προβλημα αλυτο δια τον Ιωαννη Μεταξα.Τωρα για την σταση του ΚΚΕ αυτη ηταν συμφεροντολογικη οπως φανηκε και στο μικρασιατικο,και στο Μακεδονικο αλλα και στα Δεκεμβριανα.Ενα ειναι σιγουρο.Οι Ελληνες ακολουθουν τους ηγετες τους.Αν αυτοι ειναι Μεταξαδες έχει καλως.Αν ειναι τυπου Σημιτη, Γιωργακη και Καραμανλη η Αλαβανο,τα αποτελεσματα τα βλεπουμε σημερα στο Αιγαιο και αλλού.
Ζητω η 28η Οκτωβριου.

Κόκκινη Πιπεριά said...

τα οχι θέλουν λαούς αποφασισμένους να υπερασπισθούν την εθνικής τους ανεξαρτησία, τη γη τους. τι να κάνεις τους στρατηγους χωρίς στρατιώτες. Το ΚΚΕ όσο και να προσπθήσεις "ανώνυμε" ήταν ο στυλοβάτης της αντίστασης κατά της τριπλής κατοχής, σε αντίθεση με κάποιους άλλους δήθεν πατριώτες που συνεργάστηλαν με τις ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, έγιναν πλούσιοι από την μαύρη αγορά κια μετά πούλαγαν πατριωτιλίκι. Οι κομμουνιστές έδωσαν ψυχή και αίμα για την λευτεριά. Σου θυμίζω Καισαριανή, ΧαΙδάρι, Κοκκινιά και εκατοντάδες πόλεις και χωριά στην πατρίδα που η γη τους ποτίσθηκαν με το αίμα των κομμουνιστών...

Φειδίας said...

Είναι άξιος επαίνων, οπωσδήποτε, ο Ζαχαριάδης (ανεξαρτήτως των επόμενων αναιρετικών της πρώτης επιστολών του (26-11-1940, 15-1-1941) και της μετέπειτα δράσεώς του), ο οποίος εξέφρασε το φρόνημα του λαού, ερχόμενος σε αντίθεσι με την επίσημη γραμμή του κόμματος (και απομονωμένος από το κόμμα) (ανακοινώσεις Κ.Ε. ΚΚΕ 20-4-1940, 30-4-1940, 7-12-1940 κ.ά., όπου η «βασιλομεταξική δικτατορία» κατηγορείται επειδή... σύρει την Ελλάδα στον πόλεμο, προς υπηρεσίαν των αγγλογάλλων!) (Η δε ομάδα Ν. Πλουμπίδη, από την πρώτη μέρα με ανακοίνωσί της κατεδίκασε τον πόλεμο, ο δε ίδιος ο Πλουμπίδης κατήγγειλε αργότερα, από τις στήλες του Ριζοσπάστη, την πρώτη επιστολή Ζαχαριάδη ως πλαστό κατασκεύασμα του Μανιαδάκη, και για την δράση του αυτή αντεμείφθη γινόμενος μέλος του Π.Γ. του κόμματος και αρχηγός της δολοφονικής συμμορίας ΟΠΛΑ. Τελικώς, ο Πλουμπίδης έλαβε τα επίχειρα της προδοσίας του.) Τέλος πάντων, χάρη και στον... Μανιαδάκη, γνωστή έγινε μόνον η πρώτη επιστολή Ζαχαριάδη (όλες οι άλλες έπεσαν στα χέρια της ασφάλειας και δεν εδημοσιεύθησαν παρά μόνον μεταπολεμικώς), και έτσι επεκράτησε η πατριωτική γραμμή στο ΚΚΕ. Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης κατηγορήθηκε μετέπειτα μέχρι και ως... πράκτορας του Μεταξά από τους συντρόφους του... Αυτά, χωρίς να αμφισβητώ την αντιστασιακή δράσι των αγωνιστών του ΕΑΜ.

