«Διάβασα στο Ιντερνετ ότι έκανα ένα άλμπουμ χιπ-χοπ με τον Τίμπαλαντ» λέει γελώντας η Μπιορκ. Ο Τίμπαλαντ, ο παραγωγός που ευθύνεται για μερικά από τα καλύτερα σύγχρονα χιπ χοπ κομμάτια, συνεργάστηκε με την Μπιορκ σε τρία τραγούδια του «Volta», του τελευταίου της άλμπουμ. Είναι ο πρώτος της ποπ δίσκος μετά το «Medulla», του 2004. Σίγουρα, όμως, δεν θα μπορούσες να τον χαρακτηρίσεις χιπ χοπ.
Η ίδια το περιγράφει ως «τέκνο-βουντού», «παγανιστικό», «εξωστρεφές». Οι λέξεις αυτές δύσκολα μπορούν να περιγράψουν ένα άλμπουμ που αναμιγνύει μουσικές φράσεις προγραμματισμένες στο κομπιούτερ, κρουστά free jazz, χάλκινα σύνολα, αφρικανική μουσική, ένα κινέζικο φλάουτο και την πάντα εκρηκτική φωνή της Μπιορκ. Είναι ένα κράμα του ψηφιακού με το χειροποίητο, του προσωπικού με το παγκόσμιο. «Αυτή η ακατάπαυστη ανησυχία με απελευθερώνει» τραγουδάει η Μπιορκ στο «Wanderlust». «Νιώθω σαν στο σπίτι μου όποτε με τριγυρίζει το άγνωστο».
Η μουσική στο «Volta» είναι πιο γήινη απ’ ό,τι στο «Medulla», που ήταν σχεδόν αποκλειστικά φωνητικό, και το «Vespertine» το άλμπουμ της του 2001 που ήταν γεμάτο αιθέριες άρπες και κομμάτια με έγχορδα. Το συνδετικό στοιχείο είναι τα χάλκινα πνευστά, που χρησιμοποίησε το 2005 στη μουσική επένδυση του «Drawing Restraint 9», ενός φιλμ που γύρισε ο άντρας της, ο καλλιτέχνης multimedia Μάθιου Μπάρνεϊ. Μερικά τραγούδια έχουν πολύ έντονο ρυθμό, που εκφράζει, όπως λέει, μια βαθύτερη προσωπική ανάγκη. «Είναι σαν να έχω ξανακατακτήσει όλο το σώμα μου, όλους τους μυς, το αίμα, τα κόκαλα. Ισως φανεί πολύ άγριο, όμως αισθάνομαι ότι συνολικά είναι χαρούμενο».
Το «Volta» δεν στοχεύει σε ενιαίο ύφος. Ενώ μερικά τραγούδια στηρίζονται σε ρυθμικά κρουστά και απλές μουσικές φράσεις από συνθεσάιζερ, άλλα έχουν παράδοξη ατμόσφαιρα και φόρμα ραψωδίας. Σε αυτό το άλμπουμ, λέει, ήταν αποφασισμένη να δουλέψει «παρορμητικά». «Δεν ξεκίνησα με κάποιο μουσικό κανόνα. Ηταν κατά κύριο λόγο συναίσθημα. Και ρώτησα τον εαυτό μου: Μήπως το παίζεις εκ του ασφαλούς εδώ; Είσαι πραγματικά αυθόρμητη ή υποσυνείδητα προγραμματίζεις κάθε στιγμή; Αφήνεις χώρο για να συμβεί το αναπάντεχο;».
Η ίδια το περιγράφει ως «τέκνο-βουντού», «παγανιστικό», «εξωστρεφές». Οι λέξεις αυτές δύσκολα μπορούν να περιγράψουν ένα άλμπουμ που αναμιγνύει μουσικές φράσεις προγραμματισμένες στο κομπιούτερ, κρουστά free jazz, χάλκινα σύνολα, αφρικανική μουσική, ένα κινέζικο φλάουτο και την πάντα εκρηκτική φωνή της Μπιορκ. Είναι ένα κράμα του ψηφιακού με το χειροποίητο, του προσωπικού με το παγκόσμιο. «Αυτή η ακατάπαυστη ανησυχία με απελευθερώνει» τραγουδάει η Μπιορκ στο «Wanderlust». «Νιώθω σαν στο σπίτι μου όποτε με τριγυρίζει το άγνωστο».
