Πέθανε ένας σπουδαίος άνθρωπος, ο Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης

Κάποιος μικρός αποφάσισε να ζήσει
Πρασίνισε, φούντωσε, προσπάθησε
Αύριο σε νέο αστραφτερό αντίσκηνο
Θα κοιμηθώ –
μόνη, μονάχη με τον εαυτό μου.
Εκείνο που οι άνθρωποι άνοιξη ονομάζουν,
Εγώ το λέω μοναξιά.
Κοιμάμαι –
Και ονειρεύομαι τη νιότη μας,
Εκείνη, τη στιγμή που έφυγε
Στον ξύπνιο μου,
Αν θέλεις, στην δίνω να θυμάσαι,
Σα να ʽναι φλόγα καθαρή μέσα στη λάσπη,
σα γαλανθός στου μνήματος την άκρη.

Αννα Αχμάτοβα 25 Μαΐου 1945

Εκλεισε χθες (26/10/2024) ο κύκλος της ζωής ενός σημαντικού ανθρώπου, ενός μάχιμου διανοούμενου, ενός ακέραιου δημοσιογράφου, ενός καλού φίλου. Ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, ο Ημεδαπός Εξόριστος, έχασε χθες τη μάχη με τον καρκίνο. Οσοι-ες είχαμε τη καλή τύχη να τον γνωρίσουμε, να μοιραστούμε μαζί του αγωνίες, απόψεις, ιδέες, κρασί, τσίπουρο, ψωμί νιώθουμε φτωχότεροι. Θα μας λείψεις Δημητρό. Ελαφρύ το χώμα αδερφέ! Καλή αντάμωση!

Ο αγαπημένος του γιος Βασίλης ανακοίνωσε με αυτα τα λόγια το θάνατο του:

Καλημέρα σας,
Θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι ο πατέρας μου, Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, ολοκλήρωσε εχθές το βράδυ τη γήινη διαδρομή του στο νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν τους τελευταίους μήνες. Ξεκουράστηκε μετά από μια τεράστια δοκιμασία.
Ο Δημήτρης γεννήθηκε στην Τούμπα της Θεσσαλονίκης στις 9 Δεκεμβρίου του 1959, στην οποία πέρασε και το πρώτο μέρος της ζωής του. Το 1980 έφυγε για να σπουδάσει Φιλοσοφία στο Κιέβο της τότε Σοβιετικής Ένωσης και επέστρεψε πέντε χρόνια αργότερα. Στη συνέχεια ολοκλήρωσε τις θεολογικές του σπουδές στη Θεσσαλονίκη, προτού μετακομίσει στην Αθήνα, όπου και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.
Έκτοτε, φόρεσε πολλά καπέλα, αυτό του δασκάλου, του δημοσιογράφου, του ποιητή, του συγγραφέα, αλλά και του μεταφραστή. Ως μεταφραστής ήταν ίσως ο πιο δραστήριος της εποχής του, με περισσότερες από 130 μεταφράσεις από τα Ρωσικά στα Ελληνικά, έχοντας δουλέψει πάνω σε δοκίμια, ποιήματα, λογοτεχνικές συλλογές, αλλά και αρχειακό υλικό από τη Σοβιετική Ένωση, βοηθώντας έτσι στη διατήρηση της μνήμης των θυμάτων του Σοβιετικού ολοκληρωτισμού.
Τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε στην Ερέτρια, μαζί με τα λατρεμένα του σκυλιά, κάτι το οποίο τον γέμιζε και του έδινε χαρά. Θα μου λείψουν πολύ οι κουβέντες που κάναμε για τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την πολιτική, τη μουσική, αλλά και τα υπέροχα γεύματα που μοιραστήκαμε στα αγαπημένα του μέρη.
Επιθυμία του ήταν η κηδεία να πραγματοποιηθεί στη Ριτσώνα Ευβοίας. Θα σας ενημερώσω για τα περαιτέρω μόλις έχω νεότερα.
Σας ευχαριστώ πολύ για τα εκατοντάδες μηνύματα που έχετε στείλει όλο αυτό το διάστημα στον ίδιο αλλά και σε εμένα, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι ένιωθε την αγάπη σας και του έδωσε δύναμη στις δύσκολες στιγμές. Να είστε καλά και να τον θυμάστε,

Βασίλης Τριανταφυλλίδης

Τον Απρίλιο του 2012 ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης έκανε τη πρώτη του έκδοση με το Ροζάριο της Αννας Αχμάτοβα. Είχα τη τιμή να είμαι στο πάνελ της παρουσίαασης. 

Ο Christophe Guilluy για την άνοδο της Λεπέν και την πολιτική κρίση στη Γαλλία

«Με τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης, ο Μακρόν επιδιώκει όχι τόσο να απαντήσει στη δημοκρατική κρίση όσο να την κάνει αόρατη»

Tου Alexander Devecchio, Le Figaro 10/06/24

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – Για τον γεωγράφο Christophe Guilluy, η μεγάλη άνοδος του Εθνικού Συναγερμού στις ευρωεκλογές οφείλεται σε ένα υπαρξιακό κίνημα αμφισβήτησης της «Γαλλίας των από πάνω». Σε αυτό το πλαίσιο, η διάλυση της Εθνοσυνέλευσης μοιάζει με μια φυγή προς τα μπρος που θα μπορούσε επίσης να είναι και ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα.

LE FIGARO. – Η λίστα του Εθνικού Συναγερμού προηγήθηκε κατά πολύ στις ευρωεκλογές, οδηγώντας τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να ζητήσει αιφνιδιαστικά τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης. Πρόκειται για επιβεβαίωση της διάγνωσης που κάνετε ήδη στο πρώτο σας βιβλίο, Fractures françaises (Γαλλικά ρήγματα);

CHRISTOPHE GUILLUY. – Σήμερα, μετά από αρκετές δεκαετίες αποκρυστάλλωσης των γεωγραφικών, κοινωνικών και πολιτισμικών ρηγμάτων, δεν θα μιλούσα πλέον για «ρήγματα», αλλά για ένα πραγματικό σχίσμα, ένα πολιτισμικό σχίσμα ανάμεσα στις λαϊκές και μεσαίες τάξεις και, όχι πλέον μόνο τις «ελίτ» ή το «1%», αλλά με τον «κόσμο των από πάνω», τον κόσμο των ενσωματωμένων ή ανώτερων κατηγοριών.
Με αυτή τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης – της οποίας το αφήγημα σχεδιάστηκε μυστικά από έναν πυρήνα επικοινωνιολόγων στο Μέγαρο των Ηλυσίων–, ο Εμμανουέλ Μακρόν δεν ενδιαφέρεται τόσο να απαντήσει σε αυτό το σχίσμα όσο να το καταστήσει αόρατο. Σε αντίθεση με τους σοφούς Κινέζους, μας δείχνει το δάκτυλο τη στιγμή ακριβώς που μπορούμε να δούμε το φεγγάρι.

Ωστόσο, αυτό το πολιτισμικό σχίσμα βρίσκεται στην καρδιά της κρίσης της δημοκρατίας και της αντιπροσώπευσης που παρατηρούμε στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι το πρωταρχικό αίτιο –που ποτέ δεν λήφθηκε υπόψη– της απώλειας ζωτικότητας και νοήματος που βλέπουμε στη Δύση. Τα ρήγματα στη Γαλλία έχουν δημιουργήσει πολιτισμικές και γεωγραφικές φούσκες που δεν μιλούν πλέον την ίδια γλώσσα. Το πρόβλημα είναι ότι, σε αντίθεση με ό,τι νομίζουν οι «ευφυείς ηλίθιοι» (έκφραση του Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ) που μας κυβερνούν, η πλειοψηφία των απλών ανθρώπων δεν είναι υπεράριθμοι αλλά αποτελούν τη ζωογόνο δύναμη των κοινωνιών.

Αυτό το σχίσμα εξηγεί την αδυναμία των κυρίαρχων τάξεων να αντιληφθούν το ουσιώδες: την αλλαγή της φύσης του κινήματος που οδηγεί σε μια τιτάνια και υπαρξιακή διαμαρτυρία. Αυτό το κίνημα δεν καθοδηγείται από ένα κόμμα, ένα συνδικάτο ή από διανοούμενους, αλλά από μια βαθιά αίσθηση οικονομικού, κοινωνικού και πολιτισμικού αποκλεισμού. Και καθώς αυτό το μοντέλο δεν είναι ούτε οικονομικά ούτε ανθρωπολογικά βιώσιμο, δημιουργεί αυτή τη διαχρονική διαμαρτυρία.

Σε αυτό το πλαίσιο, το αποτέλεσμα του Εθνικού Συναγερμού είναι απλώς ένα ακόμη ταρακούνημα, που δεν οφείλει τίποτα στο «ταλέντο» των ηγετών του κόμματος. Στη Γαλλία, όπως και στη Δυτική Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι σύγχρονοι λαϊκιστές δεν είναι θεοί! Η στρατηγική τους δεν είναι να πείσουν, πόσο μάλλον να καθοδηγήσουν, τις μάζες, αλλά μάλλον να προσαρμοστούν, να παρασυρθούν από αυτό το υπαρξιακό και ακατάπαυστο κίνημα. Ένα κίνημα που μπορεί να πάρει τη μορφή κοινωνικής διαμαρτυρίας («κόκκινα σκουφιά»[1], «κίτρινα γιλέκα», αγρότες) ή πολιτικής διαμαρτυρίας, αλλά που δεν σταμάτησε ποτέ να επανενεργοποιείται, να επανεξοπλίζεται, με αφορμή μια μεταρρύθμιση, ένα δημοψήφισμα ή, σήμερα, τις ευρωεκλογές.

Ποια είναι τα κυριότερα στάδια της διαδικασίας που οδήγησε σε αυτό το αποτέλεσμα;

Η διάγνωση είχε γίνει πριν από πολύ καιρό! Το προπατορικό αμάρτημα είναι γνωστό, και αυτό είναι η επιλογή μιας χώρας χωρίς εργοστάσια, χωρίς εργάτες και χωρίς αγρότες, η οποία στηρίχθηκε αποκλειστικά σε μια χούφτα τριτογενοποιημένων μητροπόλεων για την παραγωγή του μεγαλύτερου μέρους του πλούτου της. Όταν χαρτογράφησα την περιφερειακή Γαλλία, πριν από είκοσι χρόνια, τη Γαλλία των μεσαίων πόλεων, των μικρών πόλεων και της υπαίθρου, η ιδέα μου ήταν να αποκαλύψω τη μοίρα της πλειοψηφίας των απλών ανθρώπων που ζει στις παρυφές αυτών των παγκοσμιοποιημένων μητροπόλεων. Με το πέρασμα των χρόνων, αυτές οι κατηγορίες, που κάποτε αποτελούσαν την ενσωματωμένη μεσαία τάξη, έγιναν σταδιακά πιο ευάλωτες καθώς η επικράτειά τους αποβιομηχανοποιούνταν.