Για την υποδειγματική πολεμική προπαρασκευή της χώρας έχουν γραφτεί τόμοι, με λεπτομερή στοιχεία, στα οποία μπορεί να ανατρέξει όποιος έχει την αυταπάτη ότι αυτοκρατορίες σαν την ιταλική αντιμετωπίζονται στρατιωτικώς μόνον με... τσαρούχια και ψυχή. Η εικόνα που έδιδαν οι επιθεωρήσεις της εποχής για τον Έλληνα τσολιά που κυνηγά με τα τσαρούχια τους «δειλούς» Ιταλούς, τα άρματα μάχης και τα αεροπλάνα τους, ήταν μεν χρήσιμη λαϊκή προπαγάνδα για την εμψύχωσι του λαού, και αυθόρμητη συγχρόνως εκδήλωσις ενθουσιασμού, αλλά οι πόλεμοι απαιτούν επιτελική διάνοια, ηγεσία, διοίκησι και υποδειγματικό σχεδιασμό και προπαρασκευή. Ειδάλλως και το φρόνημα εξανεμίζεται, μόλις οι περιστάσεις διαψεύσουν το όραμα. (Βλέπε και κατάρρευσι Μικρασιατικού μετώπου 1922, μετά την αρχική θριαμβευτική και ηρωική πορεία στον Σαγγάριο.) Φυσικά, και η διοίκησις και η υλική προπαρασκευή είναι άχρηστες χωρίς πίστι και φρόνημα υψηλό. Αλλά αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να καλλιεργεί η πολιτεία, και, πώς να τό κάνουμε, επί Μεταξά εκαλλιεργείτο η αγάπη στην πατρίδα και όχι η αρνησιπατρία των Λιακορεπούσηδων. Στην σημερινή Ελλάδα βεβαίως, όλα μπορούν να λέγονται, ακόμη και νάνοι πολιτικάντηδες να απαγγέλλουν επετειακούς λόγους για το ΟΧΙ χωρίς να αναφέρουν καν το όνομα του ηγέτου του Έπους.

«Η οργάνωση του Ελληνικού Στρατού και της άμυνας της χώρας, με τα τότε διαθέσιμα μέσα, κατά την άποψή μας εγγίζει την τελειότητα», γράφει ο καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας ταξίαρχος Χ. Νικολάου [4]. Αναφέρει δε χαρακτηριστικώς ότι στο υπ' αριθμ. 122 Πρακτικό του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου της 14ης Δεκ. 1932, αφού αναφέρονται οι ελλείψεις στο στράτευμα και οι παραλήψεις των κυβερνήσεων, συμπεραίνεται: «Εξ όλων των ανωτέρω προκύπτει ότι η κατάσταση της αμύνης της χώρας είναι αυτόχρημα τραγική.»

Μερικά ακόμη χαρακτηριστικά στοιχεία για να καταλάβουμε τι κατάστασι παρέλαβε ο Ιωάννης Μεταξάς και πώς ανεμόρφωσε και οδήγησε στην Δόξα το διαλυμένο και σπαρασσόμενο κράτος του 1935.

Ο Μεταξάς προέβλεπε από τον Ιανουάριο του 1934 τις προθέσεις της Ιταλίας και ελάμβανε προφυλάξεις διά να μην τήν προκαλούμε άνευ λόγου. Αντιθέτως, αυτός ετούτος ο μεγάλος κατά τ' άλλα Βενιζέλος προέβλεπε, αστόχως, ότι «η Ελλάς δεν απειλείται από επίθεσιν καμμιάς Μεγάλης Δυνάμεως ούτε άλλου οιουδήποτε εξωβαλκανικού κράτους» («Ελεύθερο Βήμα», 14-4-1934) και στην ίδια εφημερίδα συνεχίζει την 17ην του αυτού μηνός με άλλες προβλέψεις που διεψεύσθησαν οικτρώς, υποστηρίζοντας πως εις περίπτωσιν γενικώτερου ευρωπαϊκού πολέμου «οι δύο αντιμαχόμενοι συνδυασμοί θα έχουν συμφέρον να εξασφαλίσουν την ουδετερότητά μας» και ότι «δεν είναι αληθές ότι θα μάς εξηνάγκαζαν οι εμπόλεμοι να ταχθώμεν με του ενός ή του άλλου το μέρος». Έγραψε ακόμη στο πρώτο του άρθρο ότι «είμεθα απολύτως ανίκανοι» να διεξαγάγωμεν πόλεμο εναντίον της Ιταλίας. Και εις αυτό ο Μεταξάς θα τόν διαψεύσει.

