Ο Παναγιώτης Νέλλας γιὰ τὴν ἀναρχία

Συμπλήρωθηκαν 30 χρόνια από το θάνατο του Παναγιώτη Νέλλα. Το δημιουργημά του το περιοδικό Σύναξη συνεχίζει τη προσφορά της στην ελληνική κοινωνία. Η Κόκκινη Πιπεριά αναδημοσιεύει το κείμενο του αείμνηστου Παναγιώτη Νέλλα για την αναρχία.  

Του Παναγιώτη Νέλλα

[…] στὸ μικρὸ μέτρο ποὺ διαθέτω «ὦτα ἀκούειν», ἀκούω τὴν κραυγὴ ποὺ βγάζουν τόσοι νέοι στὶς μέρες μας, ἀλλὰ καὶ τὴν κραυγὴ ποὺ βγαίνει μέσα ἀπὸ τὸν ὀνομαζόμενο «χῶρο τοῦ ἀναρχισμοῦ». Βέβαια, πρέπει νὰ ὁμολογήσω ὅτι ἐλάχιστα γνωρίζω γιὰ τὸ χῶρο αὐτὸ καὶ ὄχι συχνά, ὅπως στὸ μεγάλο κοινό, ἡ φωνή του φθάνει καὶ σὲ μένα μέσα ἀπὸ ἐνέργειες βίαιες, πρᾶγμα ποὺ δημιουργεῖ τὴν αἴσθηση μιᾶς θεμελιακῆς ἀντίφασης: πῶς εἶναι δυνατὸν ἡ ἐλευθερία (ὄχι ἁπλῶς ἡ ἐθνικὴ ἢ κοινωνικὴ ἀλλὰ ἡ ριζική, ἡ ἐλευθερία ἐκείνη ποὺ συνιστᾶ τὸν ἄνθρωπο) νὰ ἐνεργεῖ μὲ βία; Ἡ ἐλευθερία δὲν πραγματώνεται παρὰ μέσα στὴν ἀγάπη,εἶναι ἡ ἀγάπη.
Σκεφτεῖτε: ὅταν ἀγαπήσω κάτι, αὐτό, ὁτιδήποτε καὶ νά ’ναι, γίνεται δικό μου, δηλαδὴ χῶρος στὸν ὁποῖο μ’ ἀρέσει, θέλω, ἐπιθυμῶ νὰ εἶμαι, χῶρος ἐλεύθερος, ἐλευθερία.
Οἱ μαθητὲς τοῦ Σωκράτη τὸν ἔβλεπαν στὸ κελλὶ καὶ ἤθελαν νὰ τὸν ἀπελευθερώσουν. Αὐτὸς ὅμως ἦταν ἐλεύθερος. Τὸ ἴδιο καὶ ὁ Παῦλος.

Δὲν κερδίζεται ἡ ἐλευθερία μὲ τὴν ἀπελευθέρωση. Εἶναι διαφορετικῆς τάξεως πρᾶγμα ἀπο τὴν ἀπελευθέρωση, ὅπως καὶ ἀπὸ τὴν ἀνεξαρτησία. Οἱ τελευταῖες αὐτὲς πραγματικότητες ἀνήκουν στὸ ἐπίπεδο τοῦ κράτους, τῆς ἐξουσίας, τῶν δομῶν ὀργάνωσης τῆς κοινωνίας.Ἀλλὰ ἡ ἐλευθερία δεν ἀνήκει σ’ αὐτὸ τὸ ἐπίπεδο. Ἡ ἀφετηριακὴ θέση σας νομίζω ὅτι εἶναι πολὺ ὀρθή. Ἔχετε καταφέρει νὰ διατυπώσετε μιὰ πολὺ μεγάλη ἀλήθεια: στὸ ἐπίπεδο τοῦ Κράτους, τῆς ἐξουσίας, τῶν ὁποιωνδήποτε δομῶν ὀργάνωσης τῆς κοινωνίας ὄντως καὶ πολὺ ἁπλὰ δὲν ὑπάρχει ἐλευθερία. Καμμιὰ δόμηση τῆς κοινωνίας δὲν μπορεῖ νὰ παρέξει ἐλευθερία. Κι ἂν καταλυθεῖ τὸ κράτος καὶ ὑπάρξει ὁποιαδήποτε ἄλλη δόμηση τῆς κοινωνίας, καὶ αὐτὴ ἀπὸ τὴν ἴδια της τὴ φύση θὰ στερεῖ τὴν ἐλευθερία. Κι ἐσεῖς οἱ ἴδιοι ἂν πετύχετε αὐτὸ ποὺ θέλετε, μόλις τὸ πετύχετε μὲ τὸ ποὺ θὰ τὸ πετύχετε φανερά, κοινωνικά, θὰ τὸ καταστρέψετε. Γιατὶ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ἐπιχειρήσει κάποιος νὰ κάνει τὴν ἐλευθερία κατάσταση, ἡ ἐλευθερία αἴρεται. Ἡ μόνη διάρκεια τῆς ἐλευθερίας εἶναι ἡ ἀγάπη. […]