Μηχανικά, η μία μετά την άλλη, εντάχθηκαν στο μεγάλο κίνημα διαμαρτυρίας των αποκλεισμένων. Πρώτα οι εργάτες, μετά οι αγρότες, τέλος οι μεσαίες τάξεις και τώρα κάποιοι από τους δημόσιους υπαλλήλους Β και Γ κατηγορίας, και σήμερα μια μερίδα συνταξιούχων και στελεχών.

Η οικονομική και κοινωνική εικόνα είναι γνωστή. Με τη βιομηχανία να αντιπροσωπεύει πλέον μόνο το 10% του ΑΕΠ, με χρέος 3.000 δισεκατομμυρίων, με εξυπηρέτηση του χρέους πάνω από 55 δισεκατομμύρια, με 5 εκατομμύρια ανέργους και 9 εκατομμύρια φτωχούς, οι καθημερινοί άνθρωποι έχουν συνειδητοποιήσει ότι το μοντέλο έχει φτάσει στα όριά του. Γνωρίζουν επίσης ότι, σε μια χώρα που δεν παράγει πλέον, το τελικό στάδιο θα είναι η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας και η πτώση του βιοτικού τους επιπέδου. Σε ένα σκηνικό εντεινόμενων μεταναστευτικών ροών που καθοδηγούνται από τις μεγάλες επιχειρήσεις, αυτή η πραγματικότητα αποτελεί το καύσιμο για τα λαϊκιστικά κόμματα.

Η γυάλινη οροφή έσπασε οριστικά την Κυριακή;

Όχι, πολύ απλά επειδή δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ γυάλινη οροφή. Αυτή η έκφραση δεν είναι τίποτα περισσότερο από ρητορεία και επικοινωνία, με στόχο να αναγάγει την πολιτισμική αλλαγή που βρίσκεται σε εξέλιξη στην εξέλιξη του πολιτικού μικρόκοσμου και της εκλογικής αριθμητικής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το στοίχημα του Εμανουέλ Μακρόν είναι επικίνδυνο.

Για τις λαϊκές τάξεις, οι οποίες στηρίζονται σε μια στέρεη διάγνωση που σφυρηλατείται από μια ατελείωτη κοινωνική και πολιτισμική κρίση, αυτό το ζήτημα της γυάλινης οροφής είναι ασήμαντο. Όταν εργάζεσαι, όταν αγωνίζεσαι καθημερινά για να διατηρήσεις τον τρόπο ζωής σου, δεν σκέφτεσαι τη γυάλινη οροφή, σκέφτεσαι την επιβίωση. Οι αποκλεισμένοι κουβαλούν μέσα τους μια ισχυρή αντικουλτούρα απέναντι στο κυρίαρχο μοντέλο – θα συνεχίσουν επομένως να τροφοδοτούν την αποχή, αλλά και τα κόμματα τα οποία αναγνωρίζουν ως τα πιο απομακρυσμένα από αυτό το σύστημα.

Γράψατε ένα βιβλίο με τίτλο Le Crépuscule de la France d‘en haut (Το λυκόφως της Γαλλίας των από πάνω). Ήταν προβλέψιμη η κατάρρευση του κεντρικού μπλοκ;

Το κεντρικό μπλοκ, το οποίο αποκαλώ «ο κόσμος των από πάνω», δεν είναι πλέον ελκυστικό και, κυρίως, έχει χάσει κάθε αξιοπιστία λόγω της ανικανότητάς του να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Η κατάρρευση του μακρονισμού είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Αποτραβηγμένη στα μητροπολιτικά της κάστρα, η σύγχρονη αστική τάξη εμφανίζεται σήμερα όπως πραγματικά είναι: ανέμελη, εγωιστική, αδιάφορη για το κοινό καλό, συνειδητά μηδενιστική και οπαδός του «χωρίς όρια». Για να διατηρηθεί στην εξουσία, έχει αντικαταστήσει την ηθική με την ηθικολογία και κατακλύζει τα μήντια με νέες ιδεολογίες που μοναδικό στόχο έχουν να δικαιολογήσουν το μοντέλο της. Γουοκισμός, να «ζούμε μαζί», οικολογισμός, στρεβλός αντιρατσισμός και στρεεβλός φεμινισμός (στο παρελθόν θα χρησιμοποιούσε τον εθνικισμό, τον πατριωτισμό ή τον σοσιαλισμό): ο κατάλογος των ιδεολογιών που προωθούνται στο όνομα του «καλού» (έναν κανόνα που, φυσικά, ποτέ δεν εφαρμόζει στον εαυτό της) είναι σχεδόν ατελείωτος.

Αλλά σήμερα, η αυταπάτη διαλύεται, αυτό που ονομάζετε κεντρικό μπλοκ είναι ένα αδύναμο σημείο, μια νεκρή ζώνη, μια πολιτισμική φούσκα αναδιπλωμένη σε διαμερίσματα του κέντρου της πόλης. Ο λόγος του, που είχε κατακλύσει τα πάντα, μέχρι και τον αέρα που αναπνέουμε, δεν λειτουργεί πια – κυριαρχεί πλέον μόνο στις μητροπόλεις και σε ορισμένους κύκλους. Με την αυτοκτονική του βούληση να μη μαθαίνει, η τελευταία του στρατηγική ήταν να ακροδεξιοποιεί τα ζητήματα που απασχολούν τους Γάλλους – με τον τρόπο αυτό, ακροδεξιοποίησε και την πραγματικότητα ενισχύοντας την απομόνωσή του. Δομικά μειοψηφικό, χτυπημένο από ένα υπαρξιακό κενό, αναγκασμένο να στηρίζει ένα μοντέλο που η πλειοψηφία των καθημερινών ανθρώπων απορρίπτει, η μόνη επιλογή του κεντρικού μπλοκ αύριο θα είναι η ριζοσπαστικοποίηση.

Μπορεί να αποδώσει το στοίχημα του Προέδρου με τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης; Ή μήπως αυτή είναι η αρχή της ριζοσπαστικοποίησης που περιγράφετε;

Ναι, είναι μια φυγή προς τα μπρος. Όπως και με το δημόσιο χρέος, εφαρμόζει το σύστημα του ιππικού – σε αυτή την περίπτωση, του «εκλογικού ιππικού». Ποντάρει σε ένα νέο εκλογικό δάνειο από τη Δεξιά και την Αριστερά για να συγκαλύψει την αφερεγγυότητα της κυβέρνησης Μακρόν. Για να το πετύχει αυτό, ο πρόεδρος θα στηριχθεί στην ακραία πόλωση της συζήτησης. Το πρόγραμμα για τις βουλευτικές εκλογές είναι απλό: σοσιαλδημοκρατία ή φασισμός. Με έναν βασικό στόχο: τους συνταξιούχους. Αυτή η εκλογική βάση του κόμματος Μακρόν, που ράγισε την Κυριακή, είναι που είτε θα σώσει τον πρόεδρο είτε θα δώσει τη νίκη στον Εθνικό Συναγερμό. Αλλά, στην τελευταία περίπτωση, ο παίκτης στο Μέγαρο των Ηλυσίων θα έχει ακόμα ένα τελευταίο χαρτί στο χέρι του: τις πρόωρες προεδρικές εκλογές.

Πώς εξηγείτε το απογοητευτικό αποτέλεσμα του κόμματος Reconquête[2] αν και ακολουθούσε λογισμικό παρόμοιο με αυτό του Εθνικού Συναγερμού;

Όπως και τα αριστερά κόμματα, η Reconquête είναι πολύ, υπερβολικά «πολιτική». Οι ηγέτες της εγγράφονται στον διαχωρισμό αριστεράς/δεξιάς και την πεποίθηση, όπως τον 19ο και 20ό αιώνα, ότι οι μάζες πρέπει να καθοδηγούνται και να εκπαιδεύονται. Αλλά στον 21ο αιώνα, σε μια εποχή που η πλειοψηφία των καθημερινών ανθρώπων έχει αποϊδεολογικοποιηθεί και δεν πιστεύει πλέον στο διαχωρισμό «αριστερά-δεξιά», αυτή η τοποθέτηση είναι αναχρονιστική.

Οι λαϊκές και οι μεσαίες τάξεις δεν πιστεύουν, δεν πιστεύουν πια στον «έναστρο ουρανό», στα δόγματα των ανθρώπων που προσπαθούν να εντάξουν τη συγκεκριμένη πραγματικότητα σε ένα υπερβολικά άκαμπτο πλέγμα ανάγνωσης. Από αυτή την άποψη, η αποκλειστικά πολιτισμική/ταυτοτική τοποθέτηση αυτού του κόμματος φαίνεται να αρνείται την πολυπλοκότητα μιας πραγματικότητας που είναι επίσης κοινωνική, το ακριβώς αντίθετο από τα αριστερά κόμματα, τα οποία επίσης απαξιώνονται στους λαϊκούς χώρους.

Έχετε θεωρητικοποιήσει την έννοια της «ήπιας ισχύος των λαϊκών τάξεων» και συχνά τονίζετε την αυτονόμησή τους, ιδίως σε σχέση με τα μήντια. Η κριτική που ασκήθηκε στον Ζορντάν Μπαρντελά, ιδίως μετά το ντιμπέιτ του με τον Γκαμπριέλ Αττάλ, δεν είχε καμία επίπτωση…

Η πολιτισμική αυτονομία των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων είναι το μεγάλο ζήτημα της εποχής μας. Αποτελεί τον παράγοντα που εξηγεί τη σύγχρονη πολιτική δυναμική και την έλλειψη κατανόησης που προκαλεί σε όλη τη Δύση. Η γνώμη της πλειοψηφίας των απλών ανθρώπων δεν διαμορφώνεται πλέον ούτε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ούτε από την πολιτική σφαίρα.