Την 1η Μαρτίου 1935 ξεσπά το βενιζελικό κίνημα. (Σημειωτέον, Βενιζέλος και Πλαστήρας έκαναν δεκάδες πραξικοπήματα, δικτατορίες, εκτελέσεις πολιτικών αντιπάλων, αλλά περιέργως «δικτάτωρ» αποκαλείται μόνον ο Μεταξάς! Εν πάση περιπτώσει.) Το βενιζελικό κίνημα του 1935 απέδειξε την γυμνότητα του κράτους από πλευράς πολεμικής προπαρασκευής. Αξιωματικοί αγόραζαν από εμπορικά της οδού Σταδίου κουβέρτες για να εφοδιάσουν τους επιστρατευμένους στρατιώτες. Οι αποθήκες ήταν άδειες. Επισήμως, ακόμη, καταντήσαμε να δανεισθούμε (!) βόμβες και ένα αεροπλάνο από τους Γιουγκοσλάβους (!) για να σκοτωθούμε μεταξύ μας! Εις δε ειδική περιληπτική ανασκόπησι σχετικώς προς την στρατηγική κατάστασι εν Ελλάδι που συνέταξαν τον Οκτώβριο του 1935 οι τρεις αρχηγοί του Επιτελείου, αντιστράτηγος Χασαπίδης (ΓΕΣ), υποναύαρχος Οικονόμου (ΓΕΝ) και συν/χης Γαζής (ΓΕΑ), ομολογείται η αθλία στρατιωτική μας κατάστασις και αναγράφεται χαρακτηριστικώς ότι η Ελλάς «ασφαλώς δεν είναι υπολογίσιμος ούτε από τους φίλους, ούτε από τους εχθρούς»!

Αυτό το διαλυμένο και σεσηπός από τον παλαιοκομματισμό, τις εμφύλιες διαμάχες και τον σπαραγμό κράτος ανέλαβε ο Ιωάννης Μεταξάς (για την ακρίβεια ο ίδιος ο απηυδησμένος από την παρακμή και αναγνωρίζων το αδιέξοδο πολιτικός κόσμος τού παρέδωσε τις τύχες της χώρας εν λευκώ) και έφτιαξε την Ελλάδα του '40, την οποίαν και οδήγησε στην Δόξα. Οι αιώνες της Ιστορίας θα τόν ευγνωμονούν.

Η εξέλιξις του πολέμου απέδειξε την ιδανική (για τις δυνατότητες του κράτους) πολεμική προπαρασκευή, αλλά ακόμη και τούτη η εκπληκτική σε ταχύτητα και αποτελεσματικότητα επιστράτευσι που έγινε με την κήρυξι του πολέμου, αποδεικνύουσα πόσο καλά είχε εκπονηθεί το σχέδιο επιστρατεύσεως και πόσο υποδειγματικώς λειτουργούσε το κράτος. (Η σύγκρισις με την επιστράτευσι του 1974 για την Κύπρο είναι χαρακτηριστική...)

