Γυφτοβασίλειο με άλλοθι το αρχαίο κάλλος

Ο συγγραφέας Θωμάς Κοροβίνης μιλάει για τους δασκάλους του και την ιστορία του Παγκρατίδη, που τον «σφράγισαν»

Της Γιωτας Συκκα

Ο Θωμάς Κοροβίνης ήταν ακόμα παιδί στη Νέα Μηχανιώνα όταν συνέλαβαν τον Αριστείδη Παγκρατίδη, τον επιλεγόμενο και «δράκο του Σέιχ Σου», όμως τα έχει όλα ζωντανά μέσα του. Είναι φανερό και στο βιβλίο του «Ο γύρος του θανάτου» (Εκδ. Αγρα), που τιμήθηκε το 2011 με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος και τώρα έγινε παράσταση στο ΚΘΒΕ από τον Νίκο Μαστοράκη. Οπως λέει, πιστεύει στη δύναμη του βιώματος όταν χαράζεται βαθιά στον άνθρωπο. «Ωρίμασα νωρίς γιατί ζούσα με τους μεγάλους. Το καφενείο που μεγάλωσα ήταν η καλύτερη εφημερίδα. Ημουν ακόμη μικρός, όμως η αντίδραση του κόσμου ήταν άμεση και καθολική για τον Παγκρατίδη που συνελήφθη το 1964, κάθισε τέσσερα χρόνια στο Γεντί Κουλέ και το ’68 εκτελέστηκε. Η γενική αίσθηση ήταν ότι έπρεπε να πληρώσει, ότι αυτός ντε και καλά ήταν ο δράκος. Βαριά σκιά η θηλιά στον λαιμό μαζί με την ιστορία του Λαμπράκη. Η ιστορία του δράκου είχε ακουστεί ώς τα νησιά. Υπήρξαν πολλοί δράκοι, όπως ο Παπαχρόνης που είναι έξω στα 56 του και περνάει μια χαρά. Τον Παγκρατίδη η Θεσσαλονίκη τον αντιλήφθηκε ως θύμα και παρά την καταδίκη του ακόμη και σήμερα σπάνια θα ακούσεις κάποιον να σου πει «μπορεί και να ήταν δράκος».

Στα άδυτα

Στη σκηνή, μέσα από τα πρόσωπα που συνδέονται με τον Παγκρατίδη, ο θεατής γνωρίζει τα άδυτα του λιμανιού, τις φτωχογειτονιές, το περιθώριο, την ατμόσφαιρα της μετεμφυλιακής Θεσσαλονίκης και ό,τι την χαρακτήρισε. «Ηθικολογία, επικράτηση μιας εξουσίας με πολύ σκληρό πρόσωπο, άκαμπτες οικογενειακές δομές, παντοκρατορία του χωροφύλακα, του παπά, ανθρωποφαγικό σκηνικό με συμπλεγματικά αποτελέσματα στην ψυχολογία των ανθρώπων». Η ιστορία του Παγκρατίδη όπως και η υπόθεση Λαμπράκη, παραδέχεται ο συγγραφέας, «με σφράγισαν».

Το χρέος, τον παρακίνησε να γράψει το βιβλίο όπως το μυθιστόρημα «’55» που καταπιάνεται με τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης. «Ετσι λειτουργώ ως δημιουργός, έτσι λειτουργούσα και ως δάσκαλος. Στεκόμουν πάντα σε ένα ύψος ιεραποστολικό».

– Συγγραφέας, ερευνητής, στιχουργός, συνθέτης αλλά και 30 χρόνια φιλόλογος σε Γυμνάσια, Λύκεια και τα οκτώ απ’ αυτά στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο της Κωνσταντινούπολης. Τι αλλαγές διακρίνατε στα παιδιά;

– Oσο παλιότερα γυρίσει κανείς, βλέπει πως τόσο οι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι με την παράδοση. Τα τελευταία χρόνια όμως, η ασυνεννοησία κινδύνευε να θεωρηθεί δεδομένη. Αλλά καθώς διαμορφώνεται ένα νέο είδος ανθρώπου με χαρακτηριστικά που υπαγορεύονται από την παγκοσμιοποίηση, την τεχνολογία, τις απρόσωπες διαπροσωπικές σχέσεις, προσπαθούσα πάντα να δώσω τον ανθό από τις αξίες που αποκόμισα από τη ζωή μου.