Η αδιαφορία για τη συζήτηση Μπαρντελά-Ατάλ, παρά το γεγονός ότι πουλήθηκε υπερβολικά από τους αρχισυντάκτες, τους ενθουσιασμένους με τη νεολαία των αθλητών ποδηλατών, καταδεικνύει την απομάκρυνση των απλών ανθρώπων: δεν είναι ούτε «χαμένοι» ούτε «άνομοι», αλλά βρίσκονται αλλού. Η αυτονομία τους εδράζεται στη συγκεκριμένη ζωή, σε μια καθημερινή διαλεκτική που τους επιτρέπει να διατηρήσουν ένα αναφαίρετο αγαθό: την κοινή ευπρέπεια. Αυτή η «ηθική», αυτή η λεπτότητα των τρόπων, δεν είναι έμφυτη αλλά επιβάλλεται από τα υλικά και πολιτισμικά όρια. Τους προστατεύει από τα «μη όρια» του κόσμου των επάνω, αλλά και από τη βία.

Οι καθημερινοί άνθρωποι, που ασκούν την κοινή ευπρέπεια για να προστατευτούν από τον περιρρέοντα κυνισμό και μηδενισμό, μου θυμίζουν τον πρίγκιπα Μίσκιν που, στον Ηλίθιο, κηρύττει, μέσα στη γενική αδιαφορία, πως «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Η ευπρέπεια, αυτή η καθημερινή διαλεκτική, τροφοδοτεί μια ήρεμη δύναμη που είναι έτοιμη να ανατρέψει τον παλιό κόσμο. Οπλισμένοι με αυτό το αντίδοτο, είναι πλέον αδιαπέραστοι από το θέαμα που οργανώνουν οι νεκρές ψυχές που μας κυβερνούν. Όργουελ-Ντοστογιέφσκι από τη μία πλευρά, Μπαρντελά-Ατάλ από την άλλη – σίγουρα δεν παίζουν στο ίδιο πρωτάθλημα!

Πίσω από αυτή τη νίκη, μήπως υπάρχει επίσης ένα φαινόμενο δημογραφίας και χάσματος γενεών;

Αν μιλάμε για τη δυναμική της μετανάστευσης, είναι προφανές ότι παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς δημιουργεί αυτόματα μια πολιτισμική ανασφάλεια που εξαπλώνεται σε ομάδες που δεν έχουν τα μέσα να υιοθετήσουν στρατηγικές οικιστικής και εκπαιδευτικής απομάκρυνσης. Ωστόσο, με τον ρυθμό με τον οποίο μειώνεται η ελκυστικότητα των δυτικών χωρών οικονομικά (και αύριο κοινωνικά), ίσως δεν είναι βέβαιο ότι αυτή η δυναμική θα διαρκέσει.

Από την άλλη πλευρά, δεν πιστεύω στο ζήτημα των γενεών, το οποίο υπερκαλύπτεται από το ζήτημα της κοινωνικής προέλευσης των ανθρώπων.

Πώς αναλύετε το καλό αποτέλεσμα του Ραφαέλ Γκλυκσμάν (Raphaël Glucksmann) του Σοσιαλιστικού Κόμματος; Μήπως αποτελέσει το μέλλον του κεντρικού μπλοκ; Θα μπορούσε να υπάρξει επιστροφή στον διαχωρισμό δεξιάς-αριστεράς;

Ευχαριστώ γι’ αυτή την επιστροφή στο παρελθόν! Έχω ήδη πει τι σκέφτομαι για την αναβίωση του διαχωρισμού «αριστερά-δεξιά». Αυτό που έχουμε εδώ είναι κλασικό: η ταυτοτική ψήφος μιας αριστεράς που δεν θέλει να πεθάνει και επιλέγει τον καταλληλότερο δρομέα στην αφετηρία για να μεταφέρει τα χρώματά της. Χθες ήταν ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν (Jean-Luc Mélenchon), σήμερα ο Γκλυκσμάν, αύριο ίσως ένας οικολόγος; Αλλά αυτό δεν θα αλλάξει την κατάσταση: οι λαϊκές τάξεις θα παραμείνουν αδιαπέραστες σε αυτό που εκλαμβάνεται ως ένας λόγος που δεν έχει καμία επαφή με την πραγματική ζωή.

Τι θα γίνει με την Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν; Μπορεί να λειτουργήσει η στρατηγική τους που βασίζεται σε μια εκλογική συμμαχία ανάμεσα στα προάστια και τους νέους των κέντρων των πόλεων;

Αν και στοχεύει στα προάστια, και στους μουσουλμάνους γενικότερα, η Ανυπότακτη Γαλλία προσελκύει κυρίως νέους πτυχιούχους και, όπως έχει δείξει ο ιστορικός Ζωρζ Μπενσουσάν (Georges Bensoussan), ένα προλεταριάτο της διανόησης, των μέσων ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας. Η πλειονότητα του μουσουλμανικού εκλογικού σώματος, που τροφοδοτεί το μεγαλύτερο μέρος της αποχής, παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιάφορη στη ρητορική της. Η στρατηγική της είναι αδιέξοδη.

Οι ευρωεκλογές είναι ειδικές εκλογές με απλή αναλογική. Άραγε, αυτό το αποτέλεσμα προοιωνίζεται μια νίκη του Εθνικού Συναγερμού στις βουλευτικές εκλογές;

Η ιστορία δεν γράφεται ποτέ από πριν, ειδικά από τη στιγμή που, παρά την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, οι απλοί άνθρωποι έχουν αποδείξει ότι δεν μπορούν ούτε χειραγωγηθούν ούτε να προγραμματιστούν.

Η μόνη βεβαιότητα που μπορούμε να έχουμε σήμερα είναι η πραγματικότητα των αριθμητικών δεδομένων από τον 2ο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2022: με 42% των ψήφων και 13 εκατομμύρια ψηφοφόρους, η υποψήφια της ακροδεξιάς πέτυχε ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Ίσως δόθηκε λιγότερη έμφαση στα 13 εκατομμύρια Γάλλων που απείχαν και στα 2 εκατομμύρια που επέλεξαν να ψηφίσουν λευκό. Συνολικά, 28 εκατομμύρια Γάλλοι, το 58% του εκλογικού σώματος, θεώρησαν ότι η ακροδεξιά δεν αποτελεί πλέον απειλή. Αυτό είναι το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα.

[1] «Κόκκινα σκουφιά», κίνημα διαμαρτυρίας των αγροτών στη Βρετάνη, το 2013, ενάντια στα μέτρα της τότε κυβέρνησης για τον φόρο στα βαρέα οχήματα και προγράμματα στον αγρο-διατροφικό τομέα (σ.τ.μ.).

[2] Πρόκειται για το κόμμα του επίσης ακροδεξιού Ερίκ Ζεμούρ (σ.τ.μ.).

