Η γλώσσα της διαφωνίας

Tου Μιχάλη Μητσού / mmitsos@dolnet.gr

Είναι περίεργο το αίσθηµα: να πεθαίνει κάποιος που τον ήξερες µόνο από τα γραπτά του, και να είναι σαν να έφυγε ένας δικός σου άνθρωπος, κάποιος που του είχες εµπιστοσύνη, ένας φίλος.

Για όσους δεν τον γνώριζαν καλά, γράφει στην Γκάρντιαν ο βρετανός δηµοσιογράφος Πίτερ Κέλνερ, ο Τόνι Τζουντ συγκέντρωνε όλες τις αντιφάσεις του κόσµου. Ηταν ένας ιδεαλιστής που δεν δίσταζε να επικρίνει µε σφοδρότητα όσους δεν συµµερίζονταν τα ιδανικά του. Ενας Εβραίος που ήταν υπερήφανος για την κληρονοµιά του, αλλά έφτασε να τον µισούν πολλοί σιωνιστές. Ενας ευρωπαίος σοσιαλδηµοκράτης, που προτιµούσε να ζει στην Αµερική.

Για τους φίλους του όµως και ο Κέλνερ συγκαταλεγόταν σ αυτούς οι αντιφάσεις εξαφανίζονταν. Οπως συµβαίνει µε πολλούς Εβραίους της διασποράς, η εκπαίδευση αποτελεί κλειδί για την κατανόηση του χαρακτήρα του Τζουντ: µια εκπαίδευση όχι στην υπηρεσία των συµφερόντων µιας οµάδας ή µιας ιδεολογίας, αλλά µε στόχο την κατανόηση και τη βελτίωση του κόσµου. Τα κίνητρά του ήταν η ακρίβεια, η αυστηρότητα και η αλήθεια. Η πίστη του σε αυτές τις αρχές τον έκανε συχνά να απαρνείται παλιές ιδέες και να αποκηρύσσει παλιούς συµµάχους.

Κάπως έτσι, ο άνθρωπος που στα νιάτα του περνούσε τα καλοκαίρια του στα κιµπούτς και όταν ξέσπασε ο πόλεµος του 1967 πήρε το τελευταίο αεροπλάνο για το Ισραήλ, έφτασε το 2003 να γράψει στο Νew Υork Review of Βooks ότι το εβραϊκό κράτος αποτελούσε πλέον αναχρονισµό. Στους Χρήσιµους Ηλίθιους του Μπους συνέκρινε τους διανοούµενους που είχαν µετανιώσει επειδή υποστήριξαν τον πόλεµο στο Ιράκ µε τους θαυµαστές του Στάλιν στη Δύση, οι οποίοι κατήγγειλαν στη συνέχεια τον δικτάτορα όχι για τα εγκλήµατά του, αλλά επειδή δυσφήµησε τον µαρξισµό. Και στο τελευταίο του βιβλίο, προϊόν µιας διάλεξης που έδωσε καθισµένος σε αναπηρική καρέκλα στη Νέα Υόρκη, µιλάει γι αυτά που είναι ακόµη ζωντανά κι εκείνα που έχουν πεθάνει στη σοσιαλδηµοκρατία. «Αυτό που έχουµε ανάγκη», θα έγραφε αργότερα στο London Review of Βooks, «είναι να ξαναβρούµε όχι την πίστη στην ελευθερία, γιατί αυτό µετατρέπεται εύκολα σε κάτι άλλο, αλλά την πίστη στην ισότητα. Ιση πρόσβαση στη γνώση, ίση πρόσβαση στην παιδεία, ίση πρόσβαση στην εξουσία και την πολιτική. Θα έπρεπε να µας απασχολεί περισσότερο η ανισότητα στις ευκαιρίες, είτε µεταξύ των νεώτερων και των µεγαλύτερων είτε µεταξύ εκείνων που έχουν διαφορετικές ικανότητες ή προέρχονται από διαφορετικές περιοχές µιας χώρας. Πρέπει να ανακαλύψουµε εκ νέου τη γλώσσα της διαφωνίας».

Ο Τζουντ είχε και υψηλή αίσθηση του χιούµορ. Κι είναι σίγουρο ότι θα διασκέδαζε πολύ αν µάθαινε - µπορεί και να το έµαθε - ότι ο άνθρωπος που το 2003 αναφέρθηκε εκτενώς στις απόψεις του στη διάρκεια οµιλίας του στο φεστιβάλ νεολαίας του Συνασπισµού έγινε επτά χρόνια αργότερα πρόεδρος µιας µεγάλης ποδοσφαιρικής οµάδας…
Πηγή: Εφημερίδα Τα ΝΕΑ
http://diastaseis.blogspot.com/

Από το e-rooster για τον Τόνι Τζουντ

"Πριν καταλήξεις στο ότι κάποιος είναι καλός, κοίτα πώς φέρεται στο σπίτι του".