– Δεν ακολουθούσατε πάντως την κλασική οδό.

– Κέρδισα το παιχνίδι αλλιώς. Οταν για παράδειγμα δίδασκα τη Φάτα Μοργκάνα, πρώτα την τραγουδούσα, μετά τους ταξίδευα στον κόσμο της θάλασσας, της περιπέτειας, της Ιθάκης, στον Καββαδία, στο ίδιο το ποίημα.

– Οι δικοί σας δάσκαλοι ποιοι ήταν;

– Ο Σαββίδης ήταν κυρίως ο Πανεπιστημιακός μου δάσκαλος, ο Μαρωνίτης, ενώ ο Χριστιανόπουλος ήταν ο εξωπανεπιστημιακός, η Σωτηρίου. Εκείνη με ανακάλυψε όταν ήμουν στην Πόλη. Ταράχτηκα γιατί τη θαύμαζα. Αλληλογραφώντας, μαθαίναμε ο ένας τον άλλον. Είμαι ελληνοκεντρικός με μια πινελιά προς τας Ανατολάς. Στη διδασκαλία συνδύαζα τα διδάγματα που έχω από τα διαβάσματα και το ψήσιμό μου στη ζωή. Τα παιδιά με αυτό τον τρόπο μαθαίνουν πιο ποιητικά τα πράγματα και λιγότερο λογιστικά.

– Με το τραγούδι πώς ασχοληθήκατε;

– Μεγάλωσα μέσα στα ρεμπέτικα. Η Καζαντζιδική εποχή με επηρέασε πολύ. Τραγουδούσα από μικρός, έγραφα στίχους, έπαιζα λίγο μπαγλαμά και τελικά έφτασα μέσα από τον πόνο της ζωής στο τραγούδι. Θαρρείς και οι μελωδίες ήταν μέσα μου. Ετσι έφτιαξα 4-5 δίσκους ξεκινώντας το 1992 από το στούντιο του Νίκου Παπάζογλου με τον Βόμβολο ενορχηστρωτή. Τότε ήταν συνεταιρικά τα πράγματα κι έτσι έβγαιναν τα τραγούδια της παρέας. Θα μπορούσα να είχα άλλη πορεία στη μουσική, αλλά αν κάτι δεν μου αρέσει, δεν συνεργάζομαι. Είναι θέμα αξιών.

– Πιστεύετε πως η παγκοσμιοποίηση θα εξομοιώσει ακόμη περισσότερο τις λαϊκές κουλτούρες;

– Δεν το πιστεύω, γιατί οι λαοί που έχουν βαθιές παραδόσεις αντιστέκονται σ’ αυτό. Το τελευταίο που θα εξαφανιστεί από την ταυτότητά τους είναι το τραγούδι. Ταυτόχρονα βέβαια ενδίδουν. Κάνοντας μια βόλτα τώρα στην Κωνσταντινούπολη, ακούς τουρκικό ποπ πιο χαζό από το δικό μας γιατί η ανάγκη εκδυτικοποίησης εκεί είναι ισχυρότερη. Η παγκοσμιοποίηση για μένα είναι καταστροφή, αδερφή με το μνημόνιο. Eνα ιδεολόγημα κούφιο και ψεύτικο.

Μελέτες

– Πόσο διαφορετικά λειτουργείτε γράφοντας ένα πεζό από ένα τραγούδι;

– Λειτουργώ με το ίδιο πάθος. Οι μεγάλες μου μελέτες -η μία επτά χρόνια και η άλλη 17- απαιτούσαν οργάνωση. Τα νεοϊστορικά μυθιστορήματα επίσης θέλουν δουλειά γιατί στηρίζονται στη γνώση που προέρχεται από τη μελέτη και τη φαντασία που είναι ο μύθος. Το τραγούδι είναι πιο παρορμητικό, αλλά κι αυτό θέλει να δουλέψεις με τις λέξεις.

Θεσσαλονίκη της συντήρησης και της απάτης

– Τώρα στην κρίση μιλάμε συχνά για το τέλος του λάιφσταϊλ. Η Θεσσαλονίκη πώς το βίωσε και πόση σχέση έχει η πόλη που αγαπήσατε με αυτή που ζείτε;

– Μιλάμε για το τέλος του λάιφσταϊλ που συνοδεύει την κρίση της εποχής χωρίς να είμαστε σίγουροι ακόμη γι’ αυτό. Θα προτιμούσα αυτός ο λαός που φάνηκε ενδοτικός στην ευκολία των τελευταίων χρόνων, να είχε περίσκεψη πριν. Τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη ήταν η πόλη της συντήρησης και της απάτης, ξεκινώντας από τους ηγεμόνες της. Από την άλλη όμως, οι πνευματικές της μονάδες από τα χρόνια του Πεντζίκη και της Καρέλλη, μοιάζουν να ’ναι παράδοση.

– Συχνά μιλάτε για τον Στέλιο Καζαντζίδη, τη Σωτηρία Μπέλλου, την Πόλυ Πάνου κ.ά. Τι είχαν αυτοί οι λαϊκοί τραγουδιστές που λείπει από τους σημερινούς;

– Εχουμε φωνές, μερικές εξαιρετικές, αλλά είναι πιο γλυκερές, πιο μελιστάλαχτες. Εκείνοι έφεραν στη φωνή τους τον πόνο της ζωής τους, που ήταν αλλιώτικος από τον σημερινό. Οι άνθρωποι έχουν ελαφρύνει. Ακόμη και η υπερηφάνεια μοιάζει ξεθυμασμένη.

Η ελληνική αριστερά είναι πολύ συντηρητική

– Δηλώνετε σταθερά αριστερός αλλά και ορθόδοξος. Παραμένετε;

– Αριστερός, θέλω δεν θέλω. Ορθόδοξος ως παράδοση, δεν έχω λόγο να την αντικαταστήσω, άλλωστε είναι πιο ανθρώπινη από άλλες.

– Τι είναι για σας σήμερα προοδευτικός;

– Oλα ξεκινάνε από την ανάγκη να είναι κανείς άνθρωπος, να προσπαθήσει να συνεργαστεί με τους συνανθρώπους για μια επικοινωνία που θα ανατρέψει τις δομές ενός συστήματος που αγκυλώνει τον άνθρωπο, τον αφήνει φτωχό και άνεργο. Δεν μπορείς να είσαι αριστερός χωρίς να έχεις υπόψη σου τον άλλον, ούτε χριστιανός και να βγαίνει το μίσος από τα μάτια σου. Εχουμε αριστερούς που ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα ανέλθουν στην κλίμακα. Η ελληνική αριστερά κατά πλειοψηφία είναι πολύ συντηρητική. Θα έπρεπε π.χ. να έχει αποδεχτεί την οικολογία πολύ πριν γίνει μόδα. Αντίθετα είναι ένα κατηχητικό που σκέφτεται υποτίθεται προοδευτικά αλλά κουτσομπολεύει πίσω από τον μπερντέ. Δεν μπόρεσε να γίνει ένα πλατύ ποτάμι που θα συμπεριλάβει και ρεύματα που της φαίνονται αλλότρια, ενώ δεν είναι. Πρέπει να αφήσεις το εγώ στην άκρη για να είσαι αριστερός.

– Τι λέτε, θα ανθήσει κάτι;

– Αν δεν στρώσουν λίγο οι άνθρωποι, τι να ανθήσει; Θέλει δουλειά, διάβασμα, περίσκεψη, ενδοσκόπηση. Είναι αίτημα των καιρών να ξαναβρούμε τον εαυτό μας και να περάσουμε σε έναν επαναπροσδιορισμό της νεοελληνικής ταυτότητας. Θα ζούμε με το άλλοθι του αρχαίου κάλλους, ενώ θα είμαστε το γυφτοβασίλειο; Θα δουλέψουμε για το κοινό καλό ή θα είμαστε αποικία; Η ανασυγκρότηση πρέπει να γίνει από τον λαό, όχι από το κράτος. Αλλά χωρίς ελπίδα δεν ζει κανείς. Στην ανθρώπινη περιπέτεια πιστεύω στο τρίπτυχο του Ελύτη: τέχνη, τύχη, τόλμη.

Πηγή: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