Η μουσική στο «Volta» είναι πιο γήινη απ’ ό,τι στο «Medulla», που ήταν σχεδόν αποκλειστικά φωνητικό, και το «Vespertine» το άλμπουμ της του 2001 που ήταν γεμάτο αιθέριες άρπες και κομμάτια με έγχορδα. Το συνδετικό στοιχείο είναι τα χάλκινα πνευστά, που χρησιμοποίησε το 2005 στη μουσική επένδυση του «Drawing Restraint 9», ενός φιλμ που γύρισε ο άντρας της, ο καλλιτέχνης multimedia Μάθιου Μπάρνεϊ. Μερικά τραγούδια έχουν πολύ έντονο ρυθμό, που εκφράζει, όπως λέει, μια βαθύτερη προσωπική ανάγκη. «Είναι σαν να έχω ξανακατακτήσει όλο το σώμα μου, όλους τους μυς, το αίμα, τα κόκαλα. Ισως φανεί πολύ άγριο, όμως αισθάνομαι ότι συνολικά είναι χαρούμενο».
Το «Volta» δεν στοχεύει σε ενιαίο ύφος. Ενώ μερικά τραγούδια στηρίζονται σε ρυθμικά κρουστά και απλές μουσικές φράσεις από συνθεσάιζερ, άλλα έχουν παράδοξη ατμόσφαιρα και φόρμα ραψωδίας. Σε αυτό το άλμπουμ, λέει, ήταν αποφασισμένη να δουλέψει «παρορμητικά». «Δεν ξεκίνησα με κάποιο μουσικό κανόνα. Ηταν κατά κύριο λόγο συναίσθημα. Και ρώτησα τον εαυτό μου: Μήπως το παίζεις εκ του ασφαλούς εδώ; Είσαι πραγματικά αυθόρμητη ή υποσυνείδητα προγραμματίζεις κάθε στιγμή; Αφήνεις χώρο για να συμβεί το αναπάντεχο;».
Τραγούδησε τα πάντα
Στη γενέτειρά της, την Ισλανδία, η Μπιορκ είχε τραγουδήσει τα πάντα, από παιδικά τραγουδάκια μέχρι πανκ, προτού αποκτήσει πρόσβαση σε διεθνές ακροατήριο ως μέλος των Sugarcubes στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Οπως το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς της από τότε που άρχισε τη σόλο καριέρα της με το Debut το 1993, το Volta συνδυάζει την υψηλή τεχνολογία με τον βολονταρισμό του ερασιτέχνη, την αφέλεια με τις περίτεχνες μουσικές δομές. Λίγοι μουσικοί έχουν καταφέρει να συνδυάσουν όπως η Μπιορκ την υψιπετή αβαν γκαρντ με την προσιτή γοητεία της ποπ.
Η Μπιορκ αντιμετωπίζει με δυσπιστία τη λέξη «ποπ» και δεν πουλάει τα τραγούδια της σε διαφημιστές ούτε δέχεται χορηγούς στις περιοδείες της. Δούλεψε για το Volta και το Vispertine ως επί το πλείστον στο σπίτι, ενώ φρόντιζε την κόρη της, την Ιζαντόρα, που είναι τώρα 4 ετών. «Είχα μωρό και το θήλαζα, γι’ αυτό οργάνωσα τη δουλειά μου γύρω από αυτό», λέει. «Οταν άρχισα να ετοιμάζω το άλμπουμ, με έπιασε μια ανησυχία ότι είχα μείνει πολύ καιρό στην προστασία του δικού μου κόσμου και ότι έπρεπε πια να φανώ γενναία και να βγω έξω». Ηχογράφησε το Volta σε στούντιο στις τρεις πόλεις όπου μένει - Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Ρέικιαβικ. Και για να το φτιάξει, ταξίδεψε στο Σαν Φρανσίσκο, στην Τζαμάικα, στη Μάλτα, στο Μάλι και στην Τυνησία.