Για τον αγωνα της Ουκρανίας

Του Κώστα Ονισένκο

Υπάρχουν ορισμένοι που με κατηγορούν για αμεροληψία εξαιτίας του γεγονότος ότι παίρνω ανοιχτά τη θέση υπέρ του ενός έναντι του άλλου όσον αφορά τον πόλεμο που εξελίσσεται στην Ουκρανία εδώ και 10 χρόνια. Θέλω να τους απαντήσω ότι αυτό είναι μια ενσυνείδητη επιλογή και έχει να κάνει κυρίως με δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι πως όταν κάποιος δυνατότερος επιτίθεται απρόκλητα σε έναν πιο αδύναμο με δόλιους σκοπούς είναι απολύτως λογικό να συντασσόμαστε με τον αδύναμο. Γιατί αυτό είναι το δίκαιο. Σε διαφορετική περίπτωση, το να συντασσόμαστε δηλαδή με τον δυνατό, μπορεί να σημαίνει είτε πως έχουμε κάποιο όφελος από την αδικία που διαπράττεται είτε πως φοβόμαστε τον δυνατό.
Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την κατανόηση όχι μόνον των αιτιών και της πραγματικότητας αυτού του πολέμου αλλά και του που αποσκοπεί. Και αυτό είναι κάτι στο οποίο θέλω να σταθώ.
Η γνωστή ιστορία της ανθρωπότητας πρέπει να ξεπερνάει τα 5.000 χρόνια, αν πάρουμε -για παράδειγμα- ως αφετηρία την ανακάλυψη της γραφής. Κατά τη συντριπτική πλειοψηφία αυτού του διαστήματος η ανθρωπότητα ζούσε σε έναν κόσμο που σήμερα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως “εφιαλτικό”. Έναν κόσμο με διαρκείς πολέμους, πείνα, γενοκτονίες, έλλειψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πλήρη επικράτηση του ισχυρότερου έναντι του ασθενέστερου.
Τα αγαθά που απολαμβάνει σήμερα ο πολιτισμένος κόσμος, όπως η τεχνολογία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η πρόσβαση σε υγεία - παιδεία κ.λπ και βέβαια, η δημοκρατία -με τα όποια σοβαρά προβλήματα υπάρχουν- είναι απόκτημα των τελευταίων ετών, 100 ίσως. Για όλες τις προηγούμενες γενεές ανθρώπων όλα αυτά θεωρούνταν προσβάσιμα μόνο σε θεούς και βασιλιάδες.
Η δημοκρατία ως έννοια και εφαρμογή, πάλι με τα προβλήματά της, δημιουργήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες -ας πούμε- κατά τον έκτο αιώνα π.Χ. Ωστόσο η ανακάλυψή της δεν στάθηκε ικανή ώστε αυτή να επικρατήσει ως πολιτικό σύστημα, ούτε καν στην αρχαία Ελλάδα. Ο κόσμος ξανακύλησε σε δικτατορίες, μοναρχίες, ολιγαρχίες κ.ο.κ. μέχρι πριν λίγο καιρό όταν αυτό που λέμε φιλελεύθερη (αστική) δημοκρατία άρχισε να κερδίζει έδαφος και επικράτησε έναντι των άλλων συστημάτων όχι επειδή την αγάπησαν αλλά επειδή αποδείχθηκε πιο αποτελεσματική και ώθησε την πρόοδο στις χώρες όπου επικράτησε.
Η δημοκρατία είναι κάτι καινούριο για την ανθρωπότητα και δεν είναι αυτό που λέμε “η φυσική κατάσταση του ανθρώπου”. Η φυσική κατάσταση του ανθρώπου είναι η βία και η καταπίεση. Όχι επειδή το λέω εγώ αλλά επειδή αυτό αποδεικνύει η έστω και επιφανειακή ανάγνωση της ιστορίας. Σε διάφορες εποχές, ακτίνες της δικαιοσύνης, της ισότητας και της δημοκρατίας προσπαθούσαν να διασπάσουν το έρεβος της ανθρώπινης φύσης. Αλλά σπανίως τα κατάφερναν. Η δημοκρατία -για να επικρατεί- δεν αρκείται από την “φυσική κατάσταση του ανθρώπου”. Δεν χρειάζεται “ανθρώπους”, χρειάζεται “πολίτες”. Ανθρώπους με γνώσεις και παιδεία και σταθερή θέληση να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους.
Οι λόγοι λοιπόν αυτού του πολέμου, όπως λέω εδώ και χρόνια, είναι το γεγονός ότι αυτό το εύθραυστο και ατελές πολιτικό σύστημα που έχουμε βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Όχι μόνον λόγω της ανικανότητας και της οκνηρίας του πολιτικού προσωπικού που έχουμε σήμερα -δείτε για παράδειγμα τους ευρωβουλευτές- αλλά και επειδή ομάδες ανθρώπων και συμφερόντων υλοποιούν αργά και μεθοδικά σχέδιο για την καταστροφή του.
Πρόκειται για ομάδες ανθρώπων (ποτέ δεν είναι ένα άτομο - ο πούτιν έχει γύρω του ομάδα δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που καρπώνονται από τα ανομήματά του) οι οποίες με πολλή μοχθηρία, κόπο και θυσίες έχουν κατακτήσει την εξουσία στις χώρες τους. Και ένα τόσο μικρό, εύθραυστο και άυλο πράγμα όπως η δημοκρατία δεν μπορεί και δεν πρέπει -κατά την άποψή τους- να τους εμποδίζει να κάνουν ό,τι θέλουν και να μεταβιβάζουν την εξουσία στα παιδιά τους, όπως γινόταν αιώνες και αιώνες, πριν απ’ αυτούς.
Η καταστροφή, ή -για την ακρίβεια- η απαξίωση της δημοκρατίας και η μετατροπή της σε ολιγαρχία (με επίφαση κοινοβουλευτικών ή θρησκευτικών συμβόλων) ή ψηφιακή τυρανία (όπως στην Κίνα) απαιτείται όχι μόνον στις χώρες τους αλλά και στις άλλες χώρες, προκειμένου ο δικός τους ο όχλος να μην έχει την ελπίδα ότι μπορεί να υπάρξει κάτι άλλο, κάτι καλύτερο. Και προκειμένου να μην τους ταράζουν τους κύκλους με διάφορες “χαζομάρες”, όπως καταπίεση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισότητα φύλων κ.ο.κ.
Είναι προσωπική μου πεποίθηση ότι αυτό το σχέδιο έχει τεθεί σε εφαρμογή και εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια. Σύμμαχοι σε αυτό το σχέδιο είναι πολλοί δυτικοί - άνθρωποι που έχουν γεννηθεί και γαλουχηθεί μέσα στις δημοκρατίες. Είτε επειδή θέλουν να βγάλουν χρήματα -τα οποία αφειδώς μοιράζουν οι δικτατορίες- είτε επειδή έχουν κάποιο οιδιπόδειο σύμπλεγμα και μισούν τη γη που τους γέννησε είτε επειδή είναι απλώς ηλίθιοι. Απληστία, φαυλότητα και ηλιθιότητα βοηθούν στην καταστροφή των δημοκρατιών μας.
Εξαιτίας αυτής της απληστίας - φαυλότητας - ηλιθιότητας το βιοτικό επίπεδο στις χώρες μας πέφτει. Εξαιτίας αυτής τα κοινοβούλια των χωρών έχουν μετατραπεί σε τσίρκα. Εξαιτίας αυτών τα ΜΜΕ και άλλοι θεσμοί έχουν απαξιωθεί και η Ευρώπη (και η δύση συνολικά) βυθίζεται στην διαφθορά και τη γραφειοκρατία. Α ναι. Και δειλία. Δειλία στις πολιτικές εξουσίες και στους ίδιους τους πολίτες.
Ορισμένοι από σας θεωρείτε ότι υπερβάλλω και άλλοι ότι λέω απόλυτες σαχλαμάρες. Μακάρι να έχετε δίκιο και εγώ να έχω άδικο. Αν και δεν το νομίζω. Εκείνο που πιστεύω ότι είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ξεκίνησε επειδή (για διάφορους λόγους ακριβώς τώρα) αυτές οι δυνάμεις πίστεψαν ότι η δημοκρατία είναι αδύναμη και αποφάσισαν να τη χτυπήσουν. Τη χτύπησαν στην Ουκρανία, τη χτύπησαν στο Ισραήλ, τη χτύπησαν στην Αφρική και δεν πρόκειται να σταματήσουν. Δεν πήραν εκείνη την ενωμένη, αποφασιστική και αστραπιαία απάντηση που έπρεπε να πάρουν.
Πιστεύω ότι μέρα με τη μέρα η δυνατότητα του να αποτραπεί ένας μεγάλος πόλεμος μειώνεται σημαντικά. Ένας πόλεμος που θα κρίνει αν η δημοκρατία επικρατήσει ή πέσει. Όπως κάποτε στην Αρχαία Αθήνα. Και εκτιμώ ότι και τα πολιτικά επιτελεία των κρατών έχουν ακριβώς την ίδια άποψη. Όπως πιστεύω ότι βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη στιγμή για το μέλλον της ανθρωπότητας από τη λήξη του Β’ΠΠ. Αν και αυτό σίγουρα σας το έχουν πει πολλοί.
Για αυτό λοιπόν, όταν κάποιος εκτιμά ότι πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους ουδετερότητα απαντώ ότι εγώ δεν μπορώ να είμαι ουδέτερος και κανείς δεν πρέπει να είναι ουδέτερος σε αυτό συμβαίνει. Γιατί η σημερινή στάση του καθενός μας δεν θα κριθεί ούτε από τους συναδέλφους, ούτε από τους αναγνώστες ούτε από τους εργοδότες. Θα κριθεί από τις μελλοντικές γενιές, ανάλογα με το τι κόσμο θα τους παραδώσουμε. Διότι μέσα στις αυταπάτες που έχουμε στο μυαλό μας, όπως το ότι οι πάντες μας χρωστάνε και εμείς έχουμε μόνο δικαιώματα, ξεχνάμε ότι αυτό τον κόσμο που παραλάβαμε - όπως είναι -καλός, κακός, άδικος, δίκαιος- μας τον έχουν παραδώσει άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι έχυσαν πολύ αίμα για να μας φτιάξουν αυτή την -έστω ατελή- δημοκρατία που έχουμε.

Η αυτοοργάνωση των Ουκρανών μπροστά στον πόλεμο: γιατί μπορέσαμε να αντισταθούμε!

Της Laryssa Pylgoune

Η Λαρίσα Πυλγκούν είναι ανεξάρτητη εμπειρογνώμονας στην αξιολόγηση πολιτικών και προγραμμάτων. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ουκρανικής Ένωσης Αξιολόγησης και αναπληρώτρια πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ομάδας εμπειρογνωμόνων SOVA.

Η οριζόντια αυτοοργάνωση της ουκρανικής κοινωνίας αποτελεί βασικό στοιχείο της αντίστασης στη ρωσική επίθεση. Εδώ, η Ουκρανή αναλύτρια Laryssa Pylgoune συνοψίζει τα συμπεράσματα μιας κοινωνιολογικής μελέτης στην οποία συμμετείχε: η ικανότητα των Ουκρανών να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες στη βάση του εθελοντισμού και της ατομικής επιλογής, χωρίς να περιμένουν εντολές από τα πάνω, αποκαλύπτεται ως ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της ουκρανικής κοινωνίας.

Ζω στην περιοχή της Μπούτσα, κοντά στο Κίεβο. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, εχθρικά ελικόπτερα διέσχισαν τον ουρανό πάνω από το σπίτι μου, τόσο κοντά που μπορούσα να δω τα πρόσωπα των πιλότων. Για να αποφύγω την κατοχή, έφυγα αμέσως για ένα χωριό όπου είχα ζήσει στο παρελθόν. Απέχει μόλις δέκα χιλιόμετρα από το σημερινό μου σπίτι. Η κατοχή μέρους της περιοχής του Κιέβου διήρκεσε μέχρι τα τέλη Μαρτίου του 2022. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι φίλοι μου και εγώ φτιάξαμε βόμβες μολότοφ, καταγράψαμε εγκλήματα πολέμου, παραδώσαμε ανθρωπιστική βοήθεια, ακόμη και στα κατεχόμενα εδάφη, βοηθήσαμε στην εκκένωση ανθρώπων και αναζητήσαμε ακόμη και στρατιωτικούς πιλότους για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Ταξιδέψαμε σε φλεγόμενους δρόμους και δεχτήκαμε πυρά. Αλλά καταλάβαμε ότι η παρουσία μας ήταν απαραίτητη και ότι δεν μπορούσαμε να φύγουμε. Υπήρχαν πολλοί άνθρωποι σαν κι εμάς γύρω μας. Όλοι οι φίλοι και οι γνωστοί μας ενήργησαν με τον ίδιο τρόπο.

Δεν ήταν μόνο ο ουκρανικός στρατός που αντιστάθηκε στη ρωσική επίθεση. Ολόκληρη η κοινωνία δούλευε για τη νίκη. Γι’ αυτό οι Ρώσοι δεν κατέλαβαν το Κίεβο σε τρεις ημέρες, όπως είχαν σχεδιάσει. Όταν η πρώτη ρωσική στρατιωτική φάλαγγα μπήκε στην Μπούτσα για να ορμήσει προς το Κίεβο, έπεσε σε ενέδρα. Δύο τεθωρακισμένα οχήματα που μετέφεραν άνδρες του Καντίροφ καταστράφηκαν και η επίθεση καθυστέρησε για αρκετές ώρες. Η επιχείρηση διεξήχθη από μέλη μιας εθελοντικής μονάδας, της Πολιτοφυλακής Μπούτσα, και όχι από στρατιώτες. Ανέκτησαν τα εγκαταλελειμμένα όπλα και επιτέθηκαν στους επιτιθέμενους Ρώσους χωρίς να ζητήσουν την άδεια κανενός. Καθώς αυτή η αυτοκινητοπομπή καθυστέρησε, ένα ουκρανικό επιθετικό αεροσκάφος μπόρεσε να την πλήξει με πυρά. Όλος ο κόσμος είδε τη φωτογραφία ενός δρόμου στην Μπούτσα γεμάτου με καμένα ρωσικά άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα. Επρόκειτο γι’ αυτή ακριβώς τη φάλαγγα… Η αντίσταση όλων των Ουκρανών στον εχθρό όχι μόνο απέτρεψε την ταχεία κατάληψη ολόκληρης της χώρας, αλλά έδωσε στους Ουκρανούς την ελπίδα ότι θα ανακτήσουν και τα εδάφη που είχαν καταληφθεί το 2014-2015.

