«Εγώ θα ψηφίσω Φρανσουά Ολάντ!»

Ο βραβευμένος ποιητής - πεζογράφος και κομμουνιστής, Τίτος Πατρίκιος, γνωστός για την αντιστασιακή του δράση, μιλά για τα πολιτικά μια ανάσα πριν από τις εκλογές

Του Σταύρου Θεοδωράκη

Την ήθελα πολύ αυτή τη συνάντηση, αυτός όμως συνεχώς την ανέβαλλε. «Δεν θέλω να συμμετέχω στον τζερτζελέ». Μέχρι και την Εφορία «επιστράτευσε» για να μη συναντηθούμε. «Πρέπει να καταθέσω κάποια χαρτιά», μου είπε. «Μα θα δώσουν παράταση», του απαντούσα. Ενας αστείος διάλογος που όμως δεν θα τελείωνε αν δεν αποσπούσα το «ναι». «Ελα σε ένα τέταρτο στο σπίτι μου», είπε. Ισως να μπλόφαρε κιόλας. Να περίμενε να του πω ότι «σε ένα τέταρτο δεν προλαβαίνω» και να τελείωνε εδώ το «παραμύθι». «Ανεβαίνω στη μηχανή και έρχομαι». Κάπου έχει γράψει και ο ίδιος για μηχανές. Πού όμως; Στη «Συγκατοίκηση με το παρόν»; Ναι, τελικά είναι στην αρχή σχεδόν: «Οταν τελείωνα με τα μαθήματα, τ’ αρχαία / τα μαθηματικά, τα γαλλικά, τα εγγλέζικα / ακόμα και το πιάνο, έπαιρνα το ποδήλατο / έκανα βόλτες με πηδηχτή ανάβαση / και άλλα κόλπα κι ονειρευόμουν μοτοσακό / ή πάλι άκουγα μουσική από δίσκους / που έβαζα στο ραδιογραμμόφωνο RCA». Αλήθεια λέει; Δεν τον ρώτησα. Αλλωστε, δεν είχαμε πολύ χρόνο για τα προσωπικά. Για τα πολιτικά τον ήθελα. Ενας αντιστασιακός που όργωσε τις εξορίες, φίλος του Ρίτσου, του Κύρκου μετά, αντίθετος ακόμη και στην «αλλαγή» του Ανδρέα, «την εποχή που ο Γλέζος κατέβαινε μαζί του στις εκλογές», μου θυμίζει. «Τι να λέει σήμερα ο Πατρίκιος;», έτσι σκέφθηκα και όσο τελείωναν οι σκάλες και έφτανα στον έκτο όροφο τόσο αδημονούσα.

Πόσα χρόνια έχετε να πάτε σε διαδήλωση;Νομίζω από τότε που μου παρουσιάστηκε ένα πρόβλημα στο γόνατο.
Α, δεν ήταν πολιτικός ο λόγος, ήταν ορθοπεδικός;Ορθοπολιτικός για την ακρίβεια. Είναι και θέμα ηλικίας. Εγώ δεν συμφωνώ καθόλου με τους συνομηλίκους μου, που παριστάνουν τα τζόβενα και τρέχουν από εδώ και από εκεί.
Πιτσιρικάς ήσασταν επιπόλαιος με τα πολιτικά;Πιτσιρικάς, πίστευα ότι κατείχα την απόλυτη αλήθεια, ακολουθώντας βέβαια την άποψη του κόμματος.
Κομμουνιστής;
Ε ναι. Σταλινικός και ζαχαριαδικός. Μέχρι το '52, που έφυγα από τη Μακρόνησο και πήγα στον Αϊ-Στράτη και εκεί στο στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων έζησα αυτό που λέμε, «υπαρκτός σοσιαλισμός». Γιατί η ζωή στο στρατόπεδο ήταν οργανωμένη από την «καθοδήγηση».
Και εκεί ραγίζει το γυαλί;Τι θέλετε τώρα, να σας πω την ιστορία; Οι εξόριστοι είχαμε τα κοτέτσια μας. Τρώγαμε και κανένα αυγό. Κάποια στιγμή ο Ηλίας Ηλιού είπε στη Βουλή ότι οι εξόριστοι υποφέρουν στα στρατόπεδα και ένας υπουργός του απάντησε: «Μα τι λέτε, ζωή και κότα την περνάνε». Οπότε η «καθοδήγηση» για να αντιμετωπίσει αυτή την «επίθεση της Δεξιάς» αποφάσισε να σφαγούν όλες οι κότες! Σιχαθήκαμε να τρώμε κοτόπουλο και γέμισε και ο τόπος πούπουλα.