Μερικοί από τους στίχους στο Volta αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα σε θέματα πολιτικής, φεμινισμού και θρησκείας. Το τραγούδι «Hope» μιλάει για μια έγκυο κοπέλα που έγινε βομβιστής αυτοκτονίας. Για να το ηχογραφήσει, η Μπιορκ ταξίδεψε στο Μάλι και συναντήθηκε με τον Τουμάνι Ντιαμπατέ, ο οποίος παίζει «κόρα», ένα είδος αφρικανικής άρπας. Στο κομμάτι «Declare Independence», μουσική σύνθεση του παλιού συνεργάτη της Μαρκ Μπελ, ένας αχαλίνωτος ρυθμός συνοδεύει την Μπιορκ που τραγουδάει: «Κόψτε το δικό σας νόμισμα! Τυπώστε τα δικά σας γραμματόσημα! Προστατέψτε τη γλώσσα σας!». Σκεφτόταν, όπως λέει, τη Γροιλανδία και τα Νησιά Φερόες, που ανήκουν ακόμα στη Δανία, όπως και η Ισλανδία έως το 1944. «Αλλά σκέφτηκα επίσης πόσο αστείο είναι να το λες αυτό σε έναν άνθρωπο. Είναι τόσο ακραίο!».
Η Μπιορκ αντιμετωπίζει με δυσπιστία τη λέξη «ποπ» και δεν πουλάει τα τραγούδια της σε διαφημιστές ούτε δέχεται χορηγούς στις περιοδείες της. Δούλεψε για το Volta και το Vispertine ως επί το πλείστον στο σπίτι, ενώ φρόντιζε την κόρη της, την Ιζαντόρα, που είναι τώρα 4 ετών. «Είχα μωρό και το θήλαζα, γι’ αυτό οργάνωσα τη δουλειά μου γύρω από αυτό», λέει. «Οταν άρχισα να ετοιμάζω το άλμπουμ, με έπιασε μια ανησυχία ότι είχα μείνει πολύ καιρό στην προστασία του δικού μου κόσμου και ότι έπρεπε πια να φανώ γενναία και να βγω έξω». Ηχογράφησε το Volta σε στούντιο στις τρεις πόλεις όπου μένει - Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Ρέικιαβικ. Και για να το φτιάξει, ταξίδεψε στο Σαν Φρανσίσκο, στην Τζαμάικα, στη Μάλτα, στο Μάλι και στην Τυνησία.
Μερικοί από τους στίχους στο Volta αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα σε θέματα πολιτικής, φεμινισμού και θρησκείας. Το τραγούδι «Hope» μιλάει για μια έγκυο κοπέλα που έγινε βομβιστής αυτοκτονίας. Για να το ηχογραφήσει, η Μπιορκ ταξίδεψε στο Μάλι και συναντήθηκε με τον Τουμάνι Ντιαμπατέ, ο οποίος παίζει «κόρα», ένα είδος αφρικανικής άρπας. Στο κομμάτι «Declare Independence», μουσική σύνθεση του παλιού συνεργάτη της Μαρκ Μπελ, ένας αχαλίνωτος ρυθμός συνοδεύει την Μπιορκ που τραγουδάει: «Κόψτε το δικό σας νόμισμα! Τυπώστε τα δικά σας γραμματόσημα! Προστατέψτε τη γλώσσα σας!». Σκεφτόταν, όπως λέει, τη Γροιλανδία και τα Νησιά Φερόες, που ανήκουν ακόμα στη Δανία, όπως και η Ισλανδία έως το 1944. «Αλλά σκέφτηκα επίσης πόσο αστείο είναι να το λες αυτό σε έναν άνθρωπο. Είναι τόσο ακραίο!».
Στα παιδιά της
Αλλα τραγούδια είναι μηνύματα προς τον εαυτό της, όπως παραδέχεται η ίδια. Στο ελεγειακό «Pneumonia», θυμάται μια κρίση πνευμονίας που πέρασε τον Ιανουάριο και αναρωτιέται μήπως είχε κλειστεί πολύ στην απομόνωσή της, χάνοντας «όλες τις στιγμές που έπρεπε να αγκαλιάσεις/ όλες τις στιγμές που δεν έπρεπε να κλειδώσεις απέξω».
Τραγουδάει επίσης στα δυο παιδιά της: στην κόρη της και στον γιο της, τον Σίντρι, που είναι τώρα 20 ετών. Στην μπαλάντα «My Juvenile» επιπλήττει τον εαυτό της για τον τρόπο που φέρθηκε στον Σίντρι -«ίσως σ’ άφησα πολύ ελεύθερο, πολύ γρήγορα, πολύ μικρό»- ενώ ο Αντονι Χέγκαρτι, ο τραγουδιστής του γκρουπ Antony and the Johnsons, τραγουδάει «Οι προθέσεις ήταν καλές» σαν να θέλει να την καθησυχάσει. «Είναι αλλοπρόσαλλη η συμπεριφορά μας στα παιδιά μας», λέει η Μπιορκ. «Μπορεί στα 14 χρόνια τους να χαλαρώσεις την επίβλεψή σου τελείως, κι έπειτα, στα 16, να αρχίσεις πάλι να τους φέρεσαι σαν να ήταν 8. Οταν πάνε 18, να νομίζεις ότι μπορούν να κάνουν τον γύρο του κόσμου, και όταν φτάσουν τα 20, να τα μαλώσεις επειδή το σακάκι τους είναι βρώμικο».
Στο «I See Who You Are» μιλάει στην κόρη της και τη φαντάζεται σε όλο το διάβα της ζωής της, ακόμα και πέρα από αυτήν «όταν και οι δυο μας θα είμαστε νεκρές». Στη μελωδική συνοδεία του τραγουδιού συμμετέχουν ανάλαφρες νότες από συνθεσάιζερ, ένα σύνολο ισλανδικών πνευστών και ο κυματιστός ήχος ενός κινέζικου φλάουτου.
Τραγουδάει επίσης στα δυο παιδιά της: στην κόρη της και στον γιο της, τον Σίντρι, που είναι τώρα 20 ετών. Στην μπαλάντα «My Juvenile» επιπλήττει τον εαυτό της για τον τρόπο που φέρθηκε στον Σίντρι -«ίσως σ’ άφησα πολύ ελεύθερο, πολύ γρήγορα, πολύ μικρό»- ενώ ο Αντονι Χέγκαρτι, ο τραγουδιστής του γκρουπ Antony and the Johnsons, τραγουδάει «Οι προθέσεις ήταν καλές» σαν να θέλει να την καθησυχάσει. «Είναι αλλοπρόσαλλη η συμπεριφορά μας στα παιδιά μας», λέει η Μπιορκ. «Μπορεί στα 14 χρόνια τους να χαλαρώσεις την επίβλεψή σου τελείως, κι έπειτα, στα 16, να αρχίσεις πάλι να τους φέρεσαι σαν να ήταν 8. Οταν πάνε 18, να νομίζεις ότι μπορούν να κάνουν τον γύρο του κόσμου, και όταν φτάσουν τα 20, να τα μαλώσεις επειδή το σακάκι τους είναι βρώμικο».
Στο «I See Who You Are» μιλάει στην κόρη της και τη φαντάζεται σε όλο το διάβα της ζωής της, ακόμα και πέρα από αυτήν «όταν και οι δυο μας θα είμαστε νεκρές». Στη μελωδική συνοδεία του τραγουδιού συμμετέχουν ανάλαφρες νότες από συνθεσάιζερ, ένα σύνολο ισλανδικών πνευστών και ο κυματιστός ήχος ενός κινέζικου φλάουτου.
«Το αλφάβητο και η θεά»
Οταν δούλευε αυτό το άλμπουμ, η Μπιορκ, όπως λέει, διάβαζε το βιβλίο του Λέοναρντ Σλέιν «Το αλφάβητο και η θεά» το οποίο προτείνει μια θεωρία με επίκεντρο την αντιπαλότητα ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου: το δεξί και το αριστερό, την εικόνα και τον κόσμο, τη διαίσθηση και τη λογική, το φυσικό και το κατασκευασμένο από τον άνθρωπο. «Η θεωρία δεν χρειάζεται να είναι οπωσδήποτε σωστή, αλλά είναι ενδιαφέρουσα ως αφορμή για σκέψη». Καθώς το κέντημα των τραγουδιών της περνούσε από την οθόνη του υπολογιστή και η φωνή της ακουγόταν να τραγουδάει το «Wanderlust» -«Αφαίρεσε όλους τους φλοιούς, μέχρι να φτάσεις στον πυρήνα»- φάνηκε σάμπως το αλφάβητο και η θεά να βρέθηκαν, για μια στιγμή, σε αρμονία.
International Herald Tribune, Καθημερινή της Κυριακής
No comments:
Post a Comment