Κορωνοϊός: Πώς η πανδημία άλλαξε την αντίληψή μας για τον χρόνο

Του Αντώνη Σπυρόπουλου

Η πανδημία άλλαξε εντελώς και ριζικά τη ζωή μας. Μια θεμελιώδης αλλαγή που επέφερε είναι στις εμπειρίες μας στον χώρο: η κινητικότητά μας έχει περιοριστεί σοβαρά – περιορίζεται στη μεταφορά των σκουπιδιών στο κάδο ή σε μερικά χιλιόμετρα γύρω από τα σπίτια μας. Αλλά, το λιγότερο εμφανές, το απαγορευτικό έχει επίσης επηρεάσει τις εμπειρίες μας στον χρόνο.
Από κοινωνιολογικής άποψης η έρευνα του πώς σχετίζονται τα ανθρώπινα όντα με τον χρόνο, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια κρίσεων, θα μας βοηθήσει να συνάγουμε πολλά συμπεράσματα για τον τρόπο που η «παραβίαση» του παραδεδομένου χρόνου από την πανδημία επηρέασε τόσο την ψυχολογία μας, αλλά και το σύνολο των οικονομικών μας δραστηριοτήτων, εγκλωβίζοντάς μας σε ένα ατέρμονο παρόν.
Η τρέχουσα κρίση μπορεί να φανεί ότι μας στερεί τη «χρονική μας κανονικότητα», την ικανότητα δηλαδή της δόμησης, διαχείρισης και χειρισμού της εμπειρίας μας μέσα στο χρόνο. Για παράδειγμα, πολλοί από εμάς θα έχουμε ήδη χάσει τον χρόνο και θα αναρωτιόμαστε ποια μέρα της εβδομάδας είναι. Αισθανόμαστε λίγο σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος.
Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό των εμπειριών μας στο χρόνο κατά τη διάρκεια της κρίσης είναι αυτό που η ανθρωπολόγος Τζέιν Γκάγιερ ονόμασε «επιβεβλημένο παροντισμό»: ένα αίσθημα προσκόλλησης στο παρόν, σε συνδυασμό με την αδυναμία σχεδιασμού για το μέλλον. Προς το παρόν δεν γνωρίζουμε πότε μπορούμε να δούμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα ή πότε μπορούμε να κάνουμε διακοπές. Πιο σοβαρά, πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουμε πότε θα επιστρέψουμε στη δουλειά –ή μάλιστα αν θα έχουμε δουλειά για να επιστρέψουμε. Εν μέσω αυτής της κρίσης, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα μέλλον που μοιάζει διαφορετικό από το παρόν.
Πώς αντιμετωπίζουμε λοιπόν αυτήν τη ριζική διάρρηξη του παραδεδομένου χρόνου, έτσι όπως αυτός είχε διαμορφωθεί την περίοδο της παγκοσμιοποίησης;
Ο «χρόνος της πανδημίας» στην πραγματικότητα αποτελείται από πολλούς διαφορετικούς χρόνους, όπως ο «χρόνος καραντίνας», ή ο «χρόνος γραφείου» και «ο χρόνος στο σπίτι». Έχουμε μάθει να συνυπάρχουμε με αυτές τις νέες παραγματικότητες. Ο τρόπος που ο καθένας μας ερμηνεύει αυτές τις νέες αλλαγές είναι βαθιά προσωπικός και διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ωστόσο, αναφερόμαστε σε μια εμπειρία που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι παγκοσμίως.
Τους τελευταίους μήνες έχουμε αναπτύξει μόνοι μας πολλές χρονικές στρατηγικές. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την κατασκευή νέων ρυθμών και χρονικών δομών. Καθημερινές ασκήσεις, εβδομαδιαίες οικογενειακές συναντήσεις στο διαδίκτυο (τηλεδιασκέψεις), γεγονότα τα οποία σηματοδοτούν το πέρασμα του χρόνου. Ακόμα και η εκπαίδευση στο σπίτι έχει απαιτήσει νέα χρονοδιαγράμματα -για να μην αναφέρουμε ατελείωτες πιέσεις που ασκεί αυτό στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς.
Το ρολόι του καπιταλισμού
Για πολλούς, αυτό το αίσθημα προσκόλλησης στο παρόν δεν είναι καινούργιο. Όσοι, στον παγκοσμιοποίημενο φρενήρη χρόνο, δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τις συνεχώς αυξανόμενες παγκόσμιες ροές χρημάτων, ιδεών, εμπορευμάτων και ανθρώπων συχνά αισθάνονται ότι μένουν πίσω. Επομένως, πολλοί επικριτές του καπιταλισμού υποστήριξαν ότι χρειαζόμαστε επιβράδυνση του χρόνου.
Οι οικονομικές κρίσεις και οι κρίσεις του μοντέλου παραγωγής και ανάπτυξης δεν είναι πρωτοφανείς. Αυτές οι κυκλικές κρίσεις αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του καπιταλισμού, όπως μας είπε ο Μαρξ πριν από περισσότερα από 150 χρόνια. Ωστόσο, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα κράτη πρόνοιας διαχειρίστηκαν, παρεμβατικά σε μεγάλο βαθμό, τις οικονομικές κρίσεις που εμφανίστηκαν, με αποκορύφωμα τη μεγάλη ρύθμιση των αγορών και κεφαλαίων που ήρθε μετά τη μεγάλη ύφεση του ’29 και παρουσιάστηκε ως το Νιου Ντηλ.
Όμως, οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του καπιταλισμού της δεκαετίας του 1980 είχαν ως αποτέλεσμα τη διάλυση του κράτους πρόνοιας. Οι εθνικές κυβερνήσεις σταμάτησαν τα πενταετή σχέδια. Η παραγωγή just-in-time και οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως το διαδίκτυο, οδήγησαν σε μια άνευ προηγουμένου επιτάχυνση του χρόνου.
Ο νεοφιλελευθερισμός έχει ήδη βάλει την ανθρωπότητα σε κατάσταση παρατεταμένης κρίσης εδώ και αρκετές δεκαετίες. Χωρίς ασφάλεια στην εργασία και σε συνεχώς μεταβαλλόμενες αγορές, πολλοί από εμάς αγωνιζόμαστε ή αδυνατούμε να σχεδιάσουμε το μέλλον μας, νιώθωντας προσκολλημένοι συνεχώς σε ένα ατελεύτητο παρόν.
Πολλές μεταβιομηχανικές πόλεις, όπως αυτές στην Αγγλία, έχουν χάσει τις συλλογικές προοπτικές τους. Μετά από χρόνια βιομηχανικής άνθησης και υψηλών ποσοστών απασχόλησης, πολλοί κάτοικοι αισθάνονται τώρα ότι οι πόλεις τους δεν έχουν μέλλον. Η διάλυση των τοπικών βιομηχανιών, όπως η εξόρυξη, έχει οδηγήσει σε υψηλή ανεργία και απρόβλεπτα επίπεδα μετανάστευσης εκτός των περιοχών. Οι νέοι και οι μορφωμένοι εγκαταλείπουν την χώρα τους προς αναζήτηση εργασίας, ενώ όσοι μένουν πίσω παρακολουθούν την αργή παρακμή της πατρίδας τους.
«Ανάκτηση» του μέλλοντος
Αυτό ισχύει και για την τρέχουσα κατάστασή μας. Τώρα είναι η ώρα να σκεφτούμε μπροστά. Πώς θα είναι η ζωή στο μέλλον μετά το COVID-19; Με έναν τρόπο πρέπει να «ξεγελάσουμε» τον χρόνο.
Θα πρέπει επίσης να θέσουμε θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το πότε τελειώνει αυτή η κρίση: Πώς μπορούμε να λύσουμε την τρέχουσα κλιματική κρίση; Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε τις κοινωνικές ανισότητες σε μια απρόβλεπτη οικονομική ύφεση; Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε μια άλλη πανδημία; Τα αναδρομικά χαρακτηριστικά μιας νέας πολιτικής διαχείρισης του χρόνου, θα είναι επίσης σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση στη μετά πανδημίας εποχή: Έχουν ενεργήσει οι κυβερνήσεις αρκετά γρήγορα και προβλεπτικά για μελλοντικές πιθανές κρίσεις;
Επειδή η κρίση της πανδημίας μάς επέτρεψε να βιώσουμε έναν πολύ διαφορετικό χρόνο, θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν θα παραμείνουν τμήματα αυτής της νέας ομαλότητας, όπως η κατ’ οίκον εργασία και η μειωμένη κινητικότητα. Αλλά, ακόμα κι αν είναι απλώς μια ακούσια παύση από τους καπιταλιστικούς χρόνους, θα πρέπει να επανεξετάσουμε τα χρονικά καθεστώτα ανάπτυξης, παρακμής και επιτάχυνσης του νεοφιλελευθερισμού, που έχουν διαμορφώσει τη ζωή στη Γη.
Οι εμπειρίες μας από το χρόνο της πανδημίας μάς προσφέρουν ευκαιρία σκέψης για τη διαμόρφωση του χρόνου στις εποχή μετά από αυτήν.
Η ανθρωπότητα οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της με τη μεγέθυνση του χρόνου που επέφερε η παγκοσμιοποίηση λόγω της χρονικής σμίκρυνσής του, που ωστόσο αυτή δεν ήταν ίδια για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων στον πλανήτη, παρήγαγε και όξυνε τις οικονομικές αντιθέσεις, προκάλεσε μια σειρά από επαναλαμβανόμενες κρίσεις υγείας (ιοί) και συνετέλεσε στη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση μετά το ’29. Η σκέψη αυτή οφείλει να αποτελεί βασική στρατηγική πολιτικής για όσους ασκούν κριτική στο υπάρχον παγκοσμιοποιημένο μοντέλο ανάπτυξης.

Πηγές: Αρδην https://anthrosource.onlinelibrar-
y.wiley.com/doi/abs/10.1525/ae.
2007.34.3.409

Ο Γολγοθάς των Αθηναίων στο κέντρο της πόλης

Του Αντώνη Ρέλλα*

Ο αποκλεισμός από τον σχεδιασμό του «Μεγάλου Περίπατου της Αθήνας» για την πολυπληθή κοινωνική ομάδα των αναπήρων και των εμποδιζόμενων προσώπων (50% του πληθυσμού) αποτελούν άλλη μια τρανή απόδειξη της εξιδανίκευσης της κανονικότητας και των θεσμοποιημένων μορφών διάκρισης.
Στο σχετικό ΦΕΚ δεν γίνεται αναφορά για την άδεια εισόδου αναπηρικών οχημάτων.
ΔΕΝ υπάρχουν οριοθετημένες θέσεις στάθμευσης για οχήματα αναπήρων.

(4067/12, άρθρο 26, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται ποσοστό 5% των χώρων στάθμευσης για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων).
Τα μέσα μαζικής μεταφοράς πραγματοποιούν επιβίβαση/αποβίβασή στο οδόστρωμα και όχι από τις προβλεπόμενες πλατφόρμες και αυτό έχει ως συνέπεια την ουσιαστική ακύρωση της προσβασιμότητας των λεωφορείων.

Νέες διαδρομές πεζών στο οδόστρωμα
Οι διαδρομές πεζών στην άσφαλτο (πράσινο και κόκκινο χρώμα συνήθως) π.χ. στην Πανεπιστημίου δεν έχουν σταθερό πλάτος, πολλές φορές «σβήνουν» τυχαία πάνω στο κράσπεδο των πεζοδρομίων. Κανονικά το ελάχιστο πλάτος της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών είναι 1.50μ (Υ.Α. 52907/2009, άρθρο 2).
Ο ασφαλτοτάπητας είναι από τις πλέον κατάλληλες επιφάνειες για την κίνηση αμαξιδίων και εμποδιζομένων ατόμων, όμως δεν έχει μελετηθεί π.χ. στην Πανεπιστημίου η μετακίνηση από και προς το πεζοδρόμιο (π.χ. με ράμπες η με υποβίβαση τοπικά του πεζοδρομίου). Επίσης υπάρχουν κακοτεχνίες που μπορούν να προκαλέσουν ανατροπή.
Δεν υπάρχει διαχωρισμός άλλος πλην του χρωματισμού, από τον γειτνιάζοντα ποδηλατόδρομο, ώστε να γίνεται αντιληπτή η ύπαρξή του από τους τυφλούς.

(Από σχόλια χρηστών διαπιστώθηκε ότι το βαμμένο οδόστρωμα γίνεται ολισθηρό όταν βραχεί και δεν προσφέρει σταθερότητα μετακίνησης). Οι ορθογώνιες ζαρντινιέρες έχουν αιχμηρές ακμές και γωνίες και μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμούς.

Υφιστάμενα πεζοδρόμια
Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στη συμβολή οδοστρώματος και πεζοδρομίου όπου λόγω κακοτεχνιών και/ή φθορών «μπλοκάρουν» οι μικρές ρόδες των αναπηρικών αμαξιδίων. Επίσης συχνά συμβαίνει να μην υπάρχει απορροή των ομβρίων με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τοπικά «λιμνούλες» νερού. Τα σημεία αυτά είναι αιτία και ανατροπής εμποδιζομένων και τυφλών.
Σε μεγάλα πεζοδρόμια κεντρικών αρτηριών δεν υπάρχει οδηγός όδευσης τυφλών.
Έχουν δημιουργηθεί εσοχές στα πεζοδρόμια για την τοποθέτηση κάδων απορριμμάτων , επικίνδυνες, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει στη θέση του ο κάδος. Να μπει περιμετρικά κιγκλίδωμα σε ύψος ~ 90 εκ.

Ποδηλατόδρομοι
Στα σημεία όπου «σβήνει» η ζώνη κίνησης των πεζών, να επιτρέπεται η κίνηση των Αναπήρων και εμποδιζόμενων στον ποδηλατόδρομο.

(Από σχόλια χρηστών διαπιστώθηκε ότι το βαμμένο οδόστρωμα γίνεται ολισθηρό όταν βραχεί).
Οι ορθογώνιες ζαρντινιέρες έχουν αιχμηρές ακμές και γωνίες και μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμούς.
Πρόβλημα με την διέλευση των τυφλών και των ανθρώπων με προβλήματα όρασης. (έχει καταγραφεί τραυματισμός τυφλού ατόμου με λευκό μπαστούνι όταν παρασύρθηκε από διερχόμενο ποδηλάτη. Τα ποδήλατα δεν παράγουν θόρυβο και δεν γίνονται αντιληπτά από τους τυφλούς)

Στάσεις ΜΜΜ
Η μεταφορά των στάσεων και η στερέωσή τους στη νέα τους θέση είναι λανθασμένη και επικίνδυνη. Λανθασμένη επειδή τοποθετήθηκαν επάνω στο οδόστρωμα ενώ έπρεπε να τοποθετηθούν σε υπερυψωμένη πλατφόρμα και επικίνδυνη γιατί οι αντιρρίδες στερέωσής των είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσουν ατυχήματα και τραυματισμούς.

Επιπρόσθετα είναι επικίνδυνη διότι αν ένα όχημα παρεκκλίνει έστω και ελάχιστα από την πορεία του, δεν υπάρχει κράσπεδο να το ανακόψει. Επίσης δεν υπάρχει σήμανση των στάσεων.
Οι ζαρντινιέρες κοντά στις στάσεις, εμποδίζουν την αποβίβαση και επιβίβαση των επιβατών και αποτελούν κίνδυνο για τα τυφλά άτομα.
Η πρόσβαση στα οχήματα είναι σχεδόν αδύνατη για τους χρήστες αμαξιδίων και πολύ δύσκολη για τους εμποδιζόμενους.
Σε πολλές στάσεις δεν υπάρχουν καθίσματα τα οποία είναι χρήσιμα για τα εμποδιζόμενα άτομα.