Ταλμούδ.

Υπάρχει ένα εβραϊκό αστείο που το λένε οι Βρετανοί Εβραίοι λίγο μελαγχολικά, όταν μιλούν για τον ευρωπαϊκό αντισημιτισμό. Δεν είναι ακριβώς αστείο, είναι μια μάλλον πικρή διαπίστωση γιαυτά που μπορεί να κληθείς να αντιμετωπίσεις κατά τη διάρκεια του βίου σου κι ενώ έρχεσαι αντιμέτωπος με την ιστορία: "Ευτυχώς που ο Χίλτερ σταμάτησε στο West End", λένε. Φυσικά είναι αδύνατον να γνωρίζουμε αν το αστείο αυτό είχε ακουστεί ποτέ στο σπίτι του Βρετανού ιστορικού Tony Judt (Τόνυ Τζουτ) στο West End του Λονδίνου που πέθανε προχθές απο ανίατη ασθένεια.Γεννήθηκε λίγο μετά τον πόλεμο άλλως τε και στη Βρετανία, όπως κι αλλού, πήρε τουλάχιστον μια δεκαετία για να πειστεί η κοινή γνώμη πως οι μαρτυρίες για τη φρίκη που αντίκρυσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά την απελευθέρωσή τους οι Σύμμαχοι, δεν ήταν προπαγάνδα των Αμερικανών, όπως έλεγαν τότε.

Βέβαια, όταν διάβασα σε κάποιο κείμενό του ότι κάποτε είχε δηλώσει ότι "Δεν χρειάζεται να είναι κανείς Εβραίος για να κατανοήσει την ιστορία του Β'Παγκοσμίου Πολέμου. Βοηθάει, ωστόσο" θυμήθηκα αμέσως αυτήν ακριβώς τη φράση: "Ευτυχώς που ο Χίτλερ σταμάτησε στο West End". Ο Τόνυ Τζουτ, υπήρξε ένας μεγάλος ιστορικός κι αυτό φυσικά δεν το λέω εγώ αλλά όλοι όσοι μελέτησαν το έργο του και παρακολούθησαν τη σκέψη του όπως αυτή ξετυλίχθηκε τόσο στα βιβλία του όσο και στην εκτεταμένη αρθρογραφία του. Επιλέγω ομως να τον θυμάμαι ως ένα διανοούμενο από αυτούς που έχω πρότυπο στη ζωη μου όχι τόσο επειδή υπηρξε μια σειρά απο πράγματα που θαυμάζω, για παράδειγνα, ήταν εξαιρετικά ευρυμαθής όσον αφορά στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ποίηση. Θα τον θυμάμαι πάντα ως πρότυπο του σκεπτόμενου ανθρώπου που όχι μόνο δεν συμβιβάστηκε αλλά συγκρούστηκε πρωτίστως με το "αίμα" του, χωρίς να αρνηθεί ούτε για μια στιγμή την ταυτότητά του.

Είμαι το πιο ακατάλληλο πρόσωπο να κάνω έστω και μια δημοσιογραφική παρουσίαση της προσωπικότητας και του έργου του εκλιπόντος κι αυτό γιατί δεν έχω τον θεωρητικό εξοπλισμό για κάτι τέτοιο. Συνδέω κάποια άρθρα στο τέλος αυτού του κειμένου και όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να τα διατρέξουν. Αποφάσισα όμως να γράψω το κείμενο αυτό και μαλιστα ένα είδει νεκρολογίας, γιατί πιστεύω ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ και ειδικά στη χώρα μας, αυτός ο τύπος του διανοούμενο δεν είναι απλώς αυτό που λέμε "επίκαιρος", είναι το ζητούμενο.Κατά τη διάρκεια του επιστημονικού του βίου ο Τόνη Τζουτ στάθηκε κριτικά απέναντι σε μια σειρά από ζητήματα που τον αφορούσαν άμεσα: την ισραηλινή κατοχή στην Παλαιστίνη αν και ο ίδιος Εβραίος κι αν και νεότερος είχε εργαστεί μέχρι και ως εθελοντής στον πόλεμο των Έξι Ημερών.

Γρήγορα κατάλαβε όμως πως "όλο αυτό" δηλαδή το σιωνιστικό όραμα, ήταν τελείως λάθος και στάθηκε απέναντί του κριτικά. Για μας που ζούμε στην Ευρώπη αυτό φαντάζει κάτι αυτονόητο ή εύκολο. Όμως όταν ζεις στο Μανχάταν, είσαι Εβραίος και σε βάλει στο στόχαστρο η εβραϊκή Anti-defamation League δεν είναι και τόσο αυτονόητο, είναι μια στάση που κοστίζει. Έπειτα, αν και αριστερών καταβολών ο ίδιος, τάχθηκε επικριτικότατα απέναντι στην ευρωπαϊκή μαρξιστική αριστερά, κατέκρινε τον κονφορμισμό της γαλλικής ιντελιγκέντσιας και δεν παρέλειπε σε κάθε ευκαιρία να καταδεικνύει τον τσαρλατανισμό της μεταμοντέρνας academia. Κι όμως αυτό δεν του ήταν αρκετό.

Φιλελεύθερος σοσιαλδημοκράτης ο ίδιος, δεν παρέλειπε να κατακρίνει όσους από τους αμερικανούς φιλελευθέρους ανέχτηκαν και στήριξαν ιδεολογικά τον πρόεδρο Μπους ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να αναζητά την σοσιαλδημοκρατική αντιπρόταση στα ζητήματα που απασχολούν τον καιρό μας.Περνάμε ένα περίεργο καλοκαίρι. Με την απειλή της κρίσης καλούμαστε μέσα σε λίγες ημέρες να λάβουμε αποφάσεις για να διορθώσουμε στρεβλώσεις που ανάγονται στην ίδρυση του ελληνικου κράτους. Κάθε προσπάθεια άρθρωσης κριτικης σκέψης καταπλακώνεται από έναν ορυμαγδό ουρλιαχτών ανάμεικτων συναισθηματισμού και απειλών και σου ζητούν να απαντήσεις "πού θα βρούμε τα λεφτά" κάθε που τολμάς να ζητήσεις λίγη περισσότερη συζήτηση. Δυστυχώς, δυστυχέστατα σ'αυτό το σκηνικό έχω διαπιστώσει ότι πρωταγωνιστούν αρκετοί φιλελεύθεροι. Με ασαφείς αναφορές σε κάποια κοινή λογική, παρέχουν ιδεολογική στήριξη σε μια κυβέρνηση που πάσχει από μια καταφανή αμηχανία και αδυναμία στο να στηρίξει ιδεολογικά τα αναγκαία μέτρα.

Αδέλφια, συναγωνιστές, χαλαρώστε λίγο. Μαζί είμαστε σ'αυτό και όλοι μας στηρίζουμε την κυβέρνηση. Θέλουμε όμως να συζητήσουμε, να αναλύσουμε, να δούμε τί πραγματικά έφταιξε και πώς θα διορθωθεί.Σήμερα, 10 Αυγούστου του 2010 με μια σειρά από σοβαρά ζητήματα ανοιχτά να βλέπουμε να εξαντλούνται σε μια λαϊκίστικη συνθηματολογία άλλων εποχών, διαπιστώνω με μελαγχολία και φόβο ότι στην Ελλάδα μας λείπουν οι ανεξάρτητοι διανοούμενοι σαν τον εκλιπόντα. Μας λείπουν οι φωνές που θα σταθούν κριτικά και δεν θα καμφθούν από την ιδεολογική τρομοκρατία που θέλει όσους ομιλούν είτε ανθέλληνες είτε ανόητους. Σήμερα, οφείλουμε να μελετήσουμε και να σκεφτούμε. Οφείλουμε να αποφασίσουμε να συγκρουστούμε πρωτίστως με "τους δικούς" μας. Οφείλουμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να αδιαφορήσουμε επιδεικτικώς για τα ουρλιαχτά που επικαλούνται την "κατάσταση του επείγοντoς". Σε ποιον το οφείλουμε; Μα, κάθε ελεύθερος πολίτης το οφείλει στον εαυτό του, το οφείλει στο άτομό του. Σε ποιον άλλον να το οφείλει, δηλαδή.Τόνυ Τζουτ, ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα σας σκεπάσει.

Post War: A History of Europe since 1945. ( Κριτικές στο εμβληματικό αυτό βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2005)
The New York Review of Books, Tony Judt. (Άρθρα του ιστορικού)
What is Living and what is dead in socialdemocracy? ( Η τελευταία διάλεξη)
Wealth, wellbeing and change. (Απόσπασμα από το τελευταίο του βιβλίος III Fares the Land )