Και αρχίσατε να αμφιβάλλετε για την εξυπνάδα των καθοδηγητών σας;Εχει και συνέχεια. Μια μέρα ενώ διάβαζα έρχεται ο καθοδηγητής της Νεολαίας, ο Αχιλλέας Λαγουρός, εξαιρετικό παιδί, και μου λέει: «Τίτο, παράτα το διάβασμα, έχουμε εξόρμηση για να μαζέψουμε πούπουλα». Είχε έρθει από τη φυλακή ο μπαρμπα-Σωτήρης Σουκαράς, ένας παλιός Ακροναυπλιώτης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, και έπρεπε να του φτιάξουμε ένα πουπουλένιο στρώμα! Του λέω: «Αχιλλέα, εγώ δεν ήρθα στην εξορία για να κάνω στρώματα, ας κοιμηθεί όπως κοιμόμαστε όλοι». «Θα παρεξηγηθείς», μου λέει. Παρά την απειλή, εγώ δεν πήγα. Και έτσι άρχισα να κατρακυλώ στην εκτίμηση της «καθοδήγησης».
Στον Αϊ-Στράτη συμπέσατε και με τον Ρίτσο;Τον αγαπούσα τον Ρίτσο, του ήμουν αφοσιωμένος. Εμενε σε καλύβι τότε, όχι σε σκηνή, γιατί οι ηγέτες και μερικοί προνομιούχοι εξόριστοι μένανε σε καλύβια. Ενα δωματιάκι με ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, ένα γραφείο. Ενώ εμείς ζούσαμε στη σκηνή και το καλοκαίρι πυρώναμε από τη ζέστη και τον χειμώνα πλημμυρίζαμε από τα νερά της βροχής. Τέλος πάντων. Πήγαινα όμως συνέχεια στο καλύβι του Ρίτσου, κυρίως ύστερα από αυτό το επεισόδιο με τα πούπουλα και μου έλεγε: «Πρόσεχε παιδάκι μου, οι καθοδηγητές μας είναι ανελέητοι, μπορούν να φτάσουν έως το έγκλημα». Εκείνη την ώρα ανοίγει η πόρτα και μπαίνει κάποιος. Και ο Ρίτσος φοβούμενος ότι κάτι άκουσε συνεχίζει υποτίθεται την κουβέντα μας λέγοντας: «Πρέπει να ξέρεις, Τίτο, ότι οι καθοδηγητές μας δεν είναι μόνο ήρωες, είναι και ιδιοφυείς».
Τόσο πολύ φοβόταν το κόμμα;Δημοσίως ο Ρίτσος ήταν υμνητής του Στάλιν, στην πραγματικότητα όμως ήταν ένας πολύ ανοιχτόμυαλος άνθρωπος. Μας μίλαγε για τον Σεφέρη. Μας έλεγε, διαβάστε τις «Δοκιμές» του, είναι πολύ στοχαστικά κείμενα, «πλησιάζει τον μαρξισμό ο Σεφέρης σ' αυτά τα δοκίμιά του».
Ηταν απαγορευμένος ο Σεφέρης από το κόμμα;Δεξιός. Απορριπτέος όπως και ο Καβάφης.
Αυτός ήταν απορριπτέος ως ομοφυλόφιλος;Ομοφυλόφιλος, απαισιόδοξος και καθαρευουσιάνος. Μην κοιτάτε σήμερα που όλοι τον αναγνωρίζουν, τότε αν έλεγες ότι σου αρέσει ο Καβάφης, ήσουν αμέσως ύποπτος για κάποιο από τα τρία παραπτώματα, τα οποία είχε διαπράξει ο Καβάφης.
Θλιβερό δεν είναι όμως; Πώς είναι δυνατόν τέτοια μυαλά να είναι με τον Στάλιν; Δηλαδή, τι παθαίνει ο άνθρωπος, τυφλώνεται;Θλιβερό, αλλά τελικά όλοι έτσι είμαστε. Και όλα τα κόμματα, όχι μόνο το Κομμουνιστικό, έχουν μια διπλή γλώσσα. Και ο Αραγκόν στη Γαλλία, ο μεγάλος ποιητής, είχε και αυτός διπλό λόγο. Και μετά δεν αλλάζεις εύκολα. Γιατί η αλλαγή στις αντιλήψεις είναι σαν να αλλάζεις το πετσί σου, σαν να γδέρνεσαι μόνος σου.