Στάση οχήματος για επιβίβαση – αποβίβαση
Δεν προβλέπονται εσοχές για επιβίβαση – αποβίβαση από τα οχήματα, απαραίτητες ιδιαίτερα για εμποδιζόμενους και Ανάπηρους.
Δεν προβλέπονται εσοχές για αποβίβαση – επιβίβαση ομάδων ατόμων από τουριστικά λεωφορεία μπροστά σε σημαντικά κτίρια όπως στο Νομισματικό Μουσείο και τα κτίρια της Αθηναϊκής Τριλογίας.

Κίνηση και στάθμευση αναπηρικών οχημάτων
Δεν προβλέπονται θέσεις στάθμευσης αναπηρικών αυτοκινήτων στη μελέτη.
Δεν προβλέπονται στις εξαιρέσεις της Υ.Α. Αριθμ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 31688/ 21.05.2020, τα Ι.Χ. αυτοκίνητα των ΑμεΑ, εκεί όπου απαγορεύεται η κίνηση αυτοκινήτων Ι.Χ.

Διασταυρώσεις – Σήμανση
Με εξαίρεση τις λωρίδες διαφορετικού χρώματος στις διασταυρώσεις ποδηλάτων και πεζών, δεν υπάρχει άλλου είδους σήμανση, έλλειψη πολύ σημαντική ιδιαίτερα εκεί όπου οι διασταυρώσεις οδηγούν στις στάσεις που έχουν μετακινηθεί. Οι τυφλοί ιδιαίτερα κινδυνεύουν γιατί δεν υπάρχει ηχητική προειδοποίηση του επερχόμενου ποδηλάτου ή πατινιού.

Δρόμοι μικτής κίνησης οχημάτων, ποδηλατών και πεζών
Παρόλο που η νομοθεσία για τους ποδηλατόδρομους το επιτρέπει, πρέπει να ληφθούν μέτρα για την αποφυγή ατυχημάτων, όπως μικρές ταχύτητες ποδηλάτων και πατινιών, καλός φωτισμός, καλή σήμανση. Τα Ανάπηρα και τα εμποδιζόμενα άτομα κινδυνεύουν πολύ περισσότερο, αν δεν ληφθούν τα σωστά μέτρα.

Κίνηση των ΑμεΑ στους υφιστάμενους πεζόδρομους
Παρόλο που οι πεζοδρομήσεις της Ερμού, της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και της Αποστόλου Παύλου έχουν πολύ-διαφημισθεί ως επιτυχημένες, έχουν δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην κίνηση των Αναπήρων, χρηστών αμαξιδίων και των εμποδιζομένων ατόμων (ηλικιωμένοι, βρεφικά καροτσάκια, θηλυκότητες με τακούνια) εξ αιτίας της διάστρωσής τους με σκαπιτσαριστούς κυβόλιθους, που προκαλούν συνεχές τράνταγμα και δεν προσφέρονται για αυτόνομη και ανεμπόδιστη μετακίνηση.

(Θα μπορούσε να μελετηθεί ζώνη όδευσης πλάτους τουλάχιστον 1.70μ που θα επιστρωθεί με κατάλληλο υλικό, ώστε να δημιουργηθεί μια ομαλή και αντιολισθητική επιφάνεια).

Ενημέρωση στο site του Δήμου (City of Athehs)
Το https://www.cityofathens.gr/ δεν είναι σύμφωνο με τις προδιαγραφές W3C

(https://www.w3.org/ και https://www.w3.org/WAI/ )και δεν είναι προσβάσιμο στα άτομα με αισθητηριακές βλάβες.
Δεν υπάρχει σχετική ενημέρωση για ανάπηρα και εμποδιζόμενα άτομα.

Μετά από έρευνα στο :

http://megalosperipatos.cityofathens.gr/ti_allazei_episkeptes διαβάζω:

«Η πόλη ανοίγει επιτέλους την αγκαλιά της σε ΑμεΑ».

ΔΕΝ χρειαζόμαστε αγκαλιές αλλά δικαιώματα, συμπερίληψη και υπηρεσίες που να μας συμπεριλαμβάνουν.

Γενικά σχόλια για την προσβασιμότητα στο Δήμο
Στο City of Athens, σε καμία από τις εκδηλώσεις – δράσεις – λειτουργίες σε κτίρια και χώρους του Δήμου δεν αναφέρεται εάν πληροί προδιάγραφες προσβασιμότητας ή όχι και ποιες είναι αυτές.
Πολλά πάρκα και πλατείες είναι μη προσβάσιμες και δίχως παιχνίδια και για τα ανάπηρα παιδιά.
Στις θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων στο κέντρο δεν προβλέπονται 5% θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων Αναπηρικών, κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας.
Δεν υπάρχουν θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων Αναπηρικών στα κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες ή άλλες λειτουργίες του Δήμου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα σημαντικού έργου που δεν λαμβάνεται υπόψη η πρόσβαση είναι στο έργο «Αναβάθμιση υποδομών Εθνικού Κήπου» του οποίου τη μελέτη συνέταξε η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΑΘΗΝΩΝ, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ Α.Ε

Από την δημοσιοποιημένη μελέτη του Εθνικού Κήπου φαίνεται ότι δεν προβλέπεται πρόσβαση αμαξιδίων από την Βασιλίσσης Σοφίας και σύνδεση του Εθνικού Κήπου με το Ζάππειο μέσω κεκλιμένου επιπέδου. Ακόμη δεν προβλέπεται χώρος υγιεινής Αναπήρων. Εδώ διαπιστώνεται ένα σοβαρό πρόβλημα αδυναμίας των τεχνικών υπηρεσιών να τηρήσουν τα στοιχειώδη, ιδιαίτερα όσον αφορά την πρόσβαση και εξυπηρέτηση των εμποδιζομένων ατόμων και μάλιστα των κινητικά αναπήρων. Επίσης δεν τηρείται ο κανονισμός του ΕΣΠΑ που θέτει ως προϋπόθεση για την συγχρηματοδότηση, την ύπαρξη καθολικού σχεδιασμού.

Πρόσβαση στα κτίρια του Δήμου
Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί πρόσβασης ή μη στα κτίρια που στεγάζουν υπηρεσίες του Δήμου, τα ΚΕΠ ή έχουν άλλες χρήσεις ή είναι πολιτιστικά κτίρια, βιβλιοθήκες και μουσεία.

Παραδείγματα:

1. Το κτίριο της πλατείας Καραμάνου που στεγάζει τις Τεχνικές Υπηρεσίες του Δήμου δεν είναι προσβάσιμο. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί χώρος για την εξυπηρέτηση των Αναπήρων στο ισόγειο (one shop stop).

2. Το κτίριο της οδού Αγ. Κωνσταντίνου που στεγάζει την Δημοτική Αστυνομία και τις Κοινωνικές Υπηρεσίες έχει καλή πρόσβαση στην είσοδο και ανελκυστήρες ικανοποιητικών διαστάσεων, δεν έχει όμως θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων Αναπηρικών.

3. Το Δημαρχείο της οδού Λιοσίων έχει καλή πρόσβαση στην είσοδο και ανελκυστήρες ικανοποιητικών διαστάσεων, δεν έχει όμως χώρους υγιεινής Αναπήρων και θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων.

4. Το Δημαρχιακό Μέγαρο στην οδό Αθηνάς, είναι προσβάσιμο από την πίσω είσοδο και διαθέτει ανελκυστήρα για τους ορόφους. Δεν διαθέτει χώρους υγιεινής και θέσεις στάθμευσης αναπηρικών.

5. Κάποια ΚΕΠ είναι προσβάσιμα (όπως του Συντάγματος), άλλα όχι (όπως στην Αγίας Λαύρας στα Πατήσια).

6. Το Γκάζι είναι μερικώς προσβάσιμο, άλλα πολιτιστικά κτίρια και χώροι πρέπει να ελεγχθούν.

7. Καμία υπηρεσία του δήμου δεν είναι συνδεδεμένη με την Υπηρεσία Εξ’ Αποστάσεως Διερμηνείας Relay Service του Εθνικού Ιδρύματος Κωφων. ( https://idrimakofon.gr/relay/)

– Το πρόβλημα γενικότερα με τα κτίρια του Δήμου έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει καμμία πληροφορία στον ιστοχώρο του για την πρόσβαση και εξυπηρέτηση σε αυτά. Πάντως είναι σχεδόν βέβαιο ότι όλα δεν έχουν θέσεις στάθμευσης και χώρους υγιεινής Αναπήρων. Επισημαίνεται ότι η πρόσβαση δεν περιορίζεται μόνον στη ύπαρξη προσβάσιμης εισόδου, κεκλιμένων επιπέδων και ανελκυστήρων, αλλά απαιτούνται και θέσεις στάθμευσης, κατάλληλη σήμανση, έπιπλα και εξοπλισμός, χώροι υγιεινής, εκπαιδευμένο προσωπικό, relay service κ.λπ.

Ενημέρωση – εξυπηρέτηση Αναπήρων και εμποδιζόμενων επισκεπτών – τουριστών σχετικά με την πρόσβαση στην Αθήνα.

Πέραν της παραπομπής στον «Οδηγό προσβάσιμων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα» της ΕΣΑμεΑ του 2008, δεν γίνεται καμμία άλλη μνεία για την πρόσβαση. Πουθενά δεν αναφέρεται ότι σημαντικά κτίρια και χώροι είναι προσβάσιμοι όπως η Ακρόπολη, το Ηρώδειο, το Μουσείο Ακροπόλεως, η Αρχαία Αγορά και το Μουσείο της, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Νομισματικό Μουσείο κ.λπ. Επομένως δεν έχει νόημα να αναφερθεί ότι προς το παρόν η πρόσβαση προς την Ακρόπολη για τα ανάπηρα και εμποδιζόμενα άτομα δεν είναι εφικτή επειδή ξηλώθηκε το παλιό αναβατόριο και το καινούργιο δεν έχει ακόμη εγκατασταθεί.

Επίσης δεν δίνονται πληροφορίες για την πρόσβαση στις συγκοινωνίες , τα ξενοδοχεία, τα καταστήματα, τους δημόσιους χώρους υγιεινής, δηλαδή δεν δίνονται πληροφορίες που είναι εξαιρετικά σημαντικές για να αποφασίσει κάποιο Ανάπηρο ή εμποδιζόμενο πρόσωπο να έλθει στην Αθήνα. Μάλιστα το κριτήριο της πρόσβασης είναι πολύ σημαντικό και για την οικογένειά του ή την παρέα του, γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως ταξιδεύουν ομαδικά. Για την στρατηγική ανάπτυξη του προσβάσιμου τουρισμού η διεθνής τουριστική αγορά που απευθύνεται στα εμποδιζόμενα και ανάπηρα άτομα αφορά άμεσα και το Δήμο της Αθήνας. Μόνο στην Ευρώπη ζουν περισσότερα από 120.000.000 ανάπηρα άτομα και αν συνυπολογίσουμε τις οικογένειες τους καθώς και τα εμποδιζόμενα άτομα ο αριθμός των τουριστών που χρειάζονται υπηρεσίες καθολικού σχεδιασμού και προσβασιμότητας είναι μεγάλος. Τα χαρακτηριστικά της υψηλής εποχικότητας στους μετα-θερινούς μήνες καθώς η αναπτυσσόμενη ζήτηση του «εναλλακτικού» τουρισμού δεν προσφέρει μόνο στην τοπική οικονομία αλλά κυρίως αποδίδει στην κοινωνία των αναπήρων ένα αναφαίρετο δικαίωμα.

Ο Δήμος Αθηναίων οφείλει να προχωρήσει άμεσα σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες ώστε ως το τέλος του 2020 όλες οι υποδομές του να είναι φιλικές και προσβάσιμες.

ΠΡΟΤΑΣΗ στην Γενική Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών και Έργων να συσταθεί «Γραφείο Μελετών και Εφαρμογών για την Πρόσβαση» με στόχο να αποτελέσει σημείο αναφοράς συνέργειας και γνωμοδότησης για την πρόσβαση των αναπήρων και εμποδιζόμενων. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η σύσταση του Γραφείου τα καθήκοντα για την πρόσβαση να ανατεθούν στο Τμήμα Βιώσιμης Κινητικότητας της Διεύθυνσης Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος, δεδομένου ότι έχει παραπλήσια αντικείμενα , όπως: Επεξεργάζεται, εισηγείται μελέτες και δράσεις που προωθούν τη Βιώσιμη Κινητικότητα στον Δήμο Αθηναίων και μεριμνά για την υλοποίησή τους.

Εκπονεί μελέτες κυκλοφοριακών ρυθμίσεων (μονοδρομήσεων, ρυθμίσεων στάθμευσης οχημάτων, αλλαγών διατομής οδοστρώματος, διαδρόμων για ποδήλατα, ποδηλατοδρόμων, θέσεων στάθμευσης δίκυκλων και ποδηλάτων, οδών ήπιας κυκλοφορίας κ.λπ.) και τηρεί τη διαδικασία για τη θεσμοθέτησή τους (εισήγηση στο Δημοτικό Συμβούλιο, εξασφάλιση απαραίτητων εγκρίσεων κλπ.). Εννοείται ότι κάθε σχέδιο βιώσιμης κινητικότητας (ΣΒΑΚ) εμπεριέχει και την έννοια της προσβασιμότητας των Αναπήρων και εμποδιζόμενων.

Κάθε έργο και δραστηριότητα που αναπτύσσεται στην Αθήνα από τον Δήμο, να εμπεριέχει και την πρόσβαση των Αναπήρων και εμποδιζομένων προσώπων.
Οι άδειες που δίνονται στα καταστήματα να είναι σύμφωνες με το άρθρο 26 του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (Ν. 4067/2012) και ιδιαίτερα να ελέγχεται για τα άνω των 100τ.μ. ή ύπαρξη προσβάσιμου χώρου υγιεινής Αναπήρων.
Όσοι ασχολούνται με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή υποδομών που εξυπηρετούν ανάπηρα και εμποδιζόμενα άτομα, πρέπει να γνωρίζουν και τα χαρακτηριστικά κάθε βλάβης. Π.χ. είναι πολύ διαφορετικές οι ανάγκες ενός χρήστη αμαξιδίου από ένα περιπατητικό ανάπηρο ή ενός τυφλού ατόμου, ενός Κ(κ)ωφού κλπ.
Στα κτίρια με υπηρεσίες του Δήμου, τα πολιτιστικά κτίρια, τους αθλητικούς χώρους κ.λπ. να αναφέρονται οι συνθήκες πρόσβασης. Επισημαίνεται ότι κάποιο κτίριο ή υπηρεσία μπορεί να μην είναι προσβάσιμο για όλα το φάσμα των αναπήρων. Π.χ. μπορεί να μην είναι προσβάσιμο σε κινητικά ανάπηρους, αλλά να είναι προσβάσιμο σε τυφλά άτομα αν και σκοπός είναι η εφαρμογή του καθολικού σχεδιασμού.
Σε περίπτωση που είναι τεχνικά αδύνατη η δημιουργία πρόσβασης σε υφιστάμενο κτίριο που στεγάζει υπηρεσίες του Δήμου, να δημιουργηθεί χώρος για την εξυπηρέτηση των Αναπήρων στο ισόγειο (one shop stop).
Όποιες εκδηλώσεις γίνονται από τον Δήμο ή από άλλους φορείς εποπτευόμενους από το Δήμο, να εμπεριέχουν και την πρόσβαση στο δομημένο περιβάλλον και στο περιεχόμενο της εκδήλωσης (ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, υπερτιτλισμό, ακουστική περιγραφή, προγράμματα σε Braille κλπ) . Αυτό να αναφέρεται στις αναρτήσεις στον ιστοχώρο του και στα ενημερωτικά φυλλάδια που εκδίδει σχετικά με τις εκδηλώσεις ή τις προσφερόμενες υπηρεσίες,

Να γίνει κατανοητό σε όλες και όλους ότι όταν συμπεριλαμβάνουμε στο σχεδιασμό τα ανάπηρα και εμποδιζόμενα άτομα, δημιουργούμε ένα περιβάλλον ασφαλές και φιλικό για ΟΛΟΥΣ και ΟΛΕΣ, δημότες και επισκέπτες.