(Σημειωτέον, ότι, όπως γράφει ο Γιάννης Μπακούρος: «Η επιμονή του Μεταξά να μην κηρύξει επιστράτευση οφείλεται σε αρκετούς λόγους. Παρατεταμένη επιστράτευση σημαίνει τεράστιες δαπάνες, μείωση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, κόπωση και πτώση του ηθικού των επιστρατευμένων. Ειδικώς όμως για την περίοδο που προηγήθηκε της ιταλικής επιθέσεως, υπήρχε και ο κίνδυνος να θεωρηθεί ως πρόκληση από την κυβέρνηση της Ρώμης, η έστω και μερική επιστράτευση της Ελλάδος. Ο Άγγελος Σ. Βλάχος στο βιβλίο του "Μια φορά κι έναν καιρό ένας διπλωμάτης", τόμος Α', σελ. 57, περιγράφει μια πολιτικοστρατιωτική σύσκεψη, περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 1940, στην οποίαν έλαβε μέρος και ο ίδιος. Στην έντονη σύσταση του Στρατηγού Ι. Πιτσίκα, που ήταν Διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας, για άμεση επιστράτευση, ο Μεταξάς αποκρίθηκε: "Άκουσε Πιτσίκα! Δεν κινδυνεύεις εσύ να σε βγάλει προδότη η Ιστορία! Κινδυνεύω εγώ! Αν διατάξω επιστράτευση, για έναν στρατιώτη που θα στέλνω στα σύνορα ο Μουσσολίνι θα στέλνει δύο και τότε η ελάχιστη ελπίδα που έχουμε να μην επιτύχει το σχέδιό τους θα εξατμισθεί!"
Σημ. υπ. αριθ. 13, επίσης του Γιάννη Μπακούρου στο ίδιο, «Ανακοίνωσις του Πρωθυπουργού Ι. Μεταξά προς τους ιδιοκτήτας και αρχισυντάκτας του Αθηναϊκού Τύπου εις το Γενικόν Στρατηγείον»: «Η φράση αυτή, καθώς και μια ιδιόχειρη σημείωση προς τον εκδότη της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ Γεώργιον Βλάχον, "Θα νικήσωμεν! Αλλά διά τους Έλληνας υπέρ την νίκην η Δόξα. 28 Οκτωβρίου 1940. Μεταξάς.", θα δώσουν αφορμή σε ορισμένους να υποστηρίξουν ότι ο Μεταξάς δεν πίστευε ότι ήταν δυνατόν να νικήσουμε τους Ιταλούς. Παραπέμπουν και στο "Ημερολόγιό" του, όπου την δεύτερη μέρα του πολέμου σημειώνει: "Με ανησυχεί η υπεραισιόδοξος κοινή γνώμη". Βεβαίως, ένας υπεύθυνος ηγέτης πρέπει να αντιμετωπίζει όλα τα ενδεχόμενα. Δεν ήταν δυνατόν ο Μεταξάς, με το επιτελικό του δαιμόνιο, να συμμερισθεί την ανεύθυνη αισιοδοξία, με την οποίαν οι πιτσιρικάδες της Αθήνας έγραφαν με κιμωλία στα τραμ και τα λεωφορεία "ΑΘΗΝΑ-ΤΙΡΑΝΑ-ΡΩΜΗ", περιφρονώντας Γεωγραφία και Στρατηγική.»
Ο αιφνιδιασμός των Ιταλών από την Ελληνική άμυνα, δικαίωσε απολύτως το επιτελικό σχέδιο Μεταξά. Αλλά για αυτά, καθώς και για το αμυντικό σχέδιο του Στρατηγείου σχετικώς με πιθανή αναγκαία υποχώρησι από την αρχική θέσι Ελαίας-Καλαμά, και την συκοφάντησι του Παπάγου και του επιτελείου από μεταγενέστερους αριστερούς κυρίως συγγραφείς, έχει δώσει συντριπτικές απαντήσεις και ο Αλέξανδρος Παπάγος («Ο πόλεμος της Ελλάδος 1940-41») και ο Αντώνιος Κοράντης [3]. Για τα εναλλακτικά -και φυσικά απολύτως αναγκαία- σχέδια δηλαδή του Στρατηγείου, αναλόγως των εξελίξεων των πρώτων ημερών του πολέμου. Ο άξιος υποστράτηγος Χ. Κατσιμήτρος έκρινε ότι μπορούσε, και τό έπραξε, να κρατήσει την αρχική αμυντική θέση.
Ο Μεταξάς, πάντως, πριν ακόμη αρχίσει το πρώτο υπουργικό συμβούλιο αμέσως μετά την κήρυξι του πολέμου, λέγει στον Κ. Κοτζιά: «Εάν κρατήσουν, όπως πιστεύω, οι προφυλακές άμυνα 15 μέρες, όσες χρειάζονται διά να συμπληρωθή η επιστράτευσις και δεν μας ριχτούν αμέσως οι Γερμανοί, όπως είναι πιθανόν, μη σου φανή παράδοξο να ιδής του Ιταλούς στη θάλασσα...»)

Για την πολεμική προπαρασκευή του Ελληνικού Στρατού:
[1] ΔΙΣ/ΓΕΣ, "Η προς πόλεμο προπαρασκευή του Ελληνικού Στρατού 1923-40", 1960.
[2] Αλέξανδρος Παπάγος, "Ο Ελληνικός Στρατός και η προς πόλεμον προπαρασκευή του", Πυρσός, 1945.
[3] Αντώνιος Κοράντης, "Αλέξανδρος Παπάγος και ο Πόλεμος της Ελλάδος 1940-41", Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, 1995.
[4] "Ο Ελληνικός Στρατός και το Έπος της Β. Ηπείρου (1940-41)", εκδ. περιοδικού "Στρατιωτική Ιστορία", σειρά "Μεγάλες Μάχες", τ. 3, Οκτ. 2001, ISBN 960-86822-5-8. Βλέπε ειδικώς το άρθρον: Χαράλαμπος Νικολάου, ταξίαρχος ε.α., τ. καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας ΣΣΕ, «Η οργάνωση και η προπαρασκευή του Ελληνικού Στρατού κατά τον πόλεμο του 1940-1941»

Anonymous said...

Πολύ καλή δημοσίευση

Γίνεται παραπομπή στο
αφιέρωμα για την 28 η Οκτωβρίου.

Καλή Κυριακή