Δηλαδή, είχε και ο Χίτλερ τα δίκια του;

Σεπτέμβριος 1939, Βαρσοβία. Ο 9 χρόνων Πολωνός Ρίτσαρντ Παγιέφσκι στα ερείπια του σπιτιού της οικογένειάς του. μετά τους βομβαρδισμούς της πρωτεύουσας της Πολωνίας από τη γερμανική αεροπορία. Από το βιβλίο του Julien Bryan, Warsaw: 1939 Siege, Polonia Publishing House, Βαρσοβία 1959, σελ. 126.

Του Γιώργου Ξένου

Κάθε πολιτική, κάθε κίνημα και εν γένει κάθε προσωπικότητα, που εκ φύσεως έχει αρχή, μέση και τέλος, δημιουργεί συμπάθειες και αντιπάθειες, φιλίες και αντιπαλότητες, συμμαχίες και έχθρες. Το αν ο απέναντι είναι εχθρός ή φίλος αποτιμάται με δεδομένα που διαφοροποιούνται κατά την εξέλιξη των πραγμάτων.

Αν ο Χίτλερ είχε πεθάνει το 1938 θα εθεωρείτο εύλογα μεγάλος ηγέτης της Γερμανίας. Αυτό δεν έγινε. Αντίθετα, του δόθηκε από τη Θεία Πρόνοια (την οποία ο ίδιος συχνά επικαλούνταν) η ευκαιρία να πραγματώσει το Όλον των σχεδίων του, τα οποία είχε εκθέσει με σαφήνεια στο έργο του Mein Kampf (Ο Αγών μου), χωρίς κανείς να τον παίρνει στα σοβαρά.

Έτσι, σήμερα, η αποτίμηση που κάνουμε γι’ αυτόν και για το φαινόμενο του ναζισμού και του φασισμού εν γένει είναι άλλη από εκείνη που θα κάναμε στον μεσοπόλεμο, και δη το 1939, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος και πριν τα μετέπειτα.

Μπορούμε, αν θέλουμε, να βλέπουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ιστορικών περιόδων, συμπεριφορών και προσωπικοτήτων. Το υλικό υπάρχει. Η φύση των ανθρώπων δεν άλλαξε. Στα ίδια ερεθίσματα οι άνθρωποι θα αντιδράσουν με τον ίδιο τρόπο. Οι ίδιες επιδιώξεις θα φέρουν τις ίδιες πράξεις.

Ας συγκρίνουμε λοιπόν την επίθεση του Χίτλερ κατά της Πολωνίας το 1939 με την επίθεση του Πούτιν κατά της Ουκρανίας το 2022. Υπάρχουν πολλές αναλογίες και ομοιότητες.

Την 1η Σεπτεμβρίου 1949, τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Πολωνία. Ποια ήταν η δεδηλωμένη αξίωση της Γερμανίας, που η Πολωνία αρνιόταν να ικανοποιήσει; Το Ντάντσιχ! Το μετέπειτα Γκντανσκ της Αλληλεγγύης.

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και προκειμένου η νεοσύστατη τότε Πολωνία (όπου ζούσαν και γερμανικές μειονότητες) να κατέχει το σημαντικό λιμάνι του Ντάντσιχ, τη λεγόμενη Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ η οποία περιλάμβανε την πόλη Ντάντσιχ και άλλες κοντινές πόλεις, χωριά και οικισμούς που κατοικούνταν κυρίως από Γερμανούς, ένας διάδρομος χώρισε την Ανατολική Πρωσία από τη Γερμανία και ένωσε το λιμάνι με την υπόλοιπη χώρα.

Ο Χίτλερ ζητούσε αρχικά από τους Πολωνούς ένα διακανονισμό, που θα σήμαινε την κατάργηση του διαδρόμου και την περιέλευση του Ντάντσιχ στη Γερμανία, με αντίδωρο την ελεύθερη πρόσβαση της Πολωνίας στο λιμάνι, 25ετές σύμφωνο μη επίθεσης και εγγύηση των συνόρων της. Όλα αυτά θα σήμαιναν πρόσδεση της Πολωνίας στο γερμανικό άρμα κατά της Ρωσίας και αποκλεισμό κάθε σχέσης της με τη Γαλλία. Οι Πολωνοί αρνήθηκαν.

Ο Χίτλερ ετοιμάστηκε για πόλεμο. Στον πρόλογο της επιχείρησης που σχεδιάστηκε από τον Απρίλιο του 1939 κατά της Πολωνίας με το κωδικό όνομα “Fall Weiss”, ο ίδιος ο Χίτλερ κατέγραψε τους πολιτικούς σκοπούς της:

στόχος μας είναι η καταστροφή της στρατιωτικής ισχύος της Πολωνίας και η δημιουργία στα ανατολικά μιας κατάστασης που θα ικανοποιεί τις απαιτήσεις της εθνικής μας άμυνας. Το κρατίδιο του Ντάντσιχ θα ανακηρυχθεί κομμάτι του Ράιχ.

Καθώς φαινόταν ότι ο πόλεμος πλησιάζει. ετοιμάζονταν και οι Πολωνοί. Έκαναν μερική επιστράτευση και έλαβαν μέτρα κατά των γερμανικών μειονοτήτων, που τους θεωρούσαν 5η Φάλαγγα. Μάλιστα, με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, έγιναν επιθέσεις από Πολωνούς κατά των γερμανών μειονοτικών σε πολλά μέρη της χώρας. Έγιναν και ωμότητες, πογκρόμ δηλαδή εναντίον τους, κυρίως στην πόλη Μπρόμπεργκ.