Ενδεχομένως, μια στοχευμένη εκστρατεία/ καμπάνια υπό την αιγίδα του Δήμου για την πρόσβαση, το σεβασμό στη πολυπληθή κοινωνική ομάδα των αναπήρων να συντελούσε στην ανατροπή των καθημερινών πράξεων από τους σωματικά ικανούς (μέσω των εχθρικών κοινωνικών συμπεριφορών) με την προϋπόθεση ότι οι θεσμοποιημένες μορφές διάκρισης θα εκλείψουν.

*Σκηνοθέτης – ανάπηρος ακτιβιστής

Της Ντίνας Ρέππα*

Η πόλη της Αθήνας και οι κάτοικοί της, από την περασμένη εβδομάδα, ανεβαίνουν καθημερινά ένα Γολγοθά, αφού η δημαρχία Μπακογιάννη έβαλε σε εφαρμογή τον «Μεγάλο Περίπατο». Στην ολοκλήρωσή του πρόκειται να περιλάβει την πεζοδρόμηση δρόμων (Αθηνάς, Ερμού, Μητροπόλεως, Ηρώδου Αττικού, Βασιλίσσης Όλγας), τη διαπλάτυνση πεζοδρομίων σε άλλους (Πανεπιστημίου, Φιλελλήνων), τον ποδηλατόδρομο της Πανεπιστημίου.

Η απόφαση πάρθηκε με fast track διαδικασίες, σε έκτακτη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου χρησιμοποιώντας τις αντίστοιχες δυνατότητες που δίνουν οι ΠΝΠ. Σ’ αυτό το δημοτικό συμβούλιο η παράταξη της ΝΔ (Μπακογιάννης) βρήκε συμμάχους στις παρατάξεις του ΣΥΡΙΖΑ (Ηλιόπουλος), του ΚΙΝΑΛ (Γερουλάνος), του Βουλγαράκη και του Καπερνάρου οι οποίες συναίνεσαν και υπερψήφισαν το σχέδιο που έφερε. Αντίθετα, αποχώρησαν από το δημοτικό συμβούλιο καταγγέλλοντας τη διαδικασία και το ίδιο το σχέδιο, η Αντικαπιταλιστική Ανατροπή στην Αθήνα, η Λαϊκή Συσπείρωση, η Ανταρσία στις γειτονιές και η παράταξη του Καραμπελιά.

Οι εξελίξεις αποδεικνύουν ότι κυκλοφοριακές παρεμβάσεις, έστω και προσωρινές, χωρίς χωρικό-πολεοδομικό σχεδιασμό και, κυρίως, χωρίς Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), οδηγούν σε πολύ δυσάρεστες εξελίξεις και καταπονούν τους κατοίκους της.

Η σχεδιαζόμενη ανάπλαση είναι αποκλειστικά προσανατολισμένη στον τουρισμό, την αναψυχή και τις χρήσεις που συνοδεύουν τα παραπάνω. Όλες οι προτάσεις αφορούν το ιστορικό κέντρο της πόλης και μια διεύρυνσή του μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο που τουριστικοποιείται με ιδιαίτερη ένταση από την περίοδο πριν την πανδημία. Είναι ένα έργο βιτρίνας, το οποίο, όπως αποδείχτηκε άλλωστε από τις πρώτες μέρες, εντείνει τα κυκλοφοριακά προβλήματα και επιβαρύνει τις γύρω περιοχές. Γι’ αυτό, άλλωστε, οι προβλεπόμενες διαδικασίες και τα στάδια του σχεδιασμού θα περιλαμβάνουν «μελέτη επιχειρηματικότητας και μελέτη marketing-τουρισμού».

Οι επιδιώξεις είναι να οριοθετηθεί το κέντρο της πόλης στα πλαίσια της Αθήνας – τουριστικόύ πυλώνα για επενδύσεις μεγάλης κερδοφορίας από στρατηγικούς επενδυτές. Γι’ αυτό, στην εισήγηση στο δημοτικό συμβούλιο υπήρχαν πολλές φορές εκφράσεις όπως «η ανάπτυξη των επιχειρήσεων και του τουρισμού», ενώ έλαμπαν δια της απουσίας τους οι αναφορές στους κατοίκους. Σε αυτό το πλαίσιο, η αξιοποίηση των πεζοδρομήσεων για την επέκταση των τραπεζοκαθισμάτων είναι πολύ ορατός κίνδυνος. Είναι φανερό, δεν τους ενδιαφέρουν οι κάτοικοι και η ζωή τους. Γι’ αυτό και στρέφουν συνεχώς τα φώτα στο κέντρο της πόλης και όχι στις γειτονιές, όπου πραγματικά υπάρχει το πρόβλημα της ελεύθερης και ασφαλούς κίνησης των πεζών, στις γειτονιές με τα ανύπαρκτα πεζοδρόμια και τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα πάνω τους.

Φυσικά, ούτε σε αυτό το σχέδιο δεν έλειψαν τα οικονομικά σκάνδαλα. Τα εκατομμύρια, οι απευθείας αναθέσεις, οι εξωφρενικές τιμές, οι συνεχείς τροποποιήσεις του προϋπολογισμού και οι υπερκοστολογήσεις δίνουν και παίρνουν.

Λίγες μόλις μέρες από την έναρξη αυτού του σχεδίου και ο Γολγοθάς για τον πληθυσμό της πόλης, η λεηλασία του ιστορικού κέντρου από το τουριστικό κεφάλαιο, οι διευκολύνσεις στους ημέτερους και τα σκάνδαλα είναι αυτό που συζητάει όλος ο κόσμος. Η βιτρίνα έχει ήδη ραγίσει!

*Δημοτική σύμβουλος με την Αντικαπιταλιστική Ανατροπή στην Αθήνα

Η Ευχαριστία, τα φυσικά στοιχεία της και η μοριακή βιολογία

Της Ερμίνα Νεντελέσκου

Η Ορθόδοξη Εκκλησία και οι επιστημονικές γνώσεις γενικά κινούνται παράλληλα. Αν η συμφωνία μεταξύ της Εκκλησίας και της επιστήμης μοιάζει ανέφικτη, αυτό σημαίνει πως είναι καιρός να επανεξετάσουμε τις παλαιότερες παραδόσεις υπό το φως των σημερινών επιστημονικών δεδομένων. Η επιστήμη δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να υπαγορεύσει την ορθόδοξη θεολογία, αλλά παρέχει κυρίως συμβολές στις θεολογικές απόψεις της Εκκλησίας και στην κοινωνία γενικότερα.

Η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) αποκάλυψε ένα πλήθος ευπαθειών σε πολλά επίπεδα της κοινωνίας. Για παράδειγμα, παρά τις χιλιάδες επιστημονικές αναφορές που δημοσιεύθηκαν μετά την πρώτη εμφάνιση του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS) το 2003, σχετιζόμενου με κορωνοϊό, πολλοί άνθρωποι αλλά και κοινότητες εξακολουθούν να εκπλήσσονται από την «ξαφνική» εμφάνιση της τρέχουσας πανδημίας. Επειδή θα έχουμε και άλλες εξάρσεις επιδημιών στο μέλλον, δυστυχώς, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη τα επιστημονικά στοιχεία.

Όσον αφορά την Ορθόδοξη Εκκλησία, υπάρχουν θέματα που αφορούν παραδοσιακές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης κοινής λαβίδας για την θεία κοινωνία [1], πρακτική για την οποία υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις που υποστηρίζουν ότι αποτελεί καθοριστική οδό εισόδου ιογενούς λοίμωξης. Αυτός ο τρόπος διανομής της θείας κοινωνίας, με χρήση κοινού κουταλιού το οποίο χρησιμοποιούν όλοι οι κοινωνούντες μέσα σε κάθε εκκλησία, αποτελεί ιδιαιτερότητα των Ορθόδοξων Χριστιανών. Η κοινή χρήση κουταλιού ή οποιουδήποτε αντικειμένου μεταξύ διαφορετικών ατόμων αποτελεί κρίσιμο ζήτημα, καθώς η στοματική κοιλότητα είναι επενδεδυμένη με επιθηλιακά κύτταρα εφοδιασμένα με έναν υποδοχέα (Ένζυμο Μετατροπής Αγγειοτενσίνης 2 – ACE2) που επιτρέπει την είσοδο του ιού στα ανθρώπινα κύτταρα [2],[3]. Τέτοια κύτταρα που παράγουν το ACE2 υπάρχουν επίσης στην ανθρώπινη ρινική κοιλότητα [4], τον βλεννογόνο ιστό των ματιών μας, τον πνευμονικό ιστό και άλλα όργανα· γι αυτό είναι αναμενόμενη η συμμετοχή πολλών οργάνων στη λοίμωξη του κορωνοϊού σε όλες τις ηλικιακές ομάδες [5],[6],[7].

O κορωνοϊός SARS-CoV2 έχει μέγεθος 120 νανομέτρων και έχει επιτύχει ένα σημαντικό εξελικτικό κατόρθωμα· δεσμεύει τον ανθρώπινο υποδοχέα ACE2 με υψηλή συγγένεια, διασφαλίζοντας την είσοδό του στα κύτταρα-ξενιστές με σκοπό τη δική του αναπαραγωγή. Όλοι οι ιοί σε αυτήν τη γη έχουν ως μοναδικό σκοπό την αναπαραγωγή του γονιδιώματός τους. Αυτή είναι η μόνη εξελικτική τους πίεση. Είναι αβλαβείς από μόνοι τους και είναι εύκολο να απενεργοποιηθούν στις περισσότερες περιπτώσεις. Επιπλέον, ορισμένοι ιοί ανοίγουν το δρόμο για την κατανόηση των εγκεφαλικών νευρωνικών κυκλωμάτων συμπεριφοράς, ενώ άλλοι τύποι ιών χρησιμοποιούνται ως θεραπείες για ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων και εμβολίων [8].

Τα συμπτώματα που σχετίζονται με το Covid-19 προκαλούνται από την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος και όχι άμεσα από τον ίδιο τον ιό. Ο ιός μειώνεται σημαντικά τη δεύτερη εβδομάδα της μόλυνσης, αλλά αυτό είναι το χρονικό σημείο κατά το οποίο αρχίζουν να εμφανίζονται τα σοβαρά συμπτώματα. Επομένως, είναι οι περιορισμοί του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος που επιτρέπουν την εξέλιξη της νόσου και όχι ο ίδιος ο ιός. Η παρουσία του υποδοχέα ACE2 (και άλλων παραγόντων δέσμευσης ιών) στα κύτταρα-ξενιστές είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους ευάλωτους, επειδή αυτός ο υποδοχέας, εν μέρει, επιτρέπει την είσοδο αυτού του κορωνοϊού σε κύτταρα· προκαλώντας μια καταρρακτώδη ακολουθία γεγονότων στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Ενώ τα επιστημονικά εργαλεία είναι ανεπαρκή για να εξηγήσουν μυστηριακές αλλαγές που προκαλούνται από τη δράση του Αγίου Πνεύματος, η Ορθόδοξη θεολογία αντισταθμίζει αυτόν τον περιορισμό, (1) επιβεβαιώνοντας ότι ο μετασχηματισμός των ευχαριστιακών Δώρων συμβαίνει μέσω ενός βαθειά μυστηριακού τρόπου και (2) κάνοντας διάκριση μεταξύ της μυστικής δράσης και των φυσικών στοιχείων, δηλαδή τον άρτο και τον οίνο. Συμβάλλοντας στο τελευταίο σημείο με τη διάκριση μεταξύ μυστικού και φυσικού, τα πεδία της βιοχημείας και της μοριακής βιολογίας παρέχουν διευκρινίσεις σχετικά με τα πραγματικά φυσικά στοιχεία των καθαγιασμένων δώρων. Για παράδειγμα, ο καθαγιασμένος οίνος αποτελείται από (1) μαγιά, δηλαδή έναν μονοκύτταρο οργανισμό που έχει γενετικό υλικό, (2) σάκχαρα από το χυμό των σταφυλιών και (3) μεταδιθειώδες κάλιο ή άλλα θειώδη που ενεργούν ως συντηρητικά για να κρατούν μακριά τα βακτήρια και την ωμή ​​μαγιά, εμποδίζοντας το κρασί να μετατραπεί σε ξίδι. Ομοίως, ο άρτος περιέχει μαγιά, ζάχαρη και αλεύρι και έχει υποστεί ζύμωση για να φουσκώσει και να ψηθεί στο φούρνο. Αυτά τα συστατικά είναι φυσικά στοιχεία, που τα γνωρίζουμε λεπτομερώς σε βιοχημικό και μοριακό επίπεδο. Με παρόμοιο τρόπο, τα βακτήρια, τα μούχλα και οι ιοί είναι επίσης φυσικοί παράγοντες που είναι γνωστοί με λεπτομέρειες, μέσω πειραματικών μελετών στο εργαστήριο. Αν και προσωπικά δεν συνιστώ τη διεξαγωγή τέτοιων πειραμάτων στην Ορθόδοξη Εκκλησία, κάποιοι ερευνητές έχουν δείξει πειραματικά ότι το ποτήριο της μετάληψης περιέχει βακτήρια τα οποία μεταφέρονται ακούσια σ’ αυτό κατά τη διανομή της μετάληψης [9]. Δεν υπάρχει, επομένως, κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι το SARS-CoV2, ένας κορωνοϊός με υψηλό δείκτη μολυσματικότητας, δεν μπορεί να μεταφερθεί τυχαία στο ποτήριο της θείας μετάληψης από την κοινή λαβίδα (από το σάλιο ενός μολυσμένου πιστού που μεταλαμβάνει) και να μεταδοθεί από πιστό σε πιστό κατά τη διανομή του μυστηρίου.

Κατά τη διάρκεια πανδημιών, οι επιστήμονες και οι γιατροί έχουν τεράστια ευθύνη να ενημερώνουν το κοινό, συμπεριλαμβανομένων και των κληρικών, με ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο της μετάδοσης της παθογόνων. Επομένως, δεδομένου ότι πρόκειται για βιοϊατρικά θέματα, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διορθωθεί η επικίνδυνη και εσφαλμένη αντίληψη ότι ασθένειες και ιοί δεν μπορούν να μεταδοθούν μέσω της διανομής της θείας κοινωνίας. Η πρώτη εσφαλμένη αντίληψη είναι ότι αυτό που μεταδίδεται είναι μια ασθένεια, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένας ιός. Το SARS-CoV2 είναι ένας ιός: μια συλλογή γενετικού κώδικα που περιβάλλεται από ένα κέλυφος πρωτεΐνης, που αναζητά ένα κύτταρο-ξενιστή για να πολλαπλασιαστεί. Ασθένεια είναι η εκδήλωση διαταραχής στο ανθρώπινο σώμα. Επομένως, είναι επιστημονικά αδύνατο να μεταδοθεί μια ασθένεια μέσω της διανομής της θείας κοινωνίας. Η δεύτερη εσφαλμένη αντίληψη είναι ότι οι ίδιοι οι ιοί δεν μπορούν να μεταδοθούν μέσω της διανομής της θείας κοινωνίας, η οποία είναι επιστημονικά λανθασμένη.

Με τον ίδιο τρόπο που οι επιστήμονες και οι γιατροί καλούνται να ανταποκριθούν σε ιατρικές κρίσεις, οι κληρικοί, ως ορθόδοξοι χριστιανοί, έχουν την πρωταρχική ευθύνη να διδάξουν τους πιστούς. Σε σχέση με τη μετάδοση του SARS-CoV2, ως Εκκλησία, προκαλούμεθα να ρωτήσουμε πόσο μακριά πρέπει να πάμε στη χρησιμοποίηση της ευλάβειας, ως δικαιολογίας για να αγνοήσουμε τα επιστημονικά στοιχεία; Η πρακτική της χρήσης της κοινής λαβίδας αποτελεί σοβαρό και εν δυνάμει θανατηφόρο κίνδυνο για την υγεία όχι μόνο των ορθοδόξων χριστιανών, αλλά και του ευρύτερου κοινού. Η Hermina Nedelescu είναι νευροεπιστήμονας που χρησιμοποιεί ιούς για να μελετήσει εγκεφαλικά νευρικά κυκλώματα εμπρόθετης συμπεριφοράς. Είναι πτυχιούχος βιολογικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Ίρβιν), έχει μεταπτυχιακό στη Βιολογία από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και διδακτορικό. στις βιοϊατρικές επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας στο Βέλγιο.

Η Hermina Nedelescu είναι νευροεπιστήμονας που χρησιμοποιεί ιούς για να μελετήσει εγκεφαλικά νευρικά κυκλώματα εμπρόθετης συμπεριφοράς. Είναι πτυχιούχος βιολογικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Ίρβιν), έχει μεταπτυχιακό στη Βιολογία από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και διδακτορικό. στις βιοϊατρικές επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας στο Βέλγιο.

Πηγή: Public Orthodoxy

Παραπομπές

[1] Robert F. Taft, Byzantine Communion Spoons: A Review of the Evidence, Vol 50, 1996. Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University

[2] Xu H, Zhong L, Deng J, Peng J, Dan H, Zeng X, Li T, Chen Q. High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa, Int J Oral Sci. 2020 Feb 24;12(1):8.

[3] Hoffmann M, Kleine-Weber H, Schroeder S, Krüger N, Herrler T, Erichsen S, Schiergens TS, Herrler G, Wu NH, Nitsche A, Müller MA, Drosten C, Pöhlmann S. SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor. Cell. 2020 Apr 16; 181(2):271-280.e8.

[4] Sungnak W, Huang N, Bécavin C, Berg M, Queen R, Litvinukova M, Talavera-López C, Maatz H, Reichart D, Sampaziotis F, Worlock KB, Yoshida M, Barnes JL; HCA Lung Biological Network. SARS-CoV-2 entry factors are highly expressed in nasal epithelial cells together with innate immune genes. Nat Med. 2020 May;26(5):681-687.

[5] Zaim S, Chong JH, Sankaranarayanan V, Harky A. COVID-19 and Multiorgan Response. Curr Probl Cardiol. 2020 Apr 28:100618.

[6] Belhadjer Z, Méot M, Bajolle F, Khraiche D, Legendre A, Abakka S, Auriau J, Grimaud M, Oualha M, Beghetti M, Wacker J, Ovaert C, Hascoet S, Selegny M, Malekzadeh-Milani S, Maltret A, Bosser G, Giroux N, Bonnemains L, Bordet J, Di Filippo S, Mauran P, Falcon-Eicher S, Thambo JB, Lefort B, Moceri P, Houyel L, Renolleau S, Bonnet D. Acute heart failure in multisystem inflammatory syndrome in children (MIS-C) in the context of global SARS-CoV-2 pandemic. Circulation. 2020 May 17.

[7] Latimer G, Corriveau C, DeBiasi RL, Jantausch B, Delaney M, Jacquot C, Bell M, Dean T.Lancet Child Adolesc Health. Cardiac Dysfunction and Thrombocytopenia-Associated Multiple Organ Failure Inflammation Phenotype in a Severe Paediatric Case of COVID-19. 2020 May 18:S2352-4642(20)30163-2.

[8] Zhu FC, Li YH, Guan XH, Hou LH, Wang WJ, Li JX, Wu SP, Wang BS, Wang Z, Wang L, Jia SY, Jiang HD, Wang L, Jiang T, Hu Y, Gou JB, Xu SB, Xu JJ, Wang XW, Wang W, Chen W. Safety, tolerability, and immunogenicity of a recombinant adenovirus type-5 vectored COVID-19 vaccine: a dose-escalation, open-label, non-randomised, first-in-human trial. Lancet. 2020 May 22: S0140-6736(20)31208-3.

[9] Burrows, W and Hemmes, S.E, Survival of Bacteria on the Silver Communion Cup, Journal of Infectious Diseases. 1943, 73:180-190

To ιστολόγιο Δημόσια Ορθοδοξία (Public Orthodoxy) επιδιώκει να προωθήσει συζήτηση και συνδιάλεξη, παρέχοντας ένα φόρουμ για διαφορετικές απόψεις σε σχέση με σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι απόψεις που εκφράζονται σ’ αυτό το άρθρο είναι αποκλειστικά του συγγραφέως και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των εκδοτών,των μεταφραστών, ή του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών.

Ντίνα Βαΐου: Ποιος φοβάται το δημόσιο χώρο;

Τη συνέντευξη πήρε η Ζωή Γεωργούλα

Ο δημόσιος χώρος, ως ελεύθερα κοινόχρηστο αγαθό, δέχεται μια διαρκή και μια επικαιρική επίθεση, με πολλές και σκληρές πλευρές.
Διαπιστώνουμε μια πολύ μεγάλη επίθεση στην υλική υπόσταση του δημόσιου χώρου. Είναι μια πλευρά που χρειάζεται καταρχάς να προστατεύσουμε ενάντια στη συρρίκνωση και το σφετερισμό, ώστε να μπορέσουμε ύστερα να μιλήσουμε για όλες τις άυλες πλευρές του που αφορούν τα δικαιώματα, την ελευθερία πρόσβασης, την ορατότητα. Στο σχετικό αφιέρωμα της προηγούμενης εβδομάδας τέθηκαν πλευρές που βρίσκονται εν κινδύνω και αφορούν δρόμους, πλατείες, πεζοδρόμια, παραλίες. Κινδυνεύουν επίσης πάρκα, λόφοι εντός πόλεων, βουνά που βρίσκονται κοντά σε μεγάλες πόλεις. Για όλα αυτά χρειάζεται αγώνας, για να μην παραβιάζονται όχι μόνο η γη αλλά και οι κανόνες που διέπουν τη χρήση της και, κατά διαστήματα, υφίστανται σκληρές επιθέσεις.

Ωστόσο η διαχρονική επίθεση που δέχεται το περιβάλλον και ο δημόσιος χώρος από τους κυβερνώντες φαίνεται να μην βρίσκει αντιστάσεις καλά εδραιωμένες.

Δεν είναι μόνο θέμα κυβερνώντων. Δεν είναι εδραιωμένη μέσα στην κοινωνία η αντίληψη ότι ο δημόσιος χώρος είναι υπό προστασία και δεν επιτρέπουμε να καταπατηθεί ούτε τετραγωνικό εκατοστό. Οι νεότερες γενιές είναι μεν πιο ευαισθητοποιημένες, αλλά η στάση του νεοέλληνα απέναντι σε ό,τι δεν είναι ιδιωτικό μάλλον συνοψίζεται στην αντίληψη: να γίνει, αλλά στην αυλή του γείτονα. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες, αλλά νομίζω ότι μεγάλο μέρος αυτής της στάσης εκκινεί από το γεγονός ότι η αξιοποίηση των ακινήτων και η ιδιοκτησία, έστω και ενός πολύ μικρού αυθαίρετου που μετά νομιμοποιείται, ήταν ένας από τους κυρίαρχους τρόπους με τους οποίους επιχειρήθηκε να γεφυρωθεί το χάσμα του εμφυλίου και η κοινωνική ένταξη ανθρώπων που είχαν αποκλειστεί για τα πολιτικά τους φρονήματα. Αυτό είχε συνέπειες σε διάφορα επίπεδα, ένα από τα οποία είναι ότι δεν υπήρξε πουθενά και ποτέ καμία πρόνοια να διατηρηθεί άκτιστος χώρος παραπάνω από αυτόν που απαιτείται για να περπατήσεις μέχρι το σπίτι σου, να προβλεφθεί χώρος για πλατεία, σχολείο κ.λπ. Όταν λοιπόν στη συνέχεια αυτά τα τμήματα χώρου έγιναν μέρη της επίσημης πόλης, δηλαδή εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλης, το Δημόσιο υποχρεώθηκε να κάνει απαλλοτριώσεις με ψηλό κόστος. Αν κάνεις μια βόλτα σε οποιαδήποτε γειτονιά της δυτικής Αθήνας, αλλά και στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, του Ηρακλείου, βλέπεις πολύ στενούς δρόμους που πλέον είναι αδιάβατοι, μια αδιαφορία για το δημόσιο χώρο, για τον οποίο διαμαρτυρόμαστε όταν δεν υπάρχει αλλά δεν είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε καμιά θυσία για να τον αποκτήσουμε. Όσες φορές έγινε νομοθετική ρύθμιση για να εξασφαλίζονται κοινόχρηστοι χώροι κατά την ένταξη περιοχών στο σχέδιο πόλης, για παράδειγμα μέσω της εισφοράς σε γη, η περισσότεροι ιδιοκτήτες ακινήτων έκαναν τα πάντα για να μην την δώσουν.

Αν θέλουμε να εξηγήσουμε γιατί είναι σημαντικό αγαθό ο δημόσιος ελεύθερος χώρος, τι χρειάζεται να επισημαίνουμε;
Ο χώρος γίνεται δημόσιος –για να θυμηθούμε τη Χάνα Άρεντ– όταν σε αυτόν βρεθούν μαζί άνθρωποι οι οποίοι με τις πρακτικές, με την παρουσία και την ορατότητά τους διεκδικούν κάτι. Ακόμα και το δικαίωμα να μην αποκλείονται, να μην εκδιώκονται από αυτό το χώρο. Αυτό καταρχήν είναι πολύ σημαντικό για τη λειτουργία μιας δημοκρατίας. Ωστόσο, έχουν προστεθεί και πολλές άλλες παράμετροι στην ανάγκη να υπάρχουν μικρότεροι και μεγαλύτεροι κοινόχρηστοι χώροι, οι οποίοι με την παρουσία των ανθρώπων για μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αποκτούν δημόσιο χαρακτήρα, και στη γειτονιά καί στο κέντρο της πόλης και γύρω από την πόλη. Λόγοι που έχουν να κάνουν με πολύ επείγουσες ανάγκες όπως αυτές που θέτει, για παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή, μια φυσική καταστροφή (π.χ. σεισμός) ή μια συγκυρία σαν αυτή που ζούμε, όπου η πανδημία μάς υποχρεώνει για την ασφάλειά μας να κρατάμε αποστάσεις. Ποιες αποστάσεις μπορούμε να κρατήσουμε όταν δεν υπάρχει η υλική δυνατότητα, όταν τα περισσότερα πεζοδρόμια είναι ενός μέτρου και οι πλατείες κατειλημμένες;

Ψηλαφώντας ξανά, λοιπόν, σημασίες και όρια, αγγίζουμε την καρδιά του λόγου για τον οποίο ο νεοφιλελευθερισμός επιμένει να βάλλει συστηματικά και με ένταση το δημόσιο χώρο.

Οι παράμετροι που θέσαμε αποτελούν τη μια –πάρα πολύ σημαντική – πλευρά της απάντησης. Υπάρχει και η άλλη πλευρά που αφορά την αντιμετώπιση του δημόσιου χώρου ως οικονομικού πόρου, με στόχο παρόμοιο με αυτόν που θέτει η νεοφιλελεύθερη αντίληψη απέναντι σε οτιδήποτε δημόσιο: την ιδιωτικοποίηση. Μόλις την περασμένη Δευτέρα, ο πρωθυπουργός μας ξαναείπε, μετά από ό,τι ζήσαμε τους τελευταίους μήνες, ότι θα φτιάξει ένα καινούργιο ΕΣΥ με τη συνεργασία ιδιωτών. Αν και σε άλλες, επίσης νεοφιλελεύθερες χώρες, επιλέχθηκε η προστασία και ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα του εθνικού συστήματος υγείας. Η αντιμετώπιση, λοιπόν, του δημόσιου χώρου ως αντικειμένου με σκοπό το κέρδος, προτάσσει το επιχείρημα ότι είναι συμφερότερο να βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών που γνωρίζουν καλύτερα τα θέματα εκμετάλλευσης. Γιατί να τον αφήσουμε στη διάθεση του πολίτη όταν μπορούμε να βγάλουμε χρήματα από την ύπαρξή του; Οι παλιότεροι δεν άφηναν παραπάνω χώρο από ένα μονοπάτι ανάμεσα στα σπίτια, οι νεότεροι επιδιώκουν να βγάλουν κέρδος από τις υπάρχουσες πλατείες, τις στοές, τους πεζοδρόμους. Σήμερα, αν και είμαστε πιο εύποροι ως κοινωνία συνολικά, επιδιώκεται και αυτός ο χώρος που έχει εξασφαλιστεί ως κοινόχρηστος, να ξαναγίνει ιδιωτικός.

Η ριζοσπαστική αριστερά, στον αντίποδα, έχει εμπεδώσει αποτελεσματικά την προστασία του δημόσιου χώρου και του περιβάλλοντος;
Ένα κόμμα που προσβλέπει στην εξουσία πολύ δύσκολα μπορεί να αντιταχθεί σε κάτι τόσο ευρέως αποδεκτό κοινωνικά, θα ήταν περίπου εκλογικός αυτοχειριασμός. Αυτό είναι προφανές και ιστορικά αλλά και σήμερα που ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικεί την εξουσία. Είναι δύσκολο να πάει κόντρα, όχι στους μεγάλους γιατί δεν είναι με το μέρος του, αλλά στους πολύ μικρούς και τους μικρομεσαίους. Γιατί σίγουρα ο δημόσιος χώρος δεν έχει εδραιωθεί ως αυταξία. Δεν είναι μόνο οι «μεγάλοι» που προσβλέπουν στην εκμετάλλευση, είναι και ο κάθε «μικρός». Δεν είναι μόνο τα τραπεζοκαθίσματα μεγάλων καταστημάτων που επεκτείνονται σε πλατείες, αλλά και μικρά μαγαζάκια που βγάζουν το τραπεζάκι τους στο πεζοδρόμιο. Δεν είναι μόνο οι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που εξαπλώνονται κάτω από τα αρμυρίκια στις παραλίες, είναι και ο κάθε μικρός που, με την ίδια λογική, ιδιοποιείται ό,τι μπορεί και δεν προβάλλει αντίσταση όταν δεν βρίσκει ούτε καν δίοδο για να βγει στη θάλασσα. Από την άλλη, όλες οι τωρινές επεκτάσεις γίνονται μεν στο όνομα της αντιμετώπισης της κρίσης που προήλθε από τη διαχείριση της πανδημίας, αλλά έρχονται και επικάθονται πάνω σε δέκα χρόνια λιτότητας που δεν έχουν επιτρέψει την επιστροφή σε μια «κανονική» λειτουργία. Διαβάζουμε ότι ένα στα τέσσερα καταστήματα δεν μπορούν να ξανανοίξουν λόγω έλλειψης στοιχειώδους ρευστότητας, αλλά και τα άλλα φαίνεται να επιχειρούν να εξασφαλίσουν εισοδήματα μιας χρονιάς σε πολύ μικρότερο χρόνο, οπότε καθίστανται ακόμα λιγότερο έτοιμα να δεχτούν οποιοδήποτε μέτρο προστασίας.

Αυτή η συγκυρία, που η διαχείριση της πανδημίας και ο εγκλεισμός ανάγκασε τους πολίτες, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με το δημόσιο χώρο, πώς θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για την εμπέδωση αυτής της σχέσης και για την ενδυνάμωση κινημάτων που προστατεύουν το δημόσιο χώρο;
Δεν μπορώ να μιλήσω εξ ονόματος των κινημάτων. Να θυμίσω ωστόσο ότι από τη δεκαετία του ’90 είχε δημιουργηθεί ένα παρατηρητήριο ελεύθερων χώρων, που είχε καταγεγραμμένα, στην Αθήνα αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, κάθε κενό μικρό ή μεγάλο χώρο, που θα μπορούσε να γίνει χώρος διεξόδου από το ασφυκτικό μας διαμέρισμα. Αυτό δεν νομίζω ότι λειτουργεί πια, αλλά υπάρχουν πυρήνες σε γειτονιές που είναι ευαισθητοποιημένοι, ιδιαίτερα όπου υπάρχουν συγκεκριμένα επίδικα. Ωστόσο, τα χρόνια ύφεσης που βιώσαμε και η συγκυρία της πανδημίας με την απώλεια εισοδήματος, δυσχεραίνουν το συντονισμό τους σε κάτι λίγο μεγαλύτερης κλίμακας. Για να αλλάξει η νοοτροπία ευρύτερα απαιτεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Χρειάζεται να ανατραπεί η αντίληψη επί πραγμάτων που έχουν εμπεδωθεί ως κάτι γενικώς καλό. Για παράδειγμα, στην Αθήνα, ο δήμαρχος πρότεινε τον Μεγάλο Περίπατο με πεζοδρομήσεις κ.λπ. Είναι λόγια που στα αυτιά των συμπολιτών μας ακούγονται σαν κάτι καλό. Είναι δύσκολο να βγει μια δημοτική παράταξη και να πει ότι αυτό το σχέδιο δεν στέκει, είναι κακό. Χρειάζεται να αναπτύξει μια διατριβή για να πείσει για κάτι για το οποίο ο άλλος πείθει με μια φράση. Ο πεζόδρομος είναι πολύ καλό πράγμα, αλλά αν τον προχωράς μόνο του, επιφέρει αλλαγές χρήσεων και τιμών γης. Αυτό έχει συμβεί πάρα πολλές φορές και μας έχει πείσει ότι, για να μην υπάρξει μια τέτοια «παράπλευρη απώλεια», χρειάζονται συνοδά μέτρα, όπως ο περιορισμός στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος που μπορούν να λειτουργούν κατά μήκος ενός πεζοδρόμου, όπως πολιτικές για τη διατήρηση της κατοικίας, με ελέγχους των ενοικίων κ.λπ. Όλα αυτά είναι πολύ αντιδημοφιλή μέτρα.

Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού απειλεί επίσης το αγαθό του δημόσιου χώρου και τη ζωντάνια των ελληνικών χωριών και πόλεων. Με ποιες δικλείδες, ο τουρισμός μπορεί να ενταχθεί σε μια ισόρροπη πολιτική θεώρηση;
Ο τουρισμός αποτελεί μεγάλο και σύνθετο πεδίο οικονομικής δραστηριότητας που δεν μπορούμε να αναλύσουμε εδώ. Όμως, σε σχέση με τη συζήτησή μας, η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού και το να επιτρέπεται η ασύδοτη επέκταση εξυπηρετήσεων για ένα κοινό που βρίσκεται στην πόλη ή την παραλία μας τρεις μήνες το χρόνο, δεν αποτελεί συνετή οικονομική στάση – αλλά αυτό είναι πλέον έως και λίγο αργά για να το πούμε. Ο τουρισμός, όταν βρίσκεται σε άνοδο, δίνει τόσο πιο γρήγορα και πιο εύκολα ένα αξιοπρεπές εισόδημα, που δεν μπορείς με μεγάλη πειστικότητα να υποστηρίξεις την επιστροφή π.χ. σε αγροτικές δραστηριότητες. Προϋποθέτει πολλά στάδια συνειδητοποίησης.
Η Αριστερά τι επιχειρήματα μπορεί να προτάξει σε αυτές τις κατευθύνσεις που θίξαμε, για έναν εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης του τουρισμού, της αντιμετώπισης του δημόσιου χώρου, της προστασίας του περιβάλλοντος, απέναντι σε μια κυβέρνηση που επιδεικνύει μένος και εμμονή απέναντι σε ό,τι δημόσιο;
Ως αξιωματική αντιπολίτευση, που αύριο θα την στήσουμε στα πέντε μέτρα για να εφαρμόσει αυτά που λέει εάν επανέλθει στην κυβέρνηση, δεν μπορεί να πει πολλά. Αλλά και αρκετά από τα ζητήματα που εμπίπτουν στους τομείς που ανέφερες, τα έχει υπονομεύσει η ίδια με κυβερνητικές πολιτικές που εφάρμοσε. Από τη μία, αλλαγές, σε τομείς όπως το περιβάλλον, η πολεοδομία και η περιφερειακή ανάπτυξη, προσκρούουν σε πλέγμα μεγάλων και μικρότερων συμφερόντων. Δεν αρκεί η πεποίθηση και η πολιτική βούληση. Υπήρξαν πολλά νομοσχέδια που χρειάστηκε πάρα πολύς χρόνος για να περάσουν, ακόμα και απομειωμένα. Από την άλλη, όπως και παραπάνω θίξαμε, και η Αριστερά ίσως δεν έχει πειστεί για τη σημασία κάποιων πραγμάτων.

Σε τι μπορεί κάποιος να προσβλέπει με αισιοδοξία;

Στα μικρά και καθημερινά που αναφέρονται στον περίγυρο του καθενός μας, στις συμπεριφορές και τις αντιστάσεις που αναπτύσσονται εκεί.

Νομίζω ότι τελικά, ως επίλογος στην κουβέντα μας, το σημείο που συναντιούνται οι αγωνίες και οι αγώνες, εκφράστηκε με μια φράση του Αλέξη Τσίπρα από την παρουσίαση του Μένουμε Όρθιοι ΙΙ, την περασμένη Δευτέρα, ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε μια ακόμα γενιά νέων να ενηλικιωθεί σε συνθήκες διαρκούς ύφεσης, υψηλής ανεργίας και κραυγαλέων κοινωνικών ανισοτήτων. Αυτό –αντίστροφα– έχει αφομοιωθεί και από τη ΝΔ που φαίνεται να χρησιμοποιεί την πανδημία ως νέο πρόσχημα για εμπέδωση του νεοφιλελευθερισμού.

Η Νέα Δημοκρατία, όμως, έχει ως αυτοσκοπό την επανεκλογή της στην κυβέρνηση για νι τετραετίες. Για αυτό ελέγχει τα ΜΜΕ, παραποιεί ό,τι δεν την εξυπηρετεί και βασίζεται σε μια ακριβή και διαρκή επικοινωνιακή εκστρατεία. Όμως ας τελειώσουμε αισιόδοξα, στην ανάγκη να διασφαλίσουμε ότι η νέα γενιά θα ενηλικιωθεί σε συνθήκες αγωνιστικές.

Η Ντίνα Βαϊου είναι ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ (Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας)

Πηγή: Εφημερίδα Η Εποχή

Πολιτική Ενοποίηση της Ευρώπης : Η μόνη Αριστερή πρόταση

Του Μιχάλη Παπαγιαννάκη

Η συ­ζή­τη­ση σχε­τι­κά με την ευ­ρω­παϊ­κή ενο­ποί­η­ση έχει ιστο­ρία στο χώρο της ανα­νε­ω­τι­κής αρι­στε­ράς, έχει πα­ρελ­θόν και ασφα­λώς έχει και…μέλ­λον, σε όλα τα επί­πε­δα, σε εκεί­νο της γε­νι­κής θε­ω­ρί­ας και σε εκεί­νο της πρα­κτι­κής δια­μόρ­φω­σης της προ­γραμ­μα­τι­κής και πο­λι­τι­κής πα­ρέμ­βα­σης του κόμ­μα­τος.

Δεν θα στα­θώ στα θε­ω­ρη­τι­κά και γε­νι­κά πο­λι­τι­κά ζη­τή­μα­τα που εδώ και και­ρό θέ­τουν ξανά πάνω στο τρα­πέ­ζι σύ­ντρο­φοι, σύμ­μα­χοι και φί­λοι, οδη­γώ­ντας κα­μιά φορά σε πλή­ρη ανα­θε­ώ­ρη­ση όσα έως τώρα θε­ω­ρού­σα­νε και θε­ω­ρού­με κε­κτη­μέ­να και βάση για πα­ρα­πέ­ρα επε­ξερ­γα­σία και ανά­πτυ­ξη της πο­λι­τι­κής μας. Πρό­κει­ται για σο­βα­ρή συ­ζή­τη­ση που ασφα­λώς πρέ­πει να συ­νε­χι­στεί χω­ρίς προ­κα­τα­λή­ψεις και φο­βί­ες. Στο κάτω κάτω δεν υπάρ­χει κα­νέ­να ιδιαί­τε­ρο όφε­λος από το να πο­ρευό­μα­στε μαζί απο­κρύ­πτο­ντας βα­θιές δια­φω­νί­ες στρα­τη­γι­κού και ιστο­ρι­κού χα­ρα­κτή­ρα όπως δια­φαί­νο­νται σε ορι­σμέ­νες το­πο­θε­τή­σεις που αμ­φι­σβη­τούν την ευ­ρω­παϊ­κή πο­λι­τι­κή ενο­ποί­η­ση (και μά­λι­στα ομο­σπον­δια­κή…), την ανά­γκη της ευ­ρω­παϊ­κής αυ­το­νο­μί­ας στη διε­θνή και την αμυ­ντι­κή πο­λι­τι­κή, αλλά και γε­νι­κό­τε­ρες βά­σεις του ευ­ρω­παϊ­κού γί­γνε­σθαι από το Δια­φω­τι­σμό, τις βα­σι­κές αρ­χές της πο­λι­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας , έως τα δι­καιώ­μα­τα στη δια­φο­ρά, την αει­φό­ρο ανά­πτυ­ξη, τις βα­θιές αλ­λα­γές πα­ρα­γω­γι­κού και κοι­νω­νι­κού «μο­ντέ­λου» που ανα­φύ­ο­νται μέσα από την απει­λη­τι­κό­τα­τη κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή κλπ, κλπ. Σοβα­ρή συ­ζή­τη­ση, ακό­μα και υπαρ­ξια­κή για κάθε Ευρω­παίο και κάθε αρι­στε­ρό πο­λί­τη. Στην προ­ο­πτι­κή της συ­νέ­χι­σής της, θέλω όμως να επι­ση­μά­νω, με συ­ντο­μία και χω­ρίς φι­λο­δο­ξία βα­θύ­τε­ρης ανά­λυ­σης (που όμως θα χρεια­ζό­ταν…), μια σει­ρά από «πα­ρά­δο­ξα» ή «απρό­σμε­να» που ανα­δεί­χθη­καν πρό­σφα­τα και που πι­θα­νόν μπο­ρούν να κλο­νί­σουν πολ­λά από τα θέ­σφα­τα της έως τώρα θε­ω­ρη­τι­κής συ­ζή­τη­σης και να προ­βλη­μα­τί­σουν τους φο­ρείς της.

Και κα­ταρ­χήν η ίδια η «κρί­ση» που βρί­σκε­ται σε πλή­ρη εξέ­λι­ξη. Ειπώ­θη­κε πολύ σω­στά και από πολ­λούς υπεύ­θυ­νους πα­ρά­γο­ντες της διε­θνούς πο­λι­τι­κής και, οι­κο­νο­μί­ας ότι πρό­κει­ται για μια πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νη πρό­κλη­ση που απαι­τεί εξί­σου πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νη απά­ντη­ση. Ωραία αλλά από πού θα εκ­πο­ρεύ­ε­ται αυτή η απά­ντη­ση; Από μό­νες τις Η­ΠΑ και την δρα­μα­τι­κή τους στρο­φή από τα νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρα φλη­να­φή­μα­τα των ηγε­σιών τους; Προ­φα­νώς δεν άρ­κε­σε η προ­σπά­θεια. Χρειά­στη­κε να έλ­θει, ευ­τυ­χώς με τα­χύ­τη­τα και τόλ­μη (κάτι απρό­σμε­νο, με δε­δο­μέ­νο το έλ­λειμ­μα ηγε­σί­ας στην Ε­Ε­), το βαρύ πυ­ρο­βο­λι­κό της Ο­ΝΕ­, του Ευρώ και του Γιου­ρο­γκρουπ για να εμ­φα­νι­στεί μια πρώ­τη αλ­λα­γή κλί­μα­τος. Όχι μόνο για­τί κι­νη­το­ποί­η­σε πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρους πό­ρους (του­λά­χι­στον δι­πλούς…) σε σχέ­ση με τις Η­ΠΑ­, αλλά κυ­ρί­ως για­τί έφε­ρε στο προ­σκή­νιο άπο­ψη και σχέ­διο: «κρα­τι­κο­ποί­η­ση» τρα­πε­ζών, πε­ριο­ρι­σμός των διοι­κή­σε­ών τους και των χρυ­σών τους αγο­ριών, εγ­γυ­ή­σεις της ρευ­στό­τη­τας, αλλά και γε­νι­κό­τε­ρη πρό­τα­ση για ανα­δια­μόρ­φω­ση του διε­θνούς νο­μι­σμα­τι­κού συ­στή­μα­τος όπως μας το είχε κλη­ρο­δο­τή­σει η με­τα­πο­λε­μι­κή προ­σπά­θεια οι­κο­δό­μη­σης της διε­θνούς οι­κο­νο­μί­ας και το είχε κλο­νί­σει η πε­τρε­λαϊ­κή κρί­ση του 1971-73 και δια­στρε­βλώ­σει η μο­νο­με­ρής αμε­ρι­κα­νι­κή πο­λι­τι­κή. Η­ Ευρώ­πη, και για την ακρί­βεια το τμή­μα της που έχει σε ένα βαθ­μό μπει στην πο­ρεία της ου­σια­στι­κής ενο­ποί­η­σης, δυ­στυ­χώς μόνο στη βάση του Ευρώ ενώ κα­θυ­στε­ρούν άλλα στοι­χεία όπως η κοι­νή οι­κο­νο­μι­κή, φο­ρο­λο­γι­κή πο­λι­τι­κή και η κοι­νή εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή και άμυ­να, πρω­το­στά­τη­σε, ώθη­σε, πέ­τυ­χε κά­ποιες πρώ­τες απο­φά­σεις και λύ­σεις. Και όλοι κα­τα­λα­βαί­νουν σιγά σιγά τί επα­νά­στα­ση έφε­ρε το Ευρώ, και όχι μόνο οι­κο­νο­μι­κή αλλά και πο­λι­τι­κή. Εκκρε­μεί η ολο­κλή­ρω­σή της και στο θε­σμι­κό επί­πε­δο με πολ­λούς τρό­πους, ασφα­λώς όμως ο κα­θέ­νας μπο­ρεί να φα­ντα­στεί πώς θα ήταν η κα­τά­στα­ση χω­ρίς τα έως τώρα επι­τεύγ­μα­τα της ενο­ποί­η­σης, τόσο για το σύ­νο­λο της Ε­Ε­, όσο και για την κάθε χώρα χω­ρι­στά.

Επέ­μει­να στα του Ευρώ, για­τί θε­ω­ρεί­ται από πολ­λούς στην αρι­στε­ρά ο πιο εύ­κο­λος στό­χος κρι­τι­κής και κα­ταγ­γε­λί­ας , με ανε­ξέ­λεγ­κτα γε­νι­κά υπο­νο­ού­με­να και άνε­τες και ανέ­ξο­δες «προ­τά­σεις» του τύ­που «έξω από το Μάα­στρι­χτ, την Ο­ΝΕ­, το Ευρώ κλπ» ώστε να έχου­με λυτά τα χέ­ρια μας για να ασκή­σου­με πο­λι­τι­κή. Το πόσο λυτά θα ήσαν τα χέ­ρια τους, ποιους πό­ρους θα μπο­ρού­σαν να κι­νη­το­ποι­ή­σουν, σε ποιο και σε πόσο υπο­τι­μη­μέ­νο «εθνι­κό» νό­μι­σμα, και άλλα δευ­τε­ρεύ­ο­ντα ζη­τή­μα­τα ας τα αφή­σου­με για με­λέ­τη και ερ­γα­σία στο σπί­τι…

Με ανά­λο­γη προ­σέγ­γι­ση, καλό πά­ντως θα ήταν να θυ­μη­θού­με, το πόσο όλοι ένοιω­σαν έστω και εν­στι­κτω­δώς την έλ­λει­ψη κοι­νής άμυ­νας και στρα­τού της Ε­Ε­, όταν με τα Γιου­γκο­σλα­βι­κά φά­νη­κε κα­θα­ρά ότι η αμε­ρι­κα­νι­κή πα­ρέμ­βα­ση σκό­πευε, και το έλε­γε και κα­θα­ρά, την πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­ση και τα­πεί­νω­ση της Ευρώ­πης. Και πόσο μο­λα­ταύ­τα πολ­λοί ανα­κου­φί­στη­καν όταν η ευ­ρω­παϊ­κή πα­ρέμ­βα­ση έδω­σε διέ­ξο­δο και τρό­πο συμ­φω­νί­ας ώστε να μην εξε­λι­χτεί η Γεωρ­γία στη δια­μά­χη της με τη Ρωσία και με στή­ρι­ξη αμε­ρι­κα­νών «συμ­βού­λων», σε αφορ­μή για θερ­μό­τα­τες και ανε­ξέ­λεγ­κτες συ­γκρού­σεις. Άλλη μέ­θο­δος προ­σέγ­γι­σης των θε­μά­των, άλ­λος τρό­πος δια­φύ­λα­ξης της ει­ρή­νης, μέσω δια­λό­γου και ισορ­ρο­πιών, κάτι που η αυ­το­κρα­το­ρία έχει με­γά­λη δυ­σκο­λία να κα­τα­λά­βει!

Ανά­λο­γες σκέ­ψεις εμπνέ­ουν σί­γου­ρα και οι πα­λαιό­τε­ρες υπο­θέ­σεις των πα­γκό­σμιων επι­δη­μιών (τρε­λές αγε­λά­δες, διο­ξί­νες, ορ­μό­νες, με­ταλ­λαγ­μέ­να…) όπου η Ε­Ε­, όταν μί­λη­σε με μια φωνή και ένα σχέ­διο είχε αξιο­ση­μεί­ω­τα και και­νο­τό­μα απο­τε­λέ­σμα­τα για τη διε­θνή πο­λι­τι­κή και οι­κο­νο­μία. Με απο­κο­ρύ­φω­μα φυ­σι­κά την επι­βο­λή στο διε­θνές δί­καιο του Πρω­το­κόλ­λου του Κυότο και της επι­στη­μο­νι­κής ανά­λυ­σης που οδη­γεί σή­με­ρα στη δια­μόρ­φω­ση όλων των πο­λι­τι­κών ενά­ντια στην κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή.

Και έρ­χο­νται και άλλα: χρη­μα­το­πι­στω­τι­κά ιδρύ­μα­τα και πα­γκό­σμια ρύθ­μι­ση, διε­θνής φο­ρο­λο­γία (Τόμπιν, «πρά­σι­νη»…), ίδρυ­ση Παγκό­σμιου Οργα­νι­σμού Περι­βάλ­λο­ντος (θε­σμι­κά ισό­τι­μου με τον Παγκό­σμιο Οργα­νι­σμό Εμπο­ρί­ου), με­τα­να­στευ­τι­κά ρεύ­μα­τα και ανα­πτυ­ξια­κή βο­ή­θεια στις χώ­ρες προ­ε­λεύ­σε­ώς τους, νέες επι­δη­μί­ες και επα­να­φο­ρά ξε­χα­σμέ­νων ασθε­νειών που ανα­βιώ­νουν, δι­καιώ­μα­τα των παι­διών, κα­τα­πο­λέ­μη­ση του ορ­γα­νω­μέ­νου εγκλή­μα­τος κλπ, κλπ.

Για πολ­λά από αυτά τα ζη­τή­μα­τα υπάρ­χουν ήδη διε­θνείς ορ­γα­νι­σμοί στο λε­γό­με­νο σύ­στη­μα ΟΗΕ ή και εκτός αυ­τού. Συχνά κά­νουν καλή τε­χνι­κή δου­λειά (π.χ. Παγκό­σμιος Οργα­νι­σμός Υγεί­ας και άλ­λοι…). Όμως σχε­δόν ποτέ δεν έχουν ως συ­στα­τι­κό της δρά­σης τους την πο­λι­τι­κή επι­λο­γή, ευ­θύ­νη και λο­γο­δο­σία. Αυτά, τα απο­λύ­τως απα­ραί­τη­τα για να δια­κυ­βερ­νη­θεί πο­λι­τι­κά, δη­μο­κρα­τι­κά και απο­τε­λε­σμα­τι­κά η πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, απαι­τούν νο­μι­μο­ποί­η­ση πο­λι­τι­κή, που για την ώρα μόνο συμ­φω­νί­ες κρα­τών, όπως αυ­τές που έχτι­σαν την Ε­Ε­, μπο­ρούν να δώ­σουν, ανα­μέ­νο­ντας κα­λύ­τε­ρους τρό­πους όπου οι ίδιοι οι πο­λί­τες θα μπο­ρούν να το κά­νουν θε­σμι­κά, αξιό­πι­στα και πει­στι­κά.

Ας στα­μα­τή­σου­με εδώ, και μόνο αυτά τα πα­ρα­δείγ­μα­τα των πρό­σφα­των εξε­λί­ξε­ων δεί­χνουν πόσο έρ­χο­νται τα πάνω κάτω στον κό­σμο μας και πι­θα­νό­τα­τα πόσο και πώς θα συ­νε­χί­σουν. Και εξη­γούν, εν μέ­ρει του­λά­χι­στον, τα δογ­μα­τι­κά συν­θή­μα­τα που ανα­γκά­στη­κα να χρη­σι­μο­ποι­ή­σω όταν σχε­τι­κές συ­ζη­τή­σεις εκτρέ­πο­νταν σε γε­νι­κο­λο­γί­ες : « η πο­λι­τι­κή ενο­ποί­η­ση της Ευρώ­πης εί­ναι η πιο αρι­στε­ρή πρό­τα­ση που γνω­ρί­ζω όταν συ­ζη­τά­με την πο­ρεία του κό­σμου.» Και «ακό­μα κι αν 27 στις 27 κυ­βερ­νή­σεις της ΕΕ ήσαν δε­ξιές και απο­φά­σι­ζαν να προ­ω­θή­σουν τη Συν­θή­κη που αρ­χί­ζει δει­λά δει­λά να πο­λι­τι­κο­ποιεί την Ένωση και τα προ­βλή­μα­τα, δικά της και του κό­σμου», η εξέ­λι­ξη θα έπρε­πε να χαι­ρε­τι­στεί χω­ρίς επι­φυ­λά­ξεις από την αρι­στε­ρά…

Ο κορωνοϊός, η παγκοσμιοποίηση και η συνωμοσιολογία

Του Γιώργου Ρακκά*

Η πανδημία του κορωνοϊού είναι από εκείνες τις ιστορικές τομές που αφήνουν βαθύ το αποτύπωμά τους σε παγκόσμια κλίμακα· ιδίως όταν ξεσπάει σε μια εποχή όπως η δική μας, όπου το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης βρίσκεται ήδη σε παρατεταμένη κρίση. Η εμφάνιση και η μετάδοση του ιού, που οφείλεται σε δύο από τα κύρια χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης –την υπερεντατικοποίηση στην εκμετάλλευση της βιόσφαιρας και τις καταιγιστικές ροές της ανθρώπινης κινητικότητας–, επιταχύνει την αποδόμησή της, γιατί φέρνει στο προσκήνιο τις αδυναμίες της: είναι εύκολο, για μια διεθνοποιημένη οικονομία, να καλπάζει ελέγχοντας τμήματα των εθνικών οικονομιών μια και τα εθνικά κράτη της διασφαλίζουν τις εξω-οικονομικές προϋποθέσεις της – δηλαδή, συνοχή των κοινωνιών, εκπαίδευση των πληθυσμών, σχετική εγγύηση της αναπαραγωγής τους. Αν όμως η ίδια η παγκοσμιοποίηση το παρακάνει στην κατεδάφισή αυτών των προϋποθέσεων, τότε μπλοκάρεται η ίδια η λειτουργία της – όπως αποκαλύφθηκε με την παγκόσμια υγειονομική κρίση της πανδημίας.

Διότι ποιος ιδιωτικός φορέας θα αναλάβει το κόστος για την προστασία των πληθυσμών και τις εγγυήσεις για τη λειτουργία της οικονομικής σφαίρας; Ως διά μαγείας, οι παντοδύναμες πολυεθνικές και οι άλλοι ιππότες της ξέφρενης χρηματιστηριοποίησης αναδιπλώνονται και απαιτούν από τα εθνικά κράτη να επανέλθουν στους παρεμβατισμούς που άλλοτε οι ίδιοι κατήγγελλαν –παράδειγμα, ο Τζωρτζ Σόρος που, στις προτάσεις του για την αντιμετώπιση της πανδημίας, θεωρεί ότι τα κράτη, ιδίως της Ε.Ε., δεν δαπανούν όσα θα έπρεπε!

H παντοδυναμία του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης, επομένως, ήταν πραγματική μεν, εύθραυστη δε, καθώς εξαρτιόταν από κανονικότητες που δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν οι ίδιοι για λογαριασμό τους. Εξ ου και η αιφνίδια μεταστροφή υπέρ του κρατισμού, καθώς και η αντανακλαστική αποπαγκοσμιοποίηση που προέκυψε με το ξέσπασμα της πανδημίας: το εθνικό κράτος παραμένει ο μόνος αξιόπιστος οργανισμός που μπορεί να κινητοποιήσει τους ανθρώπους στη μεγάλη συλλογική κλίμακα.

Η μετάβαση, ωστόσο, δεν θα είναι ήπια. Καθώς η υπερπαγκοσμιοποίηση και ο νεοφιλελευθερισμός εκθέτουν τις κοινωνίες και τις οικονομίες σε τεράστιες αλληλεξαρτήσεις, η απότομη διάρρηξή τους βιώνεται επώδυνα απ’ όλους μας. Η περίοδος της πανδημίας ανήκει σε ένα μεσοβασίλειο χάους και αστάθειας, όπου ο υγειονομικός αντίκτυπος της κρίσης δίνει τη σκυτάλη στον οικονομικό και τον κοινωνικό.

Το χαλί τραβιέται βίαια κάτω από τα πόδια των ανθρώπων και, μέσα σε αυτή τη σύγχυση, οι ελίτ δοκιμάζουν να τροποποιήσουν τις στρατηγικές και τις ατζέντες διακυβέρνησης που υλοποιούν. Ο «τεχνοφασισμός» είναι μία από αυτές τις επιλογές, καθώς η ανάγκη της παγκόσμιας οικονομίας για γρήγορη εγκατάλειψη του λοκντάουν και για την εφαρμογή επιλεκτικών και όχι καθολικών μέτρων κοινωνικού περιορισμού προσφέρει το προβάδισμα στις νέες τεχνολογίες επιτήρησης, καθώς οι αρχές καλούνται να κάνουν το μέχρι σήμερα αδιανόητο: να στήσουν έναν μηχανισμό που σε πραγματικό χρόνο θα καταγράφει τα κρούσματα και τις κοινωνικές τους επαφές, ώστε η επέμβαση των υγειονομικών μηχανισμών να γίνεται «επί τόπου». Κάτι που προφανώς θα εντατικοποιήσει όλες τις τεχνολογίες επιτήρησης και ανάλυσης δεδομένων, που, ήδη όμως, έχουν την τελευταία δεκαετία ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Η κεφαλαιοποίηση της Google, που είναι ο μεγάλος παίκτης στη διαχείριση δεδομένων, ξεπερνάει το ΑΕΠ της Ολλανδίας (0,9 τρισ.$), και αυτή η οικονομική βαρύτητα εκφράζει χαρακτηριστικά το αποτύπωμα που αφήνουν οι τεχνολογίες αυτές στην καθημερινότητά μας.

Ο κοινωνικός δαρβινισμός της «ανοσίας αγέλης»
Απέναντι στην πραγματικότητα της παγκόσμιας πανδημίας, ορθώνεται ένα ρεύμα κοινωνικής καταγγελίας και κριτικής που διαπερνά οριζόντια τα πολιτικά στρατόπεδα και τις παρατάξεις, έχοντας καταφέρει να ενώσει ακόμα και κομμάτια της εθνομηδενιστικής Αριστεράς και των αντιεξουσιαστών με τη λαϊκιστική Δεξιά και μερίδες του πατριωτικού χώρου.

Το ρεύμα αυτό αμφισβητεί τη σοβαρότητα της κατάστασης, λέει ότι τα μέτρα που έλαβαν τα κράτη σε πλανητικό επίπεδο προς αντιμετώπιση του κορωνοϊού υπήρξαν υπερβολικά, ότι παράγοντες της παγκοσμιοποίησης σπεύδουν να εκμεταλλευτούν τη διάχυτη ανασφάλεια για να πλήξουν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των ανθρώπων μέσα στις προηγμένες κοινωνίες. Στην αιχμή αυτής της κριτικής βρίσκονται εναλλακτικές πολιτικές στρατηγικές «ανοσίας αγέλης» ή επιλεκτικού, προαιρετικού κοινωνικού περιορισμού.
Οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία προσπάθησαν να εφαρμόσουν την πρώτη επιλογή, η Σουηδία τη δεύτερη. Αξίζει να δούμε τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών για να δείξουμε ότι, αντί να αντιπροσωπεύουν πραγματικές εναλλακτικές λύσεις, οι πολιτικές αυτές διαποτίζονται από μια βαθύτατη κοινωνική αναλγησία, υλοποιώντας αρχές που πολύ συχνά βρίσκονται στον αντίποδα εκείνων που τις υιοθετούν.

Ο Κορωνοϊός στις ΗΠΑ, υπόθεση των ‘παγκόσμιων πόλεων’: Τα περισσότερα κρούσματα εντοπίζονται στις πολιτείες που έχουν την μεγαλύτερη υπερεθνική κινητικότητα: Νέα Υόρκη (140.700), Καλιφόρνια (71.100) και Φλόριντα (41.900)

Αρχικώς, αξίζει να επαναλάβουμε κάτι που επισημαίνει ο Κ. Γεώρμας σε άρθρο του με τίτλο Η Γεωπολιτική του Κορονωϊού, το οποίο και περιλαμβάνεται στο 118ο τεύχος του Άρδην που μόλις δόθηκε σε κυκλοφορία: H ταχεία εξάπλωση του ιού προέκυψε αρχικώς καθώς τα κράτη καθυστέρησαν να αξιολογήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης και να προχωρήσουν σε αυστηρά μέτρα. Τόσο στην Κίνα, αρχικώς, όσο και στην Ιταλία και την Ισπανία, οι ιθύνοντες δίστασαν αρχικώς να εφαρμόσουν μια πολιτική απαγορεύσεων, περιοριζόμενοι σε απλές συστάσεις, από τον φόβο του οικονομικού κόστους. Η κινεζική Πρωτοχρονιά είναι από μόνη της μια αγορά, καθώς τα εκατομμύρια των κινεζικών μεσοστρωμάτων εγκαταλείπουν τις γεμάτες από καυσαέριο πόλεις τους· ομοίως, για το Μιλάνο, οι αρχές αρνήθηκαν να βγουν από τον προγραμματισμό της ετήσιας εβδομάδας μόδας, με συνέπεια αυτή να μετεξελιχθεί σε έναν σημαντικό πόλο διασποράς, και το ίδιο συνέβη και με τα γεμάτα ποδοσφαιρικά γήπεδα στην Ισπανία. Με λίγα λόγια, ο κορωνοϊός επεκτάθηκε τόσο γρήγορα και η επιδημία του μετεξελίχθηκε σε πανδημία επειδή παγκόσμιες πόλεις-κόμβοι της πλανητικής υπερκινητικότητας καθυστέρησαν να αποκριθούν στις εκκλήσεις, ακολουθώντας την προτεραιότητα της οικονομίας και τον φόβο από την απώλεια κερδών.

Είναι πολύ πιθανόν αυτές οι καθυστερήσεις να έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για να προσλάβει η κρίση του κορωνοϊού διαφορετική έκβαση από εκείνην της επιδημίας του 2008-2009, για παράδειγμα, που εν τέλει είχε περιφερειακό και όχι παγκόσμιο αντίκτυπο. Με τα λόγια του Πωλ Κρούγκμαν, νομπελίστα οικονομολόγου, «πέρασαν πολλές εβδομάδες στην άρνηση», και αυτό ήταν καίριας σημασίας ώστε να ξεφύγει από τον έλεγχο ο κορωνοϊός σε πολλές χώρες. Η παγκόσμια πόλη, λοιπόν, ήταν το πεδίο όπου κατ’ εξοχήν εξαπλώθηκε η πανδημία.

Νέα Υόρκη, ΗΠΑ και «ανοσία αγέλης»
Η Νέα Υόρκη είναι η πρωτεύουσα των «παγκόσμιων πόλεων». Διόλου τυχαία, είναι και η πόλη που χτυπήθηκε περισσότερο από την πανδημία. Η πόλη της Νέας Υόρκης θα καταγράψει 15.000 επιβεβαιωμένους θανάτους από κορωνοϊό, και 5.000, επί πλέον, που συνδέονται με την ασθένεια. Ο συνολικός αριθμός των είκοσι χιλιάδων ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους αντιστοιχεί στο 0,2% του συνολικού πληθυσμού, και όχι μόνον των νοσούντων. (πηγή)

Η φονικότητα του κορωνοϊού έχει τη δική της κοινωνική γεωγραφία. To περιοδικό TIME επιχείρησε να καταγράψει τα κρούσματα στις γειτονιές της Νέας Υόρκης. Ανακάλυψε ότι το 36% των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων προέρχεται από τις γειτονιές του φτωχότερου 25% της εισοδηματικής κλίμακας (μέσο εισόδημα 36.245$). Για τις γειτονιές όπου μένει το πλουσιότερο 25%, το αντίστοιχο ποσοστό μόλις που αγγίζει το 10% (πηγή).

Η πανδημία χτυπάει τους φτωχότερους που, λόγω κακής διατροφής, έχουν και τις μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν καρδιακά νοσήματα, μάλιστα νωρίτερα απ’ ότι συμβαίνει στους πιο ευκατάστατους, ενώ ταυτόχρονα ζουν σε μικρότερα σπίτια. Είναι το ίδιο κομμάτι του πληθυσμού που δεν έχει πρόσβαση στην περίθαλψη. Τα στατιστικά δεδομένα δεν αφήνουν κανένα περιθώριο παρερμηνείας: το 40% των Αμερικανών δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά μια έκτακτη ιατρική δαπάνη της τάξεως των 400$, 28,7 εκατομμύρια δεν έχουν πρόσβαση σε καμιάς μορφής ασφάλιση, ενώ το 47% εκείνων που εργάζονται στην κατώτερη εισοδηματική κλίμακα δεν δικαιούται άδεια μετ’ αποδοχών (πηγή).

Η στατιστική πέφτει και αυτή θύμα των μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων, και της ελλιπούς πρόσβασης των κατώτερων στρωμάτων στο σύστημα υγείας: η πολιτεία της Νέας Υόρκης καταγράφει ως θανάτους από κόβιντ 19 τα περιστατικά που καταλήγουν στο νοσοκομείο και επιβεβαιώνονται εκεί. Δεν περιλαμβάνει τις περιπτώσεις όπου εμπλέκονται περισσότερα υποκείμενα νοσήματα, ούτε εκείνες που καταλήγουν στα γηροκομεία ή στα σπίτια τους. Ωστόσο, η πόλη της Νέας Υόρκης, πιο κοντά στο πνεύμα της Γαλλίας και του Βελγίου, καταγράφει επίσης και τους πιθανούς θανάτους από κορωνοϊό – τους ασθενείς δηλαδή που καταλήγουν από υποκείμενο νόσημα και έχουν εκδηλώσει συμπτώματα κορωνοϊού. Εξάλλου, έντυπα όπως οι New York Times και ο Economist πραγματοποιούν μια στατιστική επαλήθευση αντιπαραβάλλοντας τα επίσημα στατιστικά στοιχεία θανάτων από κορωνοϊό με εκείνα που δημοσιοποιούν τα κράτη και οι περιφέρειές τους για τον συνολικό αριθμό θανάτων κατά τους μήνες επίδρασης της πανδημίας. Το ποσοστό των συνολικών θανάτων συγκρίνεται με τον αντίστοιχο μέσο όρο των τελευταίων 5 ετών, και η υπερβάλλουσα αύξηση των φετινών θανάτων, που επαληθεύεται σε πολλές περιπτώσεις, δίνει μια καλύτερη εικόνα του αντίκτυπου που είχε ο κορωνοϊός στον εκάστοτε πληθυσμό αναφοράς. Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται η προσπάθεια να καλυφθούν στατιστικά οι θάνατοι εκείνων που δεν καταφέρνουν να καταλήξουν στο σύστημα υγείας, και να καταγραφούν ως τέτοιοι, ή πιθανώς και αποκρύβονται. Έτσι, η Αγγλία ή η Ολλανδία έχουν σχεδόν διπλάσιο αριθμό θανάτων από εκείνον που δηλώθηκε (πηγή)

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να ακολουθήσουν χαλαρές πολιτικές, τουλάχιστον μέχρι τις 16 Μαρτίου, όταν υπήρξε το πρώτο μέτρο κοινωνικού περιορισμού. Ήδη όμως, η αμερικανική κυβέρνηση είχε προειδοποιηθεί εγκαίρως για την φονικότητα της πανδημίας: Στους Τάιμς της Νέας Υόρκης έχουν δημοσιοποιηθεί ολόκληρα μηνύματα από την αλληλογραφία μεταξύ αξιωματούχων των αρμόδιων αμερικανικών υπηρεσιών, του Πενταγώνου, και του επιστημονικού προσωπικού της δημόσιας υγείας, όπου, από τα τέλη Ιανουαρίου, τονίζεται η σοβαρότητα της κατάστασης.

Ωστόσο, η κυβέρνηση άφησε άπραγη να περάσουν και οι δυο υπερπολύτιμες εβδομάδες του Μαρτίου, αν και τα κρούσματα και οι θάνατοι αυξάνονταν διαρκώς. Εκείνες οι εβδομάδες, σύμφωνα με τους επιδημιολόγους Britta L. Jewell και Nicholas P. Jewell, έκριναν και τη σφοδρότητα του ξεσπάσματος της πανδημίας που ακολούθησε. Σύμφωνα με τις στατιστικές τους προβλέψεις, αν τα περιοριστικά μέτρα εφαρμόζονταν 2 εβδομάδες νωρίτερα, οι θάνατοι στις ΗΠΑ θα ήταν μόνο 6.000 περίπου, αντί για πάνω από 80.000 που είναι σήμερα (πράγμα που, τηρουμένων των αναλογιών, έγινε στην Ελλάδα). (πηγή).

Η περίοδος πριν τις 16 Μαρτίου στις ΗΠΑ σφραγίζεται από χαλαρές πολιτικές, και οι συνέπειές τους, που προέκυψαν δυο εβδομάδες μετά, συνιστούν ένα αρκετά αξιόπιστο πείραμα για να καταλάβουμε τι θα συνέβαινε αν ακολουθούσαμε τη θεωρία περί «ανοσίας αγέλης». Μπορούμε να προβάλουμε το τι θα σήμαινε αυτή κοινωνικά, αν σκεφτούμε ότι, για την επίτευξη της επίσημης ανοσίας, θα απαιτούνταν η μετάδοση του ιού στον γενικό πληθυσμό σε ποσοστά 60%-70%.
Αυτή η απεχθής για τον κοινωνικό δαρβινισμό της πολιτική, που αμέλησε να προστατεύσει τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, προωθείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως τάχα «εναλλακτική πολιτική». Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν ανάλγητο επιδημιολογικό νεοφιλελευθερισμό. Και δεν είναι τυχαίο ότι αποπειράθηκε να εφαρμοστεί στις ΗΠΑ, την Αγγλία και την Ολλανδία, τις χώρες που υπήρξαν πρωταγωνιστές στην ιστορική απογείωση του επιθετικού, χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Ούτε είναι τυχαίο, βέβαια, ότι, ως κοινό πολιτισμικό υπόβαθρο, έχουν τον προτεσταντισμό της ατομικής ευθύνης. Εξ άλλου, το σκεπτικό που κρύβεται πίσω από τη θεωρία για την «ανοσία αγέλης» απηχεί μια εικόνα για την κοινωνία που μοιάζει πολύ με το περίφημο απόφθεγμα της Θάτσερ «δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν άνδρες, γυναίκες, και οι οικογένειές τους».

Επιλεκτικός κοινωνικός περιορισμός: η περίπτωση της Σουηδίας
Αν η επιδίωξη «ανοσίας αγέλης» όντως δεν ενδείκνυται ως επιλογή, μήπως θα μπορούσε να υλοποιηθεί μια πολιτική προαιρετικού και επιλεκτικού κοινωνικού περιορισμού όπως συνέβη στη Σουηδία; Ο τρόπος αντίδρασης της σοσιαλδημοκρατικής κυβέρνησης του Stefan Löfven θεωρείται από πολλούς ως εξαιρετικό υπόδειγμα εναλλακτικής πολιτικής απέναντι στα οριζόντια μέτρα που εφάρμοσε το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη.

H πολιτική της Σουηδίας θεωρήθηκε μια πολιτική εξαιρετικά φιλική ως προς τις κοινωνικές ελευθερίες. Ωστόσο, η οικονομική αναγκαιότητα ήταν εκείνη που υπαγόρευσε την υλοποίησή της και όχι ο χαρακτηριστικός «ανθρωπισμός» της σουηδικής σοσιαλδημοκρατίας. Ένας από τους υπέρμαχους της κυβερνητικής πολιτικής, ο οποίος πήρε από πολύ νωρίς θέση ενάντια σε αυστηρότερα μέτρα κοινωνικού περιορισμού, ήταν ο Jacob Wallenberg: ο Σουηδός «πρίγκηπας των χρηματαγορών», όπως τον έχει αποκαλέσει ο Guardian, επικεφαλής ενός οικογενειακού χαρτοφυλακίου στο οποίο περιλαμβάνονται κολοσσοί των τηλεπικοινωνιών, όπως η Ericsson, και μια από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον σκανδιναβικό κόσμο, η SEB. (πηγή)

Νοσηλείες ανά χώρα στην Σκανδιναβία. Μόνο το υψηλά χρηματοδοτούμενο σουηδικό σύστημα υγείας θα μπορούσε να διαχειριστεί μια τέτοια πίεση (πηγή)

Η εφαρμογή της σουηδικής πολιτικής στηρίζεται σε μια σειρά παραδοχών που αφορούν στις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης χώρας, κάτι που ακόμα και οι ιθύνοντές της παραδέχονται εκφράζοντας σκεπτικισμό για το εάν θα μπορούσε να λειτουργήσει αλλού, ακόμα και στον βαθμό που λειτούργησε: στη Σουηδία, περισσότερος από τον μισό πληθυσμό (52%) αποτελείται από μονοπρόσωπα νοικοκυριά (πηγή), ενώ η πυκνότητα του πληθυσμού της είναι οκτώ φορές μικρότερη απ’ ό,τι στην Ιταλία και τρεις φορές μικρότερη από την Ελλάδα. Υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης απολαμβάνει ο κρατικός μηχανισμός ενώ το σύστημα υγείας χρηματοδοτείται αδρά, με 11% του ΑΕΠ, την ίδια στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 9%. (πηγή).

Όλα αυτά βέβαια δεν απέτρεψαν την εκτόξευση του αριθμού των θυμάτων, καθώς η πανδημία χτύπησε, ιδιαίτερα σφοδρά μάλιστα, τα γηροκομεία της χώρας. Μέχρι τις 13 Μαΐου 2020, η Σουηδία μετρούσε 27.909 κρούσματα και 3.460 θανάτους, τριπλάσιους απ’ όσους είχαν η Δανία, η Φινλανδία, και η Νορβηγία μαζί (1.046).

Αυτό που συνέβη στη Σουηδία ήταν ότι, ελλείψει ισχυρής κρατικής παρέμβασης, δημιουργήθηκαν πολλές ταχύτητες και πραγματικότητες εντός της χώρας. Οι πιο ηλικιωμένοι και οι ευπαθείς ομάδες κλείστηκαν μέσα οικειοθελώς, ενώ οι νεότεροι συνέχισαν στην καθημερινότητά τους: «Δεν με νοιάζει καθόλου, εάν αρρωστήσω, αρρώστησα», λέει στην Wall Street Journal o Elliott Bergqvist, 21χρονος μηχανικός αυτοκίνητων· την ίδια στιγμή λέει ότι η γιαγιά του έχει να βγει έναν μήνα από το σπίτι. Όπως και έκαναν οι περισσότεροι της γενιάς των «μπέιμπι μπούμερς», ακολουθώντας τις συστάσεις της κυβέρνησης. (πηγή)

Σαν συνέπεια αυτής της αντιφατικής συμπεριφοράς, οι μεγάλες πόλεις της Σουηδίας δεν ήταν ούτε «κλειστές» ούτε «ανοιχτές». Η αγορά μπορεί να λειτουργούσε, τα μεγάλα πολυκαταστήματα, τα μπαρ και τα καφέ, αλλά, από εκεί και πέρα, η πτώση στην καταναλωτική ζήτηση και τις μετακινήσεις υπήρξε και εκεί αισθητή. Επίσης, η οικονομία, επειδή στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές, θα δοκιμαστεί ούτως ή άλλως εξαιτίας της παγκόσμιας κατάστασης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει σε 6,1% την πτώση του ΑΕΠ στη Σουηδία, έναντι 7%-8% στην υπόλοιπη Ευρώπη (πηγή).

Η Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας είναι πιο απαισιόδοξη, υπολογίζοντας την πτώση να κυμαίνεται μεταξύ 6,9%-9,1%. Αξίζει μια συγκριτική αναφορά και με τις εκτιμήσεις των άλλων σκανδιναβικών χωρών που τα έχουν πάει πολύ καλύτερα σε σχέση με την αντιμετώπιση της πανδημίας: Νορβηγία 5,5%, Φινλανδία 6% και Δανία 6,5%. [πηγή] Ενδιαφέρον έχει, επίσης, και το γράφημα που συγκρίνει την κινητικότητα του κόσμου στα καταστήματα αναψυχής και λιανικής πώλησης, στη Σουηδία, τη Δανία και τη Νορβηγία. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα ανήκουν στην Google, η οποία καταγράφει τα δρομολόγια μέσα από το λογισμικό πλοήγησης, που είναι εγκατεστημένο σε όλα τα έξυπνα τηλέφωνα: Με τη χρήση της εφαρμογής των «χαρτών» της Google, ενεργοποιείται και η καταγραφή του κάθε δρομολογίου που κάνει ο χρήστης. (πηγή)

Τι μένει στο πηλίκον, λοιπόν, από τη σουηδική εμπειρία; Η αίσθηση της κανονικότητας μπορεί να μην διαταράχτηκε τόσο πολύ εκεί, όσο διαταράχτηκε στις υπόλοιπες χώρες, όπου ο κοινωνικός περιορισμός αποτυπώθηκε μεταξύ άλλων και ως συλλογικό τραύμα. Στην πραγματικότητα, όμως, ένα μεγάλο κομμάτι ενός σχετικά γερασμένου πληθυσμού (μέσος όρος 41,5 χρόνια) εφάρμοσε από μόνο του τον κοινωνικό περιορισμό, την ίδια στιγμή που οι πόλεις παρέμεναν ανοιχτές για τους μιλένιαλς (μεταξύ 20-40), οι οποίοι συνέχισαν να ζουν στην πρότερη καθημερινότητά της.

Η σοσιαλδημοκρατική πολιτική της κυβέρνησης έδωσε προτεραιότητα σε αυτές τις κατηγορίες του πληθυσμού, τους λιγότερο ή περισσότερο ευκατάστατους νέους, και αυτοί με τη σειρά τους συντήρησαν κυρίως τη διασκέδαση και την εστίαση μέσα στις μεγάλες πόλεις. Το οικονομικό αποτύπωμα, ωστόσο, αυτής της δραστηριότητας δεν στάθηκε δυνατό να ισοσταθμίσει την απώλεια από τις παγκόσμιες λειτουργίες της σουηδικής οικονομίας.
Η περίπτωση της Σουηδίας έχει προκαλέσει πολύ θόρυβο. Η δημοφιλία της, ωστόσο, δεν οφείλεται μόνο στις «αιρετικές» προσεγγίσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που την θεωρούν ως το μεγάλο αντιπαράδειγμα της συνομωσίας υπέρ του κοινωνικού περιορισμού. Υπέρ της έχουν αποφανθεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Foreign Affairs, που εξαίρουν την πολιτική της, κατά βάθος διότι αρνήθηκε να παγώσει την οικονομία της.

Ποιο είναι το παράδοξο της υπόθεσης; Ότι, στο πλαίσιο των «αιρετικών» θεωριών που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η πολιτική της Σουηδίας χαιρετίζεται ως «απάντηση-ράπισμα» στη συνομωσία υπέρ του κοινωνικού περιορισμού και των αυστηρών μέτρων που υποτίθεται ότι έχουν εξυφάνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο Μπιλ Γκέιτς και η διεθνής του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Πού να ήξεραν οι εκφραστές αυτών των απόψεων ότι το «σουηδικό μοντέλο» είναι το πλέον αγαπημένο του κατεστημένου που καταγγέλλουν, για τους αντίθετους ακριβώς λόγους που το προτιμούν οι ίδιοι.

Όσο για το γενικό πηλίκον της πολιτικής, το 1896, ένας από τους πρώτους κοινωνιολόγους, ο Εμίλ Ντυρκέμ, δημοσιοποίησε μια πραγματεία περί των κοινωνικών αιτιών της αυτοκτονίας. Κατά τη μελέτη του αυτή, έδωσε μια ιδιαίτερη χροιά στην έννοια της «ανομίας» που προσδιόρισε και χρησιμοποίησε κατ’ εξοχήν για να ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα, όπως η υψηλή τάση των αυτοκτονιών στις σκανδιναβικές κοινωνίες. Με την «ανομία» δεν αναφερόταν στη συνήθη ερμηνεία του όρου, την απουσία κανόνων δηλαδή, αλλά εννοούσε την απώλεια συλλογικού νοήματος, την αδυναμία των εκεί κοινωνιών να ενσταλάξουν στα μέλη τους την αντίληψη μιας κοινής μοίρας. Εκατόν είκοσι πέντε χρόνια μετά, η ανομία του Ντυρκέμ ταιριάζει γάντι στην εικόνα που δείχνει η Σουηδία εν μέσω της πανδημίας, όπου ο καθείς ζει μέσα στην ιδιωτική του πραγματικότητα και λίγο νοιάζεται για την κατάσταση της κοινωνίας ως σύνολο.

Επίμετρο: Από τον πολίτη στον υπήκοο και από την πολιτική στη συνομωσιολογία
Η παγκοσμιοποίηση σηματοδότησε μια εποχή εξαιρετικά αδιαφανή και πολύπλοκη. Παρ’ όλο που εμφανίστηκε με μια επιθετική γλώσσα υπέρ των ατομικών δικαιωμάτων και του πολιτισμικού φιλελευθερισμού, στο πεδίο των συλλογικών δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, σηματοδότησε μια σημαντική οπισθοχώρηση. Η υποβάθμιση των εθνικών κρατών σήμανε ταυτόχρονα και τη σχετικοποίηση της λαϊκής κυριαρχίας. Οι κοινωνικές πλειοψηφίες σταδιακά αποκλείστηκαν από την πολιτική σφαίρα, τα παραδοσιακά κόμματα που εξέφραζαν τις εργαζόμενες μάζες, όπως η Σοσιαλδημοκρατία ή η ριζοσπαστικότερη Αριστερά, μετασχηματίστηκαν για να εκφράσουν πια μεγαλοαστικές μειοψηφίες υψηλού μορφωτικού επιπέδου.
Το γεγονός αυτό δεν σηματοδότησε μόνο τη μεταμόρφωση των ίδιων των παρατάξεων και των πολιτικών ρευμάτων τις οποίες εξέφραζαν (την ενσωμάτωση, δηλαδή, της Αριστεράς)· σήμανε και την υποχώρηση των κεκτημένων της εθνικής δημοκρατίας και την τροποποίηση της πολιτικής επί το αυτοκρατορικότερον. Είναι η εποχή που η συνωμοσιολογία κερδίζει έδαφος, και τείνει επί της ουσίας να υποκαταστήσει την πολιτική συνείδηση μέσα στην λαϊκή κοινωνία.

Η εξέλιξη αυτή είναι συνεπής με το πέρασμα από το έθνος-κράτος στην αυτοκρατορία, και τη συνακόλουθη μετάβαση από τον πολίτη στον υπήκοο. Η πολιτική υποβάθμιση της κοινωνικής πλειοψηφίας, που πλέον κινείται στο περιθώριο,ή τίθεται ακόμα και εκτός της «συναίνεσης της παγκοσμιοποίησης», που τώρα γίνεται ελιτίστικου και μειοψηφικού τύπου, αντανακλάται και στο πνευματικό πεδίο, με τη συνωμοσιολογία.
Αν την προσεγγίσουμε από αυτή τη σκοπιά, η συνωμοσιολογία μας λέει πολλά περισσότερα για τους ίδιους τους εκφραστές της, σίγουρα περισσότερα απ’ όσα λέει για την κατάσταση που καλείται να περιγράψει. Το σενάριό της είναι απλό: Έχουμε μια σκοτεινή εξουσία που ελέγχει τους πάντες και τα πάντα, ιδίως τις αμφισβητήσεις και τις κρίσεις που αντιμετωπίζει, οι οποίες πάντοτε καταλήγουν σε νίκη και περαιτέρω ενίσχυσή της. Οι πολίτες είναι άβουλοι, πέφτουν μόνιμα θύματα παραπλάνησης, διατηρούν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής σε ένα σύστημα που τους εξαπατά απροκάλυπτα. Οποιαδήποτε αντίσταση είναι μάταιη και η διαφυγή είναι αδύνατη.

Η συνομωσιολογική συνείδηση προσπαθεί να αντισταθμίσει την απελπισία που εκπέμπει με τη δημιουργία, στον εκφραστή της, ενός αισθήματος ανωτερότητας. Η ανωτερότητα προκύπτει από την κατάκτηση της «πραγματικής γνώσης», που είναι πάντοτε απόκρυφη. Η δημοκρατία είναι ένα παιχνίδι που χρησιμεύει για να θέσει σε ομηρία την κοινωνική πλειοψηφία, ενώ εκείνη ακολουθεί έχοντας καταληφθεί από το «σύνδρομο της Στοκχόλμης». Σύμφωνα με αυτήν την αντίληψη, οι πολίτες που ακολουθούν ακόμα τις διαδικασίες κινηματικής ή κομματικής πολιτικής, δεν είναι παρά αφελείς («σανοφάγοι», να μια έκφραση που έχει γίνει του συρμού στη συνωμοσιολογική ρητορική) υπήκοοι, πιστά προσκολλημένοι στους ηγεμόνες τους, που πάντοτε τους εξαπατούν.

Δεν χρειάζεται και πολλή ανάλυση για να αντιληφθούμε ότι αυτού του τύπου η στάση αποτελεί έκφραση της περιθωριοποίησης των κοινωνικών πλειοψηφιών (πάντα οι «άλλοι» αποφασίζουν, και πάντα σε βάρος μας) και την ίδια στιγμή λειτουργεί ως βάλσαμο για την ψυχική δυσφορία που αυτή η περιθωριοποίηση παράγει. Η συνωμοσιολογία είναι το όπιο της παραγκωνισμένης κοινωνικής πλειοψηφίας.

Αυτή η λειτουργία της την καθιερώνει σαν ένα πολύ αποδοτικό εργαλείο κοινωνικού ελέγχου. Κατ’ αρχάς, «η εικόνα που θέλει ο κυρίαρχος να δείξει για τον εαυτό του», που έλεγε και ο Π. Κονδύλης, αναπαράγεται μέσα από τις ίδιες της θεωρίες που υποτίθεται ότι έρχονται να τον αμφισβητήσουν: Η συνωμοσιολογία τρέφει υπερβολική σιγουριά για την αποτελεσματικότητα, τη συνοχή και το σχέδιο της παγκοσμιοποίησης – περισσότερο ίσως και από τους θερμότερους υποστηρικτές της. Βρίσκεται παντού και μπορεί να κάνει τα πάντα.

Αφού δε τα πάντα μπορούν να απλοποιηθούν/αναχθούν σε μια (προδιαγεγραμμένη) σύγκρουση του καλού με το κακό, τότε ποια είναι η ανάγκη να αναβαθμίζεται το κριτήριο του πολύ κόσμου; Περικυκλωμένη από τις συνωμοσιολογικές θεωρίες, η κοινή γνώμη βάλλεται στο πιο αδύναμο σημείο της, την ορθοκρισία της. Υπάρχει και μια διάσταση, εκδίκησης, αυτοκαταστροφικού τύπου, σε αυτές τις συμπεριφορές. Και αυτό γιατί η επίσημη διανόηση, κοινωνικοί και πολιτικοί στοχαστές, καθηγητές πανεπιστημίου, άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών, στην πλειοψηφία τους, έχουν πάρει διαζύγιο από τη λαϊκή κοινωνία έχοντας προσχωρήσει στον αστερισμό των ελίτ.

Εκείνοι που αυτοδιαφημίζονται ως οι κατ’ εξοχήν φορείς και εκφραστές του ορθού λόγου κακίζουν τους πολλούς επειδή ζητούν μια ατζέντα γενικού προστατευτισμού, πολιτικού, οικονομικού πολιτιστικού. Με λίγα λόγια, απαιτούν από το κράτος τους να τους υπερασπιστεί απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, και όμως το αίτημα αυτό αρκεί για να τους αφορίσει επί εθνικισμώ η νομενκλατούρα της παγκοσμιοποίησης. Στο πλαίσιο της προοδευτικής ρητορικής της, η κατηγορία της «οπισθοδρόμησης» παραπέμπει σε όντα κατώτερων αντιληπτικών ικανοτήτων. Με λίγα λόγια, η εχθροπάθεια των μορφωμένων ελίτ έναντι της κοινωνικής πλειοψηφίας αγγίζει τα όρια του κοινωνικού ρατσισμού.

Με τη συνωμοσιολογία, δίνεται η δυνατότητα στα θύματα αυτής της προπαγάνδας να επιστρέψουν στους κατηγόρους τους κάτι από τη συκοφαντία και την υποτίμηση με την οποία τους αντιμετωπίζουν: Η επιστημονικότητα με την οποία μας βομβαρδίζουν είναι ψεύτικη. Κάθε συστηματική γνώση είναι όχι μόνον άχρηστη αλλά και ύποπτη, για τα μηνύματα της προπαγάνδας που κρύβει μέσα της.

Έτσι, όμως, μαζί με τη σκάφη και τα βρώμικα νερά της, πετιέται και το βρέφος: Αν το επίπεδο συνειδητοποίησης των «από κάτω» σπανίως ξεπερνάει το επίπεδο της συνωμοσιολογίας, και αν οι «από πάνω» διατηρούν το μονοπώλιο της διανόησης, τότε, η ανισότητα μεταξύ τους διαιωνίζεται, με την ψαλίδα της να μεγαλώνει. Στο τέλος, όλοι είναι ευχαριστημένοι: οι περιθωριοποιημένες πλειοψηφίες εκτονώνονται με τις απορριπτικές τους ιδεολογίες, ενώ οι αποπάνω μπορούν μια χαρά να συνεχίσουν να κρατούν αποκλειστικά τα κλειδιά της συστηματικής γνώσης για τον εαυτό τους. Η κυριαρχία τους, εξ άλλου, δεν πρόκειται να κλονιστεί από ένα πλήθος βυθισμένο μέσα σε αυτοϋπονομευτικές ιδεολογίες.

Χαρακτηριστικό ως προς όλα αυτά ήταν το πάθημα του αντιμνημονιακού κινήματος, στη δεκαετία που κλείνει. Η πιο δημοφιλής άποψη στους κόλπους του ήταν αναμφίβολα συνωμοσιολογικού τύπου, η ελληνική κρίση αντιμετωπίζονταν ως «τεχνητό κατασκεύασμα» μιας συνωμοσίας των διεθνών τραπεζιτών. Ένας ολόκληρος χώρος σε κινητοποίηση εθιζόταν εξ αρχής σε εύκολα δίπολα, και προκατεψυγμένα απλοποιητικά σχήματα. Εξ άλλου, αν τα πράγματα ήταν τόσο απλά και «φως φανάρι», δεν υπήρχε κανένας λόγος να ψάξει κανείς τι συμβαίνει πραγματικά με την Ελλάδα, την οικονομία της, την Ευρώπη κ.ο.κ. Αρκούσε, έναντι όλων αυτών, η ισχυροποίηση μιας πολιτικής δύναμης που θα έλεγε ότι όλοι αυτοί πρέπει να πάψουν να ορίζουν τη μοίρα της Ελλάδας και να πάνε σπίτι τους. Από πολύ νωρίς, οι πλατείες λειτουργούσαν ως καλλιστεία ριζοσπαστικής ρητορικής, ενώ το πραγματικό επίπεδο διαλόγου, ανταλλαγής απόψεων, αναλύσεων, και συνειδητοποίησης ήταν πολύ χαμηλό. Ο δρόμος για τα νταούλια του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ ήταν ήδη έτοιμος και στρωμένος με ροδοπέταλα…

*Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις το βιβλίο του, Η βιομηχανία της Αλληλεγγύης, Ο Τζωρτζ Σόρος & η νέα ανθρωπιστική αυτοκρατορία