Τα χαστούκια της Χρυσής Αυγής πώς τα είδατε;Φρικαλέα, αλλά εγώ προσωπικά θα ήθελα οι πολιτικές δυνάμεις να απορρίπτουν όλες τις εκδηλώσεις βίας. Πήγα σε ένα σχολείο και στη συζήτηση μια κοπέλα μου λέει, δεν πιστεύετε ότι τα γιαουρτώματα είναι μια μορφή πολιτικής αποδοκιμασίας; Λέω: «Βεβαίως, υπό έναν όρο, να τα πετάς με ανοιχτό πρόσωπο και όχι με κουκούλα. Κουκούλες είχαν οι δολοφόνοι των Γερμανών».
Τα γιαουρτώματα όπως και τα μουντζώματα κάποιοι προσπάθησαν να τα κάνουν μόδα στους μαθητές.Θα σας πω κάτι προσωπικό. Πέρυσι στις 13 Ιουλίου, το θυμάμαι διότι ήταν η παραμονή της Γαλλικής Εθνικής Εορτής, βγήκα από το σπίτι μου να πάω σαν ένας μικροαστός που είμαι, στο σουπερμάρκετ. Ακούω πίσω μου μια κραυγή, σημειωτέον ήταν οι μέρες όπου το Σύνταγμα κατεχόταν από τους «Αγανακτισμένους», ακούω λοιπόν ένα ουρλιαχτό, «να το κάθαρμα, να τος ο φασίστας ποιητής, ελάτε "Αγανακτισμένοι" να τον διαπομπεύσουμε, τον γλείφτη του φασισμού». Προς στιγμήν ταράχτηκα, αλλά ευτυχώς δεν βρέθηκαν άλλοι πρόθυμοι να με λιντσάρουν.
Εσείς ως κομμουνιστής δεν πιστέψατε ποτέ στη βία;Την είχα και εγώ υιοθετήσει. Σήμερα την απορρίπτω. Και κυρίως απορρίπτω την άποψη ότι η βία του άλλου είναι κακή, αλλά η βία η δική μου είναι απαραίτητη. Γιατί έτσι είναι. Στα μυαλά των ανθρώπων υπάρχουν δύο βίες: η βία του αντιπάλου και η βία η δική μου, η οποία θα σώσει την ανθρωπότητα.
Οπως η βία των θρησκειών.Μα και ο σταλινισμός μια θρησκεία ήταν. Και η Ιερά Εξέταση έκαιγε τους ανθρώπους όχι από κακότητα αλλά για να σώσει την ψυχή τους. Κάθε απόλυτη πίστη επιβάλλει τη βία της για να σε κάνει πιο ευτυχισμένο. Εγώ όμως είμαι εναντίον της καθεστωτικής ευτυχίας και θέλω ο κάθε άνθρωπος να μπορεί να διαμορφώνει μόνος του την ευτυχία του.

Ψηφίσατε τον Μάιο;Οχι. Ημουν σε ένα φεστιβάλ ποίησης στη Γερμανία.
Αρα βγήκατε και από το δίλημμα;Οχι, το δίλημμα το είχα λύσει μέσα μου.
Το είχατε λύσει;Ναι, θα ψήφιζα Ολάντ.
Στη Γαλλία.Οχι, εδώ. Δηλαδή θα ψήφιζα για ένα ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Γιατί δεν λέτε «θα ψήφιζα ΠΑΣΟΚ»;Δεν λέω ΠΑΣΟΚ, επειδή εγώ δεν ήμουνα ποτέ ΠΑΣΟΚ, ούτε τώρα είμαι. Θα προτιμούσα να το πω «Σοσιαλιστικό Κόμμα».
Τόσα χρόνια τι ψηφίζατε;ΕΔΑ, ΚΚΕ Εσωτερικού, Συνασπισμό, ΕΑΡ και πάντα είχα μεγάλη εκτίμηση στη σκέψη του Λεωνίδα Κύρκου - μέχρι τελευταία βλεπόμαστε. Για πρώτη φορά στη ζωή μου έριξα λευκό όταν ο Συνασπισμός πρότεινε τον Σαρτζετάκη για Πρόεδρο, τότε με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Αλευρά.
Εχετε υπάρξει σημιτικός, έτσι δεν είναι;Δεν έχω υπάρξει οπαδός κανενός. Εχω εκτεθεί όμως υπέρ του Σημίτη. Το περιβάλλον του ωστόσο δεν απεδείχθη άξιο, αν αφαιρέσεις τον Νίκο Θέμελη.
