Δομική ή προγραμματική αντιπολίτευση;

Του Βασίλη Μουλόπουλου

Δομική ή προγραμματική αντιπολίτευση; Και γιατί; Για να δώσουμε την απάντηση στο ερώτημα, πρέπει να συμφωνήσουμε πρώτα στο περιεχόμενο των λέξεων. Εγώ, την πρώτη απάντηση που αυθόρμητα δίνω, είναι αριστερή, χωρίς άλλον επιθετικό προσδιορισμό. Αλλά τι σημαίνει αριστερή; Και τι σημαίνει δομική;
Και η αριστερή αντιπολίτευση εμπεριέχει την προγραμματική αντιπολίτευση; Και σε ποιο πεδίο θα δοθεί; Στους θεσμούς, στα κινήματα, στα συνδικάτα; Και ποιες είναι οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα συσπειρώσουμε; Οι κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες που θα κάνουμε; Και κυρίως ποια θα είναι η πρόταση αυτής της αριστερής αντιπολίτευσης;
Για μένα η αντιπολίτευση μιας κοινωνικής αριστεράς, όπως πιστεύω ότι έιναι ο ΣΥΡΙΖΑ, πριν από όλους τους άλλους επιθετικούς προσδιορισμούς, είναι η αντισυστημική. Και αυτή την αντιπολίτευση μπορεί να την κάνει μια ανταγωνιστική αριστερά. Μια αριστερά που αρνείται ότι ο καπιταλισμός είναι το μόνο δυνατό σύστημα παραγωγής και ότι η μόνη δυνατή κοινωνία είναι αυτή της αγοράς.
Αλλά μια αντισυστημική αντιπολίτευση δεν αρκεί να λέει «όχι», να είναι μόνο «ενάντια». Πρέπει να έχει μια πρόταση που στα προβλήματα της εργασίας, της κοινωνίας, της οικονομίας, της οικολογίας, της Δημοκρατίας, δίνει απαντήσεις διαφορετικές από τη δεξιά. Εδώ και τώρα και όχι όταν οι «συνθήκες ωριμάσουν».

Εθελοντική υποδούλωση, ο βρόγχος της αριστεράς

Αλλά αυτό είναι εύκολο να το λες και δύσκολο να το κάνεις, όπως αποδεικνύει η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ. Εγώ πιστεύω ότι οι διαφορές μεταξύ των διαφόρων αριστερών δεν εξαρτώνται από το έλλειμα καλής θέλησης ή από κομματικούς μικροϋπολογισμούς. Για πάνω από τριάντα χρόνια, η αριστερά διαλύεται από την επίθεση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού που άλλαξε τις οικονομικές και παραγωγικές δομές, τις ταξικές συνθέσεις και τις ανάγκες του κόσμου μας. Προσπάθησε να υπερασπίσει ανεπιτυχώς τις κοινωνικές κατακτήσεις του νεοφιλελευθερισμού, εγκαταλείποντας τις μεγάλες ιδέες που την είχαν γεννήσει.
Εδώ και τριάντα χρόνια, χρόνο με το χρόνο, ήττα με την ήττα, ωρίμασε στη συλλογική της συνείδηση η ιδέα ότι το παιχνίδι έχει τελειώσει, ότι οι «άλλοι» κέρδισαν οριστικά.
Αυτή η «εθελοντική υποδούλωση» -όπως την αποκαλεί η Ροσάνα Ροσάντα- είναι ο βρόγχος που πνίγει την αριστερά. Που την παραλύει μεταξύ του «αφού δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα καλύτερα να παραδοθούμε» και του «αφού δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα ας κλείσουμε ερμητικά τις πόρτες και τα παράθυρα του κομματικού μας οίκου, για να σώσουμε τουλάχιστον την επαναστατική ψυχή μας».