Τον Μάιο του 2022, επιστρέψαμε στο σπίτι μας. Συζήτησα με φίλους και συναδέλφους το εκπληκτικό φαινόμενο της ουκρανικής αυτοοργάνωσης. Είχαμε λάβει μέρος και εμείς οι ίδιοι σε αυτό, αλλά μας εξέπληξε η δύναμή του. Ήταν κάτι νέο και σημαντικό. Τον Ιούνιο, καθώς μεταφέραμε ανθρωπιστική βοήθεια με τον ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα Μικαΐλο Σάββα, στην κοντινή πόλη Ιρπίν, συζητήσαμε για τα πιθανά κίνητρα των ανθρώπων που είχαν προσχωρήσει στην αντίσταση στη ρωσική επίθεση. Έτσι προέκυψε η ιδέα να πραγματοποιήσουμε μια ειδική μελέτη με τίτλο «Αυτοοργάνωση και εδραίωση της ουκρανικής κοινωνίας κατά τη διάρκεια του πολέμου».

Δεν είχαμε καμία άποψη από πριν, επειδή η οριζόντια αυτοοργάνωση της ουκρανικής κοινωνίας ήταν ένα πρωτόγνωρο και εκπληκτικό φαινόμενο σε αυτή την κλίμακα. Αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε μια έρευνα σε ανθρώπους που, με διάφορες μορφές, είχαν συμμετάσχει εθελοντικά στην αντίσταση και την ανθρωπιστική βοήθεια. Καταρτίσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα χρησιμοποιώντας ως κύρια μέσα ένα ερωτηματολόγιο και συνεντεύξεις. Οι συνάδελφοί μας προσέλαβαν φοιτητές από δύο πανεπιστήμια για τις συνεντεύξεις: το Εθνικό Πανεπιστήμιο του Κιέβου και το Πανεπιστήμιο Τελωνείων και Οικονομικών του Ντνίπρο.

Το δεύτερο εξάμηνο του 2022, πραγματοποιήθηκαν 200 λεπτομερείς συνεντεύξεις με άτομα όλων των ηλικιών και επαγγελμάτων, στην Ουκρανία και στο εξωτερικό. Το δεύτερο εξάμηνο του 2023, διεξήχθη διαδικτυακή έρευνα σε Ουκρανούς και άτομα άλλων εθνικοτήτων που είχαν βοηθήσει τον ουκρανικό στρατό, σε εκτοπισμένους και σε περιοχές που είχαν πληγεί από τον πόλεμο. Συλλέξαμε 121 επιπλέον ερωτηματολόγια.

Η μελέτη σκιαγράφησε το πορτρέτο ενός έθνους αποφασισμένου, το οποίο υπερβαίνει τους ηλικιακούς, έμφυλους και κοινωνικοοικονομικούς φραγμούς για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Έδειξε ότι η αυτοοργάνωση των Ουκρανών είναι ένα μαζικό φαινόμενο. Χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, δεξιότητες ή εμπειρίες, οι άνθρωποι κινητοποιούνται για την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο. Οι άνθρωποι αυτοί συγκεντρώνουν άλλους γύρω τους, αναζητούν πόρους, αποκτούν νέες δεξιότητες, δημιουργούν μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, ακόμη και επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, μια οικονομολόγος στο επάγγελμα δημιούργησε μια επιχείρηση κατασκευής αλεξίσφαιρων γιλέκων. Όλα ξεκίνησαν από έναν προσωπικό λόγο: ο αδελφός της δεν είχε αλεξίσφαιρο γιλέκο όταν κατατάχθηκε στο στρατό.

Οι οριζόντιοι δεσμοί που χαρακτηρίζουν την Ουκρανία έχουν ενισχυθεί σημαντικά από την έναρξη της μεγάλης κλίμακας εισβολής. Οι άνθρωποι που έχουν ενταχθεί στον αγώνα συνεργάζονται μεταξύ τους. Οι εθελοντές βοηθούν ο ένας τον άλλον παρέχοντας πόρους και υπηρεσίες για να δράσουν από κοινού.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην Ουκρανία διαμορφώνεται ένα μαζικό αλτρουιστικό κίνημα πολιτών. Οι άνθρωποι ενώνονται αυθόρμητα ανταποκρινόμενοι σε μια νέα ανάγκη. Τα κίνητρά τους διαφέρουν. Οι τομείς δραστηριότητάς τους είναι πολύ διαφορετικοί. Ο αριθμός των συμμετεχόντων στις ομάδες ποικίλλει. Η διάρκεια της αλληλεπίδρασης ποικίλλει επίσης. Οι άνθρωποι συνεργάζονται για όσο διάστημα έχουν ένα κοινό ενδιαφέρον.

Σε αυτές τις ομάδες, εδραιώνεται ένα σύστημα ορθολογικής διαχείρισης, ένας συντονισμός, μια εμπειρία συνεργασίας και ένας μηχανισμός σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Οι ομάδες αυτές εξελίσσονται. Μερικές φορές καταγράφονται ως ενώσεις ή ΜΚΟ. Παρέχουν κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική υποστήριξη στους συμμετέχοντες και δημιουργούν τελετουργικές συνήθειες και ταυτότητα ομάδας. Οι συμμετέχοντες αισθάνονται ότι αποτελούν μέρος κάτι μεγάλου, ισχυρού και δίκαιου. Αυτό τους προσφέρει ικανοποίηση και την αίσθηση ότι μπορούν να επηρεάσουν την κατάσταση. Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύουν την αυτάρκειά τους και την ικανότητά τους να αναλαμβάνουν ευθύνες.

Σε αυτές τις ομάδες, η ηγεσία είναι περιστασιακή και βραχύβια. Οι άνθρωποι συσπειρώνονται γύρω από ένα πρόβλημα, όχι γύρω από έναν ηγέτη. Τα μέλη της ομάδας θυσιάζουν το άτομο προς όφελος της συλλογικότητας, αλλά με τον όρο συλλογικότητα εννοούν τον ουκρανικό λαό στο σύνολό του, όχι τη συγκεκριμένη ομάδα τους. Η εξουσία για τους εθελοντές, σε οποιοδήποτε επίπεδο, δεν αποτελεί ούτε στόχο ούτε αξία.

Η σημασία του να έχει κανείς καλή φήμη έχει αυξηθεί στην Ουκρανία. Όλες οι εθελοντικές δραστηριότητες βασίζονται σε οριζόντιους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων. Η θέση και το τυπικό καθεστώς του καθενός δεν έχουν σημασία. Ένα άτομο δεσμεύεται εθελοντικά και λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από την κοινωνία. Ακόμη και σε συνθήκες πολέμου, κινδύνου και αβεβαιότητας, πρέπει να αποδείξει την ικανότητά του να εκτελεί τις δραστηριότητές του με διαφάνεια. Για παράδειγμα, δείχνοντας φωτογραφίες και βίντεο από αυτά που έχουν αγοραστεί, κατασκευαστεί και παραδοθεί σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη.

Η έρευνα δεν εντόπισε κανένα άτομο που να μην ασχολείται καθόλου με τα προβλήματα που προκαλεί ο πόλεμος. Μάλιστα, για πολλούς ανθρώπους, η εμπλοκή είναι κάτι απολύτως φυσικό. Τις περισσότερες φορές, ενεργούν «διακριτικά», χωρίς να περιμένουν αναγνώριση. Αυτό μάλιστα ισχύει για τους περισσότερους.

Μετά από δύο χρόνια ολοκληρωτικού πολέμου, σχεδόν κάθε ουκρανική οικογένεια έχει επηρεαστεί. Οι άνθρωποι είναι κουρασμένοι, οι πόροι τους έχουν εξαντληθεί, αλλά το κύμα αλληλεγγύης επιμένει, προσαρμόζεται στις συνθήκες, με σαφή προτίμηση στη συνδρομή ανθρώπων που γνωρίζουν άμεσα.

Η έρευνά μας έδειξε ότι οι οργανώσεις εθελοντών εμπιστεύονται τις αρχές και είναι έτοιμες να χρησιμοποιήσουν διοικητικούς πόρους για τις δραστηριότητές τους, αλλά και ότι η επίσημη εξουσία παραμένει γι’ αυτές ένα μέσο για την επίτευξη κοινών στόχων. Ένα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η οριζόντια αυτοοργάνωση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για τη βιωσιμότητα όχι μόνο της ουκρανικής κοινωνίας αλλά και του κράτους. Πιο εύστοχη και αποτελεσματική από τους επίσημους μηχανισμούς, η αυτοοργάνωση των πολιτών θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ουκρανίας στην παγκόσμια σκηνή, προσφέροντας μια νέα προοπτική για τη δύναμη της ανθρώπινης βούλησης απέναντι στην καταπίεση.

Πηγή: Desk Russie

Υπάρχει σχέδιο για την Κύπρο;

Του Λάζαρου Μαύρου

Σημαντικότερο, υπό τις περιστάσεις, δεν είναι τι θα κάνει ή δεν θα κάνει στο Κυπριακό η απεσταλμένη του Γ.Γρ. του ΟΗΕ, Μαρία Άντζελα Ολγκίν Κουεγιάρ, στο δρομολόγιο μάλλον που έσπευσε να κατευθύνει ο Φόρεϊν Όφις των Βρετανών.

Πολύ πιο βαρύνουσας σημασίας, για τον κυπριακό Ελληνισμό, είναι όσα έχουν δρομολογηθεί υπό την πρωθυπουργία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο ελλα-δικό μας κράτος προς Τουρκία:

Στην επαναπροσέγγισή του με το υπό την 22χρονη μονοκρατορία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τουρκικό κράτος. Των Τούρκων Κατακτητών τού συνεχιζόμενου επί 50 ήδη χρόνια Αττίλα ’74, επί των σκλαβωμένων βορείων ελληνικών εδαφών της Κύπρου.

Ποιο είναι άραγε – αν υπάρχει κιόλας κάποιο – το Σχέδιο Μητσοτάκη για το Κυπριακό, στη γενικότερη πολιτική του; Και τι έχει κατά νουν για τους χειρισμούς του;

– Συνομολογήθηκε προ τριμήνου με τον Ερντογάν η Διακήρυξη των Αθηνών της 7ης Δεκεμβρίου 2023. Για ελλαδο-τουρκικό «καλό κλίμα ύφεσης». Με το Κυπριακό αποσιωποιημένο ξανά στο… ράφι.

– Προσφέρθηκε ήδη στην Τουρκία χρήσιμο αθηναϊκό «πιστοποιητικό καλής θέλησης». Το επιζητούσαν οι ΗΠΑ. Προκειμένου να αρθούν κωλύματα για επανεξοπλισμό της Τουρκίας με αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-16. Συνέδραμε κι η άρση του εκβιαστικού τουρκικού βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

– Στη διαμόρφωση της πορείας αυτών των σχέσεων της Αθήνας με τον Ερντογάν, ποιον άραγε σχεδιασμό έχει, και τι ελπίζει, για το Κυπριακό ο Μητσοτάκης;

– Προηγήθηκε, μήπως, κάποια επί τούτου συνεννόηση με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη;

Αγνωστο είναι αν γνωρίζει τους σχεδιασμούς Μητσοτάκη για τις ελλαδο-τουρκικές σχέσεις, η κυπριακή Κυβέρνηση. Δεν υπήρξαν καν ειδήσεις, ή έστω έγκυρες πληροφορίες, για τέτοιου περιεχομένου συνεννοήσεις μεταξύ των κυβερνήσεων Αθηνών και Λευκωσίας.

– Τα συναφή ερωτήματα άπτονται, απογοητευτικά, και της προβεβλημένης τότε και εντελώς λησμονηθείσας έκτοτε, 1ης Διακυβερνητικής Συνόδου Ελλάδος – Κύπρου, κατά το διήμερο 9ης και 10ης Νοεμβρίου 2023 στην Αθήνα. Την έχουν… λησμονήσει και οι επικεφαλής της πλειάδας των εκατέρωθεν τότε συναντηθέντων Κυπρίων και Ελλα-δικών μας υπουργών.

– Προς θλίψη, και πάλιν, όλων όσοι ματαίως εναπέθεσαν ελπίδες και όραμα σε έναν, επιτέλους, από κοινού πράγματι επιδέξιο σχεδιασμό Ελλάδος – Κύπρου, περί των ελληνο-τουρκικών (κι όχι μόνο ελλαδο-τουρκικών) σχέσεων. Συμπεριλαμβανομένου βεβαίως και του Κυπριακού.

– Προφανώς επειδή, 27 μέρες μετά τη Διακυβερνητική Ελλάδος – Κύπρου του Νοεμβρίου, επικαθόρισε την πορεία η Διακήρυξη των Αθηνών, Μητσοτάκη- Ερντογάν, της 7ης Δεκεμβρίου 2023…

Αληθεύει ότι, διαχρονικά, ο Ελληνισμός δεν έχει πολλά ιστορικά δείγματα ορθής κυπριακής πολιτικής των Αθηνών για να υπερηφανεύεται. Το αντίθετο συμβαίνει, από το μακρινό παρελθόν. Αφ’ ότου η βρετανική αποικιοκρατία δημιούργησε το Κυπριακό Πρόβλημα, προσκαλώντας και την Τουρκία να την συνδράμει, εναντίον της θέλησης του κυπριακού λαού να ασκήσει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

– Αρμόζει εδώ μία πολύ ενδεικτική ιστορικά υπενθύμιση: Μετά το Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950, με τις υπογραφές του 95,7% των Ελληνίδων και Ελλήνων της Κύπρου κάτω από το «Αξιούμεν την Ένωσιν της Κύπρου με την Ελλάδα», ο τότε Δήμαρχος της αγγλοκρατούμενης Λευκωσίας, Θεμιστοκλής Δέρβης, άκουσε ο ίδιος στην Αθήνα, από το στόμα του τότε αντιπροέδρου της κυβέρνησης Νικ. Πλαστήρα, Γεωργίου Παπανδρέου, την ομολογία ότι: «Η Ελλάς αναπνέει σήμερον με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, το δε αμερικανικόν. Δεν ημπορεί, λόγω του Κυπριακού, να διακινδυνεύσει από ασφυξίαν».

Τα τότε λεχθέντα και όσα βεβαίως παρόμοια, χειρότερα ή και χείριστα επί χουντικής δικτατορίας, υπήρξαν μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας, τα γιγνώσκει πάρα πολύ καλά και ο νυν ΠτΔ Νίκος Χριστοδουλίδης. Υπήρξαν ιδιαίτερο αντικείμενο των πανεπιστημιακών του σπουδών. Και περιεχόμενο των βιβλίων και άρθρων που ο ίδιος έγραφε. Όπως λ.χ. το άρθρο με τίτλο «Το ενωτικό δημοψήφισμα στην Κύπρο», που έγραψε, ως διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών στην «Καθημερινή», 2.9.2012, απ’ όπου πάρθηκε και το απόσπασμα με τους «δύο πνεύμονας».

Δεν αξιώθηκε έως σήμερα ο Ελληνισμός να σχεδιάσουν μαζί η Αθήνα και η Λευκωσία μία κοινή στρατηγική, μακροχρονίως υλοποιούμενη με σταθερή επιμονή, για το Κυπριακό.

Το έχει κάνει, όμως, αποτελεσματικά η Τουρκία. Εναντίον του Ελληνισμού. Από τότε που και η ίδια διατελούσε «αναπνέουσα με δύο πνεύμονας, αγγλικόν τε και αμερικανικόν»: Πρώτα με το πογκρόμ των Σεπτεμβριανών 1955 εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, λόγω… Κύπρου. Κι ευθύς αμέσως με συγκεκριμένο Επιτελικό «Σχέδιο Επανάκτησης Κύπρου» από το 1956-57. Το οποίο υλοποιούν, μέχρι σήμερα απαρεγκλίτως, φέτα-φέτα κι αταλάντευτα, όλες ανεξαιρέτως οι έκτοτε τουρκικές κυβερνήσεις.

– Υπερηφανεύονται, μάλιστα, οι Τούρκοι Κατακτητές, υποδεικνύοντας προς εαυτούς και αλλήλους καυχώμενοι, ότι: Η επιτυχημένη στρατηγική τους στο Κυπριακό αποτελεί υπόδειγμα ορθής πολιτικής. Για όσα, περαιτέρω, ο νεο-οθωμανικός επεκτατισμός της Άγκυρας, με αυξανόμενο μάλιστα τον οίστρο Ερντογάν για «Γαλάζιες Πατρίδες», επιβουλεύεται εναντίον της Ελλάδας στα νησιά μας του Αιγαίου και στην Θράκη μας. Απολαμβάνοντας αφ’ ενός την κατευναστική πολιτική που του επιδαψιλεύουν τα φοβικά σύνδρομα των Αθηνών. Και καραδοκώντας, αφ’ ετέρου, πότε άραγε θα του δωρίσει ο… Αλλάχ του, κάποιον νέο εμφύλιο διχασμό των Ελλήνων…

Και αν υποτεθεί ότι, ίσως το 1950, με καθημαγμένη την Ελλάδα από την λαίλαπα της γερμανικής κατοχής 1941-1944 και επιπροσθέτως ανάπηρη εξαιτίας του επακόλουθου ολέθρου του εμφυλίου πολέμου 1946-1949, είχαν κάποιες δόσεις πραγματισμού οι φόβοι του Γεωργίου Παπανδρέου, για τον κίνδυνο ασφυξίας «της Ελλάδος αναπνέουσας με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικανικόν», τι ανάλογο άραγε δύναται, ως πρόσχημα υποτέλειας, να κατοικοεδρεύει αδήλωτο σήμερα στα μυαλά της Αθήνας; Για να βολεύονται πίσω του και τα Ηττημένα Μυαλά της Λευκωσίας; Με «κλασικό» τις τελευταίες δεκαετίες επιχείρημα «αφού η Ελλάδα μας δεν μπορεί και δεν θέλει, εμείς τι άλλο να κάνουμε;»…

Οι καιροί, για Κύπρο και Ελλάδα, με τις ισχύουσες σήμερα αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες, δεν είναι ίδιοι με το 1910: Όταν η αγωνιζόμενη για Ένωση Κρήτη ευτύχησε να στείλει στην Αθήνα πρωθυπουργό τον επαναστάτη του Θερίσου Ελευθέριο Βενιζέλο. Η πολιτική του οποίου, για την ΑΝΟΡΘΩΣΗ του έθνους, οδήγησε το 1912-1913 στην απελευθέρωση από την τουρκική σκλαβιά της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης, των νήσων του Αιγαίου, φτάνοντας το 1920, με τη Συνθήκη των Σεβρών, ώς τα πρόθυρα υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας, που ενταφίασε ο Εθνικός Διχασμός με τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι Ελληνες και οι Ελληνίδες, όμως, σήμερα, σε Κύπρο, σε Ελλάδα και στην Διασπορά, έχουν την δημοκρατική δυνατότητα να εξαναγκάσουν τις κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας, ή να επιλέξουν ικανότερες κυβερνήσεις των δύο κρατών μας, ώστε αμφότερες να αναπνέουν με δύο μεν πνεύμονες: Αποκλειστικά όμως ελληνικούς…

Ό,τι του φανεί του λωλοστεφανή

Tου Γιώργου Ρακκά

Για την διαπόμπευση που εξαπέλυσε ένας όχλος ως επί το πλείστον εφήβων, εναντίον των τρανς στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης, φταίνε ως γνωστόν «οι παπάδες» –που ζήτημα αν τους βλέπουν μια φορά τον χρόνο. Και όχι η τραπ που τους γανώνει κάθε μέρα το μυαλό στη βία, τον ανδρικό σωβινισμό, και τους κώδικες των συμμοριών. Φταίει η «σκοταδιστική Θεσσαλονίκη» (προς θεού όμως, όχι στα στερεότυπα). Λες και δεν εμφανιζόταν όλο το προηγούμενο διάστημα βίντεο στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης όπου σχολεία μετατρέπονταν σε ρινγκ μιας επιδημικής βίας ανηλίκων, η οποία αντλεί από κάθε πρόσφορη εχθροπάθεια και εξαπολύεται «εναντίον όλων»: συμμαθητών, καθηγητών, ακόμα και απέναντι στα ντουβάρια και τον εξοπλισμό των σχολείων.

Για τον όχλο φταίνε λοιπόν όσοι υποστήριξαν πως «ο πατέρας και η μητέρα έχουν σημασία» κατά την πρόσφατη συζήτηση για τον νόμο –πλέον– περί γάμου και τεκνοθεσίας των ζευγαριών ιδίου φύλου. Όχι όσοι έσπευσαν να «ακροδεξιοποιήσουν» κάθε διαφωνία, δίνοντας έτσι την εντύπωση στον όντως σωβινισμό ότι νομιμοποιείται σαν την μοναδική αντιπολίτευση έναντι στην ισοπέδωση των πάντων. Λες και μεταξύ της πλειοψηφίας που κατήγγειλε και εξέφρασε τον αποτροπιασμό τους για την διαπόμπευση, δεν ήταν και άνθρωποι που υπερασπίζονται την ανθρωπολογική και πολιτιστική σταθερά των δύο φύλων μέσα στην οικογένεια.

Όταν από την άλλη, ένας παρόμοιος όχλος διαπομπεύει τους δικούς μας ιδεολογικούς και πολιτικούς αντιπάλους, ξυλοφορτώνοντας για παράδειγμα, όποιον πιτσιρικά φοράει την ελληνική σημαία, ή κρεμάει από την τσάντα του την Παναγία, τότε απλώς «ήταν δίκαιο που έγινε πράξη».

Και βέβαια, αποκρύπτεται συστηματικά η συμμετοχή αλλοδαπών στο συμβάν, μην τυχόν και αμαυρωθεί το παραμύθι του πολυπολιτισμού, και ο δήθεν προοδευτικός του χαρακτήρας· ενώ είναι γνωστό, ότι η ισοπέδωση κάθε νόρμας, μαζί με την σάρωση κάθε ενιαίας πολιτιστικής σταθεράς και συμφωνίας υπονομεύει τις ανοιχτές κοινωνίες, τις μετατρέπει σε φοβικές και αρτηριοσκληρωτικές.

Μια τεράστια εργαλειοποίηση βρίσκεται σε εξέλιξη έπειτα από την επίθεση του όχλου πιτσιρικάδων εναντίον των Τρανς, το βράδυ του Σαββάτου στην πλ. Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης.

Το γεγονός υπόκειται σε συστηματική εκμετάλλευση γενικεύσεων που μοναδικό στόχο έχουν να αποδείξουν την ιδεολογική και πολιτική επιρροή ενός αριστεροφιλελεύθερου συμπεριληπτισμού. Εκείνου που προσπαθεί να μας πείσει πως για το συμβάν φταίει η αφ’ εαυτής «βίαιη, βρώμικη και κακή» κοινωνία, που προφανώς χρειάζεται ισχυρότερες δόσεις πλύσης εγκεφάλου στην εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, στη δημόσια συζήτηση, προκειμένου να γλυτώσει από τον αρχέγονο φασισμό της.

Το χειρότερο αυτής της υστερίας, είναι πως καταλήγει να υποτιμάει το ίδιο το γεγονός, το οποίο και καταπλακώνεται κάτω από τις υπεραπλουστεύσεις. Αντί, λοιπόν, η κοινωνία, μπροστά σε όλα τα κρούσματα της εφηβικής βίας και εχθροπάθειας, να αναστοχαστεί το πως και γιατί οι νεώτερες γενιές αναπτύσσουν συμπεριφορές και μια κουλτούρα τύπου «Fight Club», προβαίνει σε έναν τελετουργικό εξορκισμό και προχωράει παρακάτω.

Έτσι, όμως, ο πυρήνας του ζητήματος παραμένει άθικτος: ότι οι νέες γενιές συμπεριφέρονται ολοένα και περισσότερο «σαν κανίβαλοι» εξαιτίας ενός εκρηκτικού συνδυασμού του παιδοκεντρισμού που τους ανάγει σε «μικρούς αυτοκράτορες», της αποκαθήλωσης κάθε αυθεντίας, της κατάρρευσης οποιουδήποτε συμπαγούς πλαισίου αρχών, αξιών, μιας μίζερης συλλογικής και ατομικής προοπτικής, και της ολοκληρωτικής απορρύθμισης των ρόλων στις σχέσεις των δύο φύλων, την οικογένεια, ή την ίδια την κοινωνία.

Ποιος όμως θα τα συζητήσει όλα αυτά όταν ο τόνος που δίνεται από τις αντιδράσεις της συμπεριληπτικής ιεράς εξέτασης, είναι ότι πρέπει να αντιτάξουμε «υστερία κόντρα στην υστερία»; Έχουμε αναπτύξει μια εξαρτημένη σχέση με το απεχθές και το αποκρουστικό, καθώς το χρειαζόμαστε ώστε να επιδείξουμε μια ηθική υπεροχή που χωρίς εκείνο δεν μπορεί να σταθεί.

Επιδιδόμαστε στους τελετουργικούς εξορκισμούς, μέσω μιας τριήμερης παλίρροιας κραυγών και οδυρμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ακολουθεί μια προσωρινή άμπωτη, μέχρι το επόμενο υστερικό ξέσπασμα. Η συμπεριληπτική υστερία δίνει όμως και ευρύτερα τον τόνο, ενίοτε την ακολουθούν ακόμα και οι ίδιοι οι αντίπαλοί της. Εν τέλει, γρήγορα βυθιζόμαστε στην απόλυτη σχετικότητα μιας αλήθειας που κρίνεται εξ ολοκλήρου από την ταυτότητα του καθενός μας, και τις πολιτικές πεποιθήσεις που εκείνη διαμορφώνει. Αδυνατούμε, έτσι, να προσεγγίσουμε το καθεαυτό γεγονός με τις συγκεκριμένες του προεκτάσεις. Να το αντιμετωπίσουμε, δηλαδή, σαν αυτό που πραγματικά είναι. Αντίθετα, το υποτάσσουμε πάντοτε σε γενικεύσεις, αναγωγές, ακόμα και σε συμψηφισμούς όταν το εκάστοτε συμβάν δεν μας συμφέρει ιδεολογικά.

Συμβαίνει, επομένως, το αντίστροφο απ’ ό,τι το κύμα των τελευταίων ημερών υπαινίσσεται. Δεν είναι «το κακό» που ήταν κρυμμένο στην αφάνεια, και ξεχύθηκε μέσα από τις οθόνες μας με τα βίντεο από το συμβάν. Είναι πως στον ψηφιακό κόσμο, και ιδίως τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ένας πολιτισμικός πόλεμος έχει ξεσπάσει εδώ και καιρό, και ενίοτε περνάει και στον πραγματικό κόσμο.

Όσο για το «σκοτάδι» που βλέπουν κάποιοι να καλύπτει τα πάντα, εάν οι άνθρωποι παρέμεναν όπως τις προηγούμενες δεκαετίες με μια στοιχειώδη πολιτική και ιστορική συνείδηση, θα καταλάβαιναν πως η σπουδή του woke να επιβάλει έναν «νέο άνθρωπο», με έναν μεσσιανισμό που θυμίζει τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες του 20ου αιώνα, επαναφέρει στην επιφάνεια απεχθείς στάσεις και συμπεριφορές που σε μεγάλο βαθμό είχαμε καταφέρει να υπερβούμε.

Η Τσικνοπέμπτη

της Γιώτας Χουλιάρα

Αυτό που οι περισσότεροι στις μέρες μας αγνοούν είναι πόσο οι σύγχρονοι Έλληνες μοιάζουμε με τους πρόγονους μας, τους κατοίκους της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία ονομάστηκε στην πορεία Βυζάντιο.

Οι Βυζαντινοί λοιπόν είχαν πολλά στοιχεία τα οποία φέρουμε κι εμείς σήμερα. Κακώς έχει επικρατήσει η άποψη πως η βυζαντινή κοινωνία ήταν μια συντηρητική κοινωνία. Αντιθέτως ήταν μια κοινωνία όπου οι πολίτες αρέσκονταν σε γιορτές και απολαύσεις. Μια κοινωνία όπως η σημερινή που είχε τα πάντα, από ανθρώπους τους πνεύματος και διπλωμάτες, μέχρι Χριστιανούς και πιστούς της Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας, Μάγους, Τσαρλατάνους, Αστρολόγους, Μοναχούς και Στρατιώτες. Συντηρητικούς και πρωτοπόρους, φωνακλάδες και ήρεμους, καλοπερασάκηδες και τυχοδιώκτες. Ανθρώπους της Πίστης και Ανθρώπους του Συμφέροντος. Στα όρια της έβρισκε κάθε φυλή και κάθε λαό που συνέρρε από Ανατολή και Δύση γιατί η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έμοιαζε μ’ ένα στέμμα που όλοι ήθελαν να το κατακτήσουν. Και πάνω του είχε το πιο όμορφο πετράδι, την Κωνσταντινούπολη.

Οι πρόγονοι μας λοιπόν οι Βυζαντινοί γιόρταζαν όπως κι εμείς την Τσικνοπέμπτη. Από νωρίς αυτή την ημέρα στην Κωνσταντινούπολη έψηναν όλες τις ποσότητες του κρέατος που είχαν φυλαγμένες σε αμπάρια και κατώγια. Μοίραζαν μάλιστα σε όλους, δίνοντας κρέας στους πάμπολους ζητιάνους που στοιβάζονταν στα στενά της Πόλης. Η μυρωδιά της τσίκνας σκέπαζε την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας και το αεράκι του Βοσπόρου την διοχέτευε. Άφθονη κατανάλωση κρασιού και πειράγματα ήταν μέσα στο μενού της ημέρας ως ανάμνηση της Διονυσιακής Λατρείας που είχε καθιερωθεί στα χώματα της Αυτοκρατορίας αιώνες πριν. Οι ανώτερες τάξεις της Πόλης, αυτοί που αποκαλούνταν Ρωμιοί, δηλαδή πολίτες της Νέας Ρώμης, γιατί αυτό ήταν η #Κωνσταντινούπολη, γιόρταζαν την Τσικνοπέμπτη ως ανάμνηση της εορτής των Λουπερκαλίων και προσπαθούσαν να αποφεύγουν τα έκτροπα. Διότι έκτροπα στους δρόμους της Πόλης συνέβαιναν πολλά.

Περιφερόμενοι θίασοι, παρέες με ξαναμμένους νεαρούς, άντρες και γυναίκες που διασκέδαζαν και γιόρταζαν τη ζωή. Ω ναι, οι Βυζαντινοί ήξεραν να γιορτάζουν και γι’ αυτό ακριβώς τους μισούσε η Δύση που φρόντισε να αλλοιώσει την υστεροφημία τους παρουσιάζοντας τους ως σκληραγωγημένους μοναχούς.

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο είχα αναρτήσει πριν ένα χρόνο την Τσικνοπέμπτη, προκαλώντας έναν μικρό διχασμό σε φίλους και επαφές με σχόλια και κόντρα σχόλια.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση δεν είναι η υπερβολή με την οποία αντιδρούμε (ένα ακόμη κοινό σημείο με τον όχλο στον βυζαντινό ιππόδρομο) αλλά ότι πολλοί σύγχρονοι Έλληνες έχουμε φτάσει σε σημείο να νιώθουμε απέχθεια για το Βυζάντιο, θεωρώντας το ως μιαρό και αποκρουστικό (την ίδια απέχθεια που συχνά συναντάμε στις μέρες μας για το κράτος μας – κι άλλο κοινό στοιχείο).

Άραγε τί είναι αυτό που μας έχει οδηγήσει σ΄ αυτή την εντύπωση; Πώς μέσα μας ενσταλάχτηκε αυτή η εικόνα ενός Βυζαντίου που δεν έχει σχέση με τον Ελληνισμό και αφήσαμε την κληρονομιά του να την εκμεταλλεύεται η Ρωσία, η οποία από την εποχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας έβλεπε εαυτήν ως δικαιούχο αυτής της θρησκευτικής κληρονομιάς.

Και για να μην βιαστείτε κάποιοι ότι το βγάζω από το μυαλό μου παραπέμπω στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου «Μια σύντομη ιστορία της Ρωσίας» του Βρετανού διπλωμάτη Rodric Braithwaite που κυκλοφορεί από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ – PSICHOGIOS PUBLICATIONS

Γράφει λοιπόν ο συγγραφέας στη σελίδα 39: «Για τον ορθόδοξο κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων, η πτώση του Βυζαντίου ήταν μια διαρκής τραγωδία. Αλλά για τους Ρώσους ήταν επίσης μια ιστορική ευκαιρία: αυτοί διοικούσαν τώρα το μόνο ορθόδοξο κράτος που είχε σημασία.»

Στην Ελλάδα δυστυχώς υιοθετήσαμε την πιο άσχημη εκδοχή της λέξης Βυζαντινός, αυτή που έπλασε η καθολική οπτική για να δικαιολογήσει το γεγονός της εγκατάλειψης ενός χριστιανικού βασιλείου στις ορδές του στρατού του Μωάμεθ, το οποίο επί χίλια χρόνια αποτελούσε τον γεωγραφικό φρουρό και προστάτη της από το Ισλάμ.

«Το Βυζάντιο ανέκοψε την επέκτασή τους (εννοεί τους Άραβες) στη Μικρά Ασία, τους εμπόδισε να διασχίσουν τα Δαρδανέλια, και να περάσουν, έτσι, στα Βαλκάνια. Η ίδια η Κωνσταντινούπολη άντεξε με επιτυχία σε πολλές πολιορκίες» αναφέρει η βρετανίδα βυζαντινολόγος Τζούντιθ Χέριν στο έργο της «Η άνοδος και η πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» Εκδόσεις Ωκεανίδα.

Κάτι αντίστοιχο κάνει κι η Ελλάδα σήμερα, ένα ακόμη κοινό που έχουμε με τους Βυζαντινούς.

Όμως ο σύγχρονος Έλληνας, αυτός που βλέπει #GameofThrones και διαβάζει επικά μυθιστορήματα ξένων συγγραφέων και τους αποδίδει τα εύσημα, αγνοεί ότι όλα αυτά είναι λίγα μπροστά σε ό,τι αφορά το Βυζάντιο, το οποίο συνδυάζει δολοπλοκία και έπος με ένα απόλυτο πάντρεμα που συχνά μοιάζει εξωπραγματικό.

Αγνοεί ότι πολλές από τις παραδόσεις μας αλλά και ο τρόπος διασκέδασης προέρχονται ουσιαστικά από το #Βυζάντιο και το ζύμωμα των παγανιστικών στοιχείων της αρχαιότητας με το πλαίσιο της εποχής και τις θρησκευτικές επιρροές.

Γράφει ο Αντρέ Γκιγιού, αυτός ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας στο έργο του «Ο Βυζαντινός Πολιτισμός» (δίτομο έργο, Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ – PEDIO Publishing) στη σελίδα 45 του δεύτερου τόμου του.

«Ο κεντρικός δρόμος κάθε πόλης παίρνει ζωή από τους κιθαροπαίκτες και τους τραγουδιστές, οι οποίοι περιτριγυρίζονται από τους θεατές που χορεύουν και χειροκροτούν. Αλλού κόσμος καθισμένος στο χώμα παίζει ζάρι ή τάβλι, τυχερά παιχνίδια απαγορευμένα από την Εκκλησία, αλλά πού πάντα ασκούνταν ακόμη και από τους κληρικούς και τους μοναχούς».

Και συνεχίζει παρακάτω στην ίδια σελίδα: «Στον κόσμο αρέσει να κοιτάζει τις χορεύτριες, οι οποίες με το κεφάλι γυμνό, κουνούν καθώς χορεύουν τα μακριά τους μαλλιά. Μερικές πόλεις παρέχουν κάθε μέρα, από το πρωί μέχρι το βράδυ, ποικίλα θεάματα τσαρλατάνων, ταχυδακτυλουργών, σχοινοβατών, ακροβατών, μουσικών και τραγουδιστών, σοφών μαϊμούδων και σκυλιών, αρκούδων που χορεύουν, εξημερωμένων φιδιών που παρουσιάζουν πλάνητες Αθίγγανοι, ανθρώπινων τεράτων, γιγάντων, νάνων ή σιαμαίων….» κτλ κτλ (δεν συνεχίζω την περιγραφή για να μην κουράσω).

Με αφορμή, λοιπόν, τα παραπάνω από τα συγκεκριμένα βιβλία, όπως και στοιχεία από το έργο: «Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίνου» (Συλλογικό έργο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο) γράφω την αρχική μου ανάρτηση για την Τσικνοπέμπτη, δίνοντας της απλά μια δική μου λογοτεχνική χροιά.

Κλείνοντας το μεγάλο αυτό κείμενο, θα ήθελα να αναρωτηθείτε πραγματικά γιατί κάποιοι Έλληνες αποστρέφονται τόσο το Βυζάντιο. Ίσως ένας ιστορικός ή ένας κοινωνιολόγος στο μέλλον θα μπορούσε να δώσει απάντηση.

Καλημέρα και Καλό Τσίκνισμα!

«Η αγάπη δεν μπορεί να το υποφέρει...». Ομοφυλοφιλία και εργολάβοι του εξώτερου πυρός.

Του Θανάση Παπαθανασίου

Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ (+ 1993) αφηγήθηκε κάποτε μια συνομιλία του δασκάλου του, αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη (+ 1938), με έναν ερημίτη μοναχό.
Ο μοναχός έλεγε: «Ο Θεός θα τιμωρήσει όλους τους άθεους. Θα καίγονται στο πυρ το αιώνιο».
Πριν όμως προχωρήσει στην παρουσίαση της συνομιλίας μοναχού και Σιλουανού, ο ίδιος ο Σωφρόνιος σχολίασε την στάση του μοναχού: «Προφανώς», έγραψε, «η ιδέα πως οι άθεοι θα ετιμωροῦντο στο αιώνιο πυρ, του προκαλούσε ευχαρίστηση, κατά το ψαλμικό “εὐφρανθήσεται δίκαιος, ὅταν ἴδῃ ἐκδίκησιν” (Ψαλμ. νζ΄ 11-12)».
Νομίζω πως το σχόλιο αυτό (τρεις αράδες όλο κι όλο στο σχετικό βιβλίο) έχει συγκλονιστική δυναμική, μ’ όλη την ηρεμία με την οποία διατυπώνεται. Το να βεβαιώνει κάποιος ανενδοίαστα και σαρωτικά την αιώνια καταδίκη κάποιων ανθρώπων, ο Σωφρόνιος το αποδίδει σε ένα είδος πνευματικού σαδισμού. Ο Σωφρόνιος δηλαδή βλέπει κάτι νοσηρό, χαιρεκακία, παρ’ όλο που (προσοχή!) ο βεβαιώσας βασιζόταν σαφώς σε φράσεις και έννοιες της Αγίας Γραφής. Όντως ο Ψαλμός μιλά για χαρά των δικαίων μπροστά στην απόδοση δικαιοσύνης, και όντως η Καινή Διαθήκη μιλά για αιώνια κόλαση. Όμως εδώ ακριβώς είναι το καίριο σημείο, πάνω στο οποίο γεννιούνται διαφορές αγεφύρωτες: Ο μοναχός είχε υπέρ του χωρία, ο Σωφρόνιος είχε μαζί του την αλήθεια, είχε δηλαδή το πνεύμα που ζωοποιεί, σε αντιδιαστολή προς το γράμμα που αποκτείνει (το ειδωλοποιημένο γράμμα, καθόσον το γράμμα έχει νόημα ως διάκονος του πνεύματος). Και συνεχίζει ο Σωφρόνιος παραθέτοντας τον διάλογο του Γέροντα Σιλουανού με τον μοναχό:
«Με ολοφάνερη συγκίνηση ο Γέροντας απάντησε: “Πες μου όμως, σε παρακαλώ: αν σε βάλουν στον παράδεισο και δης από κει πως κάποιος καίγεται στις φλόγες του άδη, θα μπορούσες τάχα να έχης ανάπαυση;”. “Μα τί να κάνης; Αυτοί οι ίδιοι φταίνε”, λέει εκείνος. