Λησμονημένα διδάγματα του 1821

Του Ανδρέα Σταλτίδη

Το πρώτο φιλελεύθερο Σύνταγμα του κόσμου συντάχθηκε στην Επίδαυρο στις 1.1.1822. Απαγόρευε ρητά την δουλεία, τα βασανιστήρια, την δήμευση περιουσίας και την φυλάκιση χωρίς δικαστική απόφαση. Την ίδια εποχή στην Γαλλία, στις ΗΠΑ, στην Αγγλία, στη Ρωσία και αλλού, η δουλεία και τα βασανιστήρια ήταν ακόμη νόμιμα και κοινωνικά αποδεκτά.

Η Επανάσταση ξέσπασε έξι χρόνια μετά τη συγκρότηση της Ιεράς Συμμαχίας, η οποία είχε κύριο μέλημά της την κατάπνιξη κάθε επαναστατικής κίνησης στην Ευρώπη. Ειδικότερα: η πανίσχυρη Αυστρία του Μέττερνιχ ήθελε να αναχαιτίσει το παράδειγμα της ελληνικής εξέγερσης στις δικές της κατακτήσεις, η Γαλλία δεν επιθυμούσε να τρωθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία και να επωφεληθεί η Ρωσία, η Αγγλία απευχόταν έξοδο του Ρώσικου ναυτικού στη Μεσόγειο από τα στενά που φυλούσαν οι Οθωμανοί, και η Ρωσία ήθελε να αποφύγει πάτημα αγγλογάλλων κοντά της σε περίπτωση αποδυνάμωσης των Οθωμανών.

Ήταν λοιπόν μία τρέλα. Οι πρώτες νίκες των Ελλήνων έδωσαν ένα ξεκάθαρο μήνυμα: η Αυτοκρατορία δεν ήταν άτρωτη. Ο Υπ. Εξωτερικών Τζωρτζ Κάνιγκ το αντιλήφθηκε αμέσως: εμείς νομίζουμε ότι μπορούν να συγκρατήσουν τους Ρώσους, κι αυτοί δεν μπορούν να συμμαζέψουν μία χούφτα Έλληνες, σκέφτηκε. Έτσι, παρέσυρε Γάλλους και Ρώσους σε έναν ανταγωνισμό προσεταιρισμού των Ελλήνων. Ιδού λοιπόν ένα δίδαγμα: το πάθος του ξεσηκωμού απέναντι στη λογική και στις πιθανότητες, στο οποίο οφείλεται η στροφή των δυνάμεων της εποχής.

Δεύτερον, είναι κατάντια να υποχρεωνόμαστε να επαναλαμβάνουμε το αυτονόητο: η Επανάσταση δεν έγινε ούτε για φορολογικούς λόγους, ούτε απέναντι σε ομοεθνείς. Ως και οι Τούρκοι Ιστορικοί δέχονται την ύπαρξη Ελλήνων πριν το 1821 ως διακριτή εθνότητα. Στην ιστοριογραφία τους εκφράζουν το παράπονο ότι παρά την καλλιέργεια και τα προνόμια ορισμένων (πχ γενιτσάρων από παιδομαζώματα), οι Έλληνες δεν ήταν ευχαριστημένοι και επαναστάτησαν. Μόνο μία δράκα συγχρόνων Ελλήνων ιστορικών μιλάει για «εθνογένεση» το 1821.

Οι αναθεωρητές τονίζουν τη σφαγή στην Τριπολιτσά το 1821. Την συμψηφίζουν μάλιστα με την Μικρασιατική Καταστροφή και σχεδόν αποφαίνονται «ισοπαλία βίας» σε μία παντελώς ανιστόρητη σύγκριση, που αγνοεί 4 αιώνες καταδυνάστευσης. Ο Σαράντος Καργάκος συχνά ρωτά: από ποιους μάθαμε για την Τριπολιτσά; Μήπως από τρίτους; Και απαντά: όχι! Από τα απομνημονεύματα των ιδίων των αγωνιστών. Όχι ως καύχημα, αλλά ως στίγμα. Ιδού ένα ακόμα δίδαγμα με παιδαγωγικές προεκτάσεις.

Λίγους μήνες αργότερα, στην κατάληψη του Ναυπλίου, όχι μόνο δεν έγιναν σφαγές αμάχων, αλλά προσφέρθηκαν πλοία Ελλήνων να στείλουν σώο τον τούρκικο πληθυσμό στα παράλια! Το ίδιο είχε ήδη γίνει νωρίτερα, στην πολιορκία της Μονεμβασίας, όταν εστάλησαν οι Τούρκοι με ελληνικά καράβια στο Κουσάντασι. Γιατί αποσιωπούνται αυτά;

Ασφαλώς, η διχόνοια υπήρξε η αιώνια κατάρα των Ελλήνων. Όταν όμως αποβιβάστηκε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, αποφασίστηκε το 1825 η αποφυλάκιση του Κολοκοτρώνη και του παρεδόθη η αρχιστρατηγεία του αγώνα! Ακολούθως, η προέλαση του Κιουταχή στη Ρούμελη έκανε τον Ζαΐμη να χρίσει το 1826 ως αρχιστράτηγο Στερεάς Ελλάδας τον μεγάλο του εχθρό, τον Καραϊσκάκη. Συνεπώς, υπάρχουν και έξοχα διδάγματα ομόνοιας.

Επίσης θα πρέπει κάποτε να αποκατασταθούν λησμονημένες περιοχές του Αγώνα. Τα ολοκαυτώματα της Σαμοθράκης (1821) και Νάουσας (1822) ήταν όχι μόνο τραγικά, αλλά ίσως βιαιότερα κι από τη σφαγή της Χίου. Ειδικά στη Σαμοθράκη, αφανίστηκε όλος ο πληθυσμός του νησιού.

Τέλος, ναι, ο π.Π. Γερμανός δεν όρκισε τους αγωνιστές στο λάβαρο του Σταυρού στη Μονή Αγίας Λαύρας στις 25 Μαρτίου. Το έκανε όμως εκεί στις 17 Μαρτίου, στη γιορτή του Αγίου Αλεξίου, όπου και η κάρα του. Τους όρκισε στον Σταυρό ξανά στις 22 Μαρτίου στην Πάτρα. Αναμφισβήτητο είναι ότι η 25η Μαρτίου είχε οριστεί πολύ νωρίτερα από τη Φιλική Εταιρεία ως ημέρα έναρξης, όμως τα γεγονότα την πρόλαβαν.

Πηγή: Εφημερίδα ΕΣΤΙΑ