[…] Στὸν κόσμο στὸν ὁποῖο ζοῦμε δὲν ὑπάρχει ἐλευθερία, ἐπειδὴ ὁ κόσμος ἔχει ἀρχή. Καὶ κάθε τὶ ποὺ ἔχει ἀρχὴ φέρνει ἐξ ὁρισμοῦ μέσα στὴν ὕπαρξή του δεσμεύσεις. Ἡ ἐλευθερία πράγματι δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει παρὰ στὴν ἀναρχία, εἶναι ἄναρχη. Καὶ πῶς εἶναι ποτὲ δυνατὸ ὁ κόσμος ἢ ὁ ἄνθρωπος νὰ ξεπεράσει τὸ γεγονὸς ὅτι ἔχει ἀρχή;
Ὅμως αὐτὸ τὸ κατὰ φύση ἀδύνατο γίνεται δυνατὸ ἐπειδὴ μέσα στὸν κόσμο μας ἦρθε ὁ μοναδικὸς Ἄναρχος. Καὶ ἦρθε πραγματικά, ἔκανε τὸν κόσμο, τὴν ὑποκείμενη ὀντολογικὰ σὲ δεσμεύσεις φύση μας σάρκα του, χωρὶς νὰ λάβει ἀπὸ τὴ φύση μας σάρκα του, χωρὶς νὰ λάβει ἀπὸ τὴ φύση μας τὴν ἀρχή του.
Κι ἔτσι ἔδωσε τὴ δυνατότητα στὸν ἄνθρωπο νὰ ζήσει, ἀκόμη περισσότερο νὰ γίνει ἄναρχος. Ἂν δὲν μᾶς ἔδινε τέτοιας φύσεως πράγματα ὁ Χριστὸς δὲν θὰ τὸν χρειαζόμασταν. Θὰ ἦταν ἕνας ἁπλὸς κοινωνικὸς ἀναμορφωτής. Ἀλλὰ ὁ Χριστὸς δυναμιτίζει ριζικὰ τὴν καλοστεκούμενη κοινωνία μας. Καλεῖ καὶ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ γίνει ἀληθινὰ καὶ πραγματικὰ ἄναρχος, πρᾶγμα πού, ἀπ’ ὅ,τι διαισθάνομαι, πρέπει μᾶλλον νὰ ἀποτελεῖ καὶ τὴν πιὸ μύχια ἀναζήτηση κάθε γνήσιου ἀναρχικοῦ.
Θὰ σταματήσω ἐδῶ ἀγαπητοὶ φίλοι. Σᾶς στέλνω αὐτὸ τὸ γρᾶμμα σὰν ἕνα πραγματικό, γνήσιο, εἰλικρινὰ ἐγκάρδιο χαιρετισμό.
Ἂν ἔχετε διαθέσιμο χρόνο, θὰ χαρῶ νὰ βρεθοῦμε νὰ κουβεντιάσουμε. Δὲν ξέρω ἐσεῖς, ἀλλὰ ἐγὼ σίγουρα ἔχω νὰ κερδίσω ἀπὸ μιὰ τέτοια συνάντηση. Ἡ ρωμαλαία ριζικὴ ἀναζήτηση ποὺ σᾶς χαρακτηρίζει μοῦ χρειάζεται και μένα. Γιατὶ χωρὶς αὐτὴ δὲν μποροῦν νὰ πραγματοποιηθοῦν αὐτὰ γιὰ τὰ ὁποῖα τόλμησα νὰ μιλήσω πιὸ πάνω.

Παναγιώτης Νέλλας*, Ἐλευθερία καὶ ἀρχή, περ. Ὁράματα Κοινοτισμοῦ, τ. 2, Φθινόπωρο 1990

* Δρ. Θεολογίας-ἱδρυτὴς τοῦ περιοδικοῦ Σύναξη †1986

Δημοσιεύθηκε στο blog Αδράχτι