Ο εργαζόμενος πάλι στο επίκεντρο

Αν θέλουμε όχι απλά να επιβιώσουμε, ούτε μόνο να αντισταθούμε ηρωικά, στην τελική επίθεση που έχει εξαπολύσει ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, χρειαζόμαστε μια πρόταση που να πείθει και να κινητοποιεί. Που να δένει τις μεμονωμένες κοινωνικές συγκρούσεις και να τους δίνει προοπτική παρέμβασης στην κεντρική σκηνή. Ένα πολιτικό υποκείμενο δηλαδή, που θα αμφισβητήσει το κοινωνικό μοντέλο και θα αρχίσει να περιγράφει ένα άλλο. Τα διάφορα κινήματα μας έχουν δείξει το δρόμο. Αλλά από μόνα τους δεν αρκούν. Είναι η αναγκαία αλλά όχι η ικανή συνθήκη. Χρειάζεται το πολιτικό υποκείμενο. Είναι πολύ πιθανό ότι το ιστορικό πρότυπο, που ονομάζεται κόμμα, δεν είναι πλέον κατάλληλο για να αναλάβει αυτόν το ρόλο. Η πολιτική όμως παραμένει απαραίτητη, αυτό που πρέπει ν' αλλάξει είναι ο τρόπος άσκησης της πολιτικής. Το κλασικό μοντέλο του εργατικού κινήματος που βασιζόταν στη σχέση μεταξύ τάξης-κόμματος-συνδικάτου, δεν λειτουργεί πλέον. Πρέπει να ανακαλύψουμε μια νέα πολτική κουλτούρα προσαρμοσμένη στη σημερινή κοινωνία όπου ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός την έχει κατακερματίσει, ικανή να ανασυνθέσει την κοινωνία και να της δώσει τις απαντήσεις που θέτει. Μια πρόταση που θα βάλει και πάλι στο επίκεντρο τον εργαζόμενο. Όχι τον εργαζόμενο που γνωρίζαμε, αλλά εκείνον με τα πολλά πρόσωπα της μεταβιομηχανικής εποχής.

Παρέμβαση και στο πεδίο των θεσμών

Για μένα, το πρώτο απαραίτητο βήμα που πρέπει να γίνει, είναι να ορίσουμε και να εγγυηθούμε μια περίμετρο, εντός της οποίας να συνομιλήσουμε, να συγκρουστούμε, να διαφωνήσουμε και να συμφωνήσουμε για να συνθέσουμε μια πολιτική πρόταση ισχυρή στα πεδία των ιδεών, της κοινωνίας και των θεσμών. Για τα όρια παρέμβασης στους θεσμούς, συμμερίζομαι τις ενστάσεις, αλλά χωρίς αυτήν την παρέμβαση, η πρόταση χωλαίνει, όπως και το να περιορισθούμε μόνο σε αυτήν, σημαίνει ότι κόβουμε κάθε κανάλι επικοινωνίας και τροφοδοσίας από τα κοινωνικά κινήματα και πεθαίνουμε από ασφυξία. Σε αυτή την περίμετρο χωράνε όλες οι οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και πολλές έξω από αυτόν. Με την προϋπόθεση να βάλουν στην άκρη τις αγκυλώσεις του κομματικού πατριωτισμού και της ιστορικής τους ταυτότητας.
Μέσα μπορούν να χωρέσουν και εκείνοι οι οικολόγοι που γνωρίζουν ότι η λεηλασία του πλανήτη οφείλεται στην οικονομία του κέρδους. Ότι η αντίθεση κεφαλαίου-μισθωτής εργασίας είναι και αντίθεση κεφαλαίου-οικοσυστήματος. Όσο για τα κινήματα, η ίδια τους η υπόσταση τους επιτρέπει να προσχωρούν στο όλον ή στα επιμέρους, διατηρώντας την αυτονομία τους.

Πώς θα αλλάξουμε μια κοινωνία άδικη

Άφησα τελευταίους τους ηγέτες. Αυτοί θα πρέπει να δουλέψουν μαρξιστικά όπως το κράτος στην κομμουνιστική κοινωνία. Δηλαδή για την εξαφάνισή τους.
Σε αυτή την περίμετρο οικοδόμησης του νέου πολιτικού υποκειμένου της αριστεράς, αυτό που δεν χωράει, ούτε καν εφάπτεται, είναι το ΠΑΣΟΚ, όχι γιατί είναι σοσιαλδημοκρατικό αλλά γιατί δεν είναι το άλλο σκέλος της αριστεράς. Της λεγόμενης συστημικής.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, η αριστερά διασπάστηκε βίαια μεταξύ επαναστατών και ρεφορμιστών. Δηλαδή στο «πώς» θα αλλάξουμε μια κοινωνία άδικη, αλλά στο ότι έπρεπε να αλλάξει δεν διαφώνησε κανείς. Σήμερα, αυτό το ρεύμα της αριστεράς δεν υπάρχει. Η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη πέθανε τη δεκαετία του '80, όταν κήρυξε το τέλος της πάλης των τάξεων και ανέλαβε την εδραίωση και εξάπλωση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Το ΠΑΣΟΚ, όπως και τα ομόσταυλα μετασοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης, δεν είναι συστημική λύση του προβλήματος αλλά μέρος αυτού. Δεν στοχεύει όπως η κλασική σοσιαλδημοκρατία να διορθώσει τον καπιταλισμό, αλλά να αναδιαρθρώσει τα δικαιώματα της εργασίας ως το σημείο να τα κάνει ένα εμπόρευμα, όπως τα άλλα, όπως ήταν μέχρι το 18ο αιώνα.

Πηγή: Εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