Στην αυλή του βέβαια «μεγάλωσε» και ο Τσοχατζόπουλος. Δεν μπόρεσε να τον ελέγξει, αυτό εννοώ…Γιατί ήταν το άλλο μισό ΠΑΣΟΚ. Και ένας από τους λόγους που αποφάσισα να υποστηρίξω δημόσια τον Σημίτη ήταν όταν κάποιος μου είπε ότι τις επόμενες δεκαετίες θα ζήσουμε μια διαδοχή Εβερτ - Τσοχατζόπουλου. Με έπιασε ρίγος. Και εκείνο που μου κάνει αρνητική εντύπωση είναι ότι αρκετοί πρωτεργάτες αυτού του διεφθαρμένου ΠΑΣΟΚ αυτή τη στιγμή είναι στον ΣΥΡΙΖΑ. Ισως να θεωρούν κολυμβήθρα του Σιλωάμ τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ποιοι εννοείτε;Τους ευνοηθέντες, ωφεληθέντες και αργομισθοδοτηθέντες του ΠΑΣΟΚ. Ας μην μπούμε σε ονόματα. Υπουργούς του Ανδρέα, συμβούλους του Γιώργου… Στις 21 Μαΐου έκλεισα τα 84, μαζευτήκαμε ορισμένοι φίλοι και ο Δημήτρης Ραυτόπουλος μου επισήμανε ότι «δεν βλέπω στον ΣΥΡΙΖΑ ούτε έναν από τους ανθρώπους που ήμασταν στην εξορία ή στην Αντίσταση».
Ο Γλέζος;Ο Γλέζος ήταν δυο φορές βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, και το '81 και το '85. Θα μπορούσαμε να πούμε και τον Μίκη, ο οποίος κι αυτός ήταν υπουργός του Μητσοτάκη. Τώρα όλα αυτά τα ρεύματα συναντώνται στον ΣΥΡΙΖΑ. Εντάξει, μπορεί να πει κανείς ότι είναι και μια μορφή εθνικής ενότητας.
Είστε λίγο δηκτικός με τον ΣΥΡΙΖΑ;Μα ο ΣΥΡΙΖΑ έχει φτάσει να λέει «λεφτά υπάρχουν». «Τόσα θα δώσουμε εδώ, τόσα θα δώσουμε εκεί, τόσα παραπέρα». Πήγε ο Τσίπρας στην Κερατέα και είπε ότι «η χώρα δεν χρειάζεται χωματερές». Δηλαδή; Θα τα τρώμε τα σκουπίδια; Τουλάχιστον τα τσόφλια των αυγών έχουν ασβέστιο. Αμα τα κάνεις σκόνη, μπορείς να βελτιώσεις και τον οργανισμό σου και να απαλλάξεις τις χωματερές από σκουπίδια!
Αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας. Αυτό μου λέτε;Νομίζω ναι. Από την άλλη μεριά υπάρχει και η ευθύνη της Ευρώπης. Ειδικά δε οι ευθύνες της Γερμανίας και της Μέρκελ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρόκειται περί ενός σχεδίου ανθελληνισμού.
Σας έχει φοβίσει αυτή η ιστορία με τη δραχμή;Για πρώτη φορά ανησυχώ τόσο για τον τόπο. Κάποιοι έχουν βγάλει τα λεφτά τους έξω και δίνουν αγώνα για τη δραχμή. Να έρθουν μετά με τα λεφτά τους δεκαπλασιασμένα πίσω και να αγοράζουν τα πάντα. Εγώ δεν έχω βγάλει τα λεφτά μου στο εξωτερικό. Ισως γι' αυτό να ανησυχώ.
Εχετε καταλάβει ποια θα μπορούσε να είναι η λύση για τη χώρα;Δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά όταν μια χώρα σαν την Ελλάδα εισάγει 250.000 τόνους ντομάτα τον χρόνο, πώς θα σταθεί στα πόδια της; Από την άλλη, είμαι αισιόδοξος. Οι παραγωγοί ελαιολάδου της Σητείας έφτιαξαν ένα ελαιόλαδο και γίνονται ουρές στο Παρίσι για να το πάρουν. Οι οινοπαραγωγοί της Νάουσας πήγαν στην Κίνα και έκαναν ένα συμβόλαιο για 11 εκατ. μπουκάλια. Οι κοπέλες της εθνικής ομάδας water polo πήραν, χωρίς βοήθεια, το Παγκόσμιο. Μόνο έτσι θα ξεπεράσουμε την κρίση. Γιατί αν συνεχίσουμε να εισάγουμε σκόρδα από την Κίνα, λεμόνια από την Αργεντινή και αθλητές από την Αφρική, με καμία κυβέρνηση δεν πρόκειται να σωθούμε από την καταστροφή.

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