Η Πολωνία βέβαια κατελήφθη μέσα σε τρεις εβδομάδες και η Γερμανία δεν πήρε μόνο το Ντάντσιχ, αλλά κατέλαβε όλη τη χώρα (αφήνοντας το ανατολικό της τμήμα στον νέο της σύμμαχο, την ΕΣΣΔ) και για πέντε χρόνια την κατείχε με απίστευτη βαρβαρότητα, αντιμετωπίζοντας τους Πολωνούς σαν σκλάβους και εξολοθρεύοντας έτσι ή αλλιώς το 20% του πληθυσμού της.

Αν σήμερα κάποιοι από εμάς έχουν κατανόηση για τις ενέργειες της Ρωσίας στον πόλεμο που έχει εξαπολύσει κατά της Ουκρανίας, για να προστατεύσει, όπως ισχυρίζεται, τους ρωσόφωνους πληθυσμούς, να ενσωματώσει την ανατολική Ουκρανία στη Ρωσία, να καταστρέψει τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία θα παραμείνει εσαεί στη δική της σφαίρα επιρροής, όπως η Λευκορωσία, οφείλουμε ανάλογη κατανόηση στον Χίτλερ και στη ναζιστική Γερμανία.

Τονίζω ότι είμαστε στο 1939. Δεν ξέρουμε τι θα επακολουθήσει. Δεν ξέρουμε την έκταση, το περιεχόμενο και τις συνέπειες της φύσης του ναζισμού και της φύσης του ίδιου του Χίτλερ. Είναι ακόμη ο “Herr Canzler”. Είναι ο σεβαστός καγκελάριος της Γερμανίας, με τον οποίο όλοι οι ηγέτες επιδίωκαν να διατηρούν σχέσεις, κατανοώντας τις απαιτήσεις του ως εύλογες, καθώς είχε υπερβολικά πιεστεί η Γερμανία με τη συνθήκη των Βερσαλλιών.

Μήπως το ΝΑΤΟ δεν πίεσε πολύ την ΕΣΣΔ; Μήπως φρόντισε η Δύση να εντάξει τη Ρωσία σε ένα διεθνές σύστημα ασφάλειας; Μήπως δεν την περικυκλώνει σιγά σιγά, εντάσσοντας όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στη συμμαχία του;

Ναι και όχι.

Η ένταξη αυτή γίνεται ύστερα από επίμονο αίτημά τους. Κυρίως διότι δεν γίνεται επιθετικά, αλλά ως αμυντική κίνηση κατά της προβλεπόμενης ρωσικής επιθετικότητας, για να διασφαλίσει την πολιτική τους ανεξαρτησία έναντι της Ρωσίας.

Αν το ΝΑΤΟ θελήσει να επιτεθεί στη Ρωσία, η γειτνίαση των στρατευμάτων του με την ίδια τη Ρωσία τίποτε απολύτως δεν θα του προσφέρει. Στην περίπτωση αυτή, του είναι άχρηστη η γειτνίαση. Οι πύραυλοι δεν απαιτείται να εκτοξευθούν από χώρες δίπλα στη Ρωσία, ούτε τα αεροπλάνα θα φύγουν από τα πολωνικά ή τα ουκρανικά αεροδρόμια ούτε τα υποβρύχια από τη Βαλτική θάλασσα.

Ενώ όμως η ένταξη των χωρών αυτών στο ΝΑΤΟ είναι άχρηστη αν το ΝΑΤΟ θέλει να επιτεθεί, είναι απολύτως απαραίτητη και αναγκαία η επιτόπου παρουσία του προκειμένου να αμυνθεί, διατηρώντας τις χώρες αυτές έξω από τη ρωσική σφαίρα επιρροής.

Βλάπτει αυτό τα ρωσικά συμφέροντα; Τα πολιτικά και γεωστρατηγικά, ναι. Οφείλει, χρειάζεται να τα υπερασπίσει η Ρωσία με πόλεμο; Είναι εκτός λογικής της εποχής μας, όπου η υπεράσπιση των κρατικών συμφερόντων νοείται με οικονομικά και εμπορικά μέσα, με την εσωτερική ανάπτυξη και ευημερία, με την τεχνολογία και τον πολιτισμό.

Η εξέταση των δύο περιπτώσεων, της Πολωνίας και της Ουκρανίας, μας δείχνει ότι τα κίνητρα των επιτιθέμενων, της Γερμανίας του Χίτλερ και της Ρωσίας του Πούτιν, είναι παρεμφερή και οι στοχεύσεις τους ανάλογες. Ανατριχιαστικά ίδιος, εκφρασμένος με τις ίδιες λέξεις, είναι ο στόχος της καταστροφής της στρατιωτικής ισχύος (της Πολωνίας τότε, της Ουκρανίας σήμερα).

Από την άλλη, υπάρχουν και στις δύο περιπτώσεις ουσιαστικά συμφέροντα των επιτεθέντων, πέρα από τις δικαιολογίες και τις προφάσεις. Αλλά, δεν νοείται ο πόλεμος ως μέσον για την υπεράσπισή τους. Και αν αυτό ίσχυε μια φορά το 1939, ισχύει πολλές πολλές φορές σήμερα.

Καταδικάζουμε σήμερα πλήρως και απολύτως τον Χίτλερ, όχι βάσει όσων ξέραμε το 1939, αλλά βάσει όσων μάθαμε ώς το 1945. Καταδικάζουμε υπό το φως όχι αυτών που προηγήθηκαν του πολέμου κατά της Πολωνίας αλλά υπό το φως αυτών που επακολούθησαν.

Θα περιμένουμε να δούμε ολόκληρο το έργο πριν καταδικάσουμε πλήρως και απολύτως και τον Πούτιν;

Πηγή: The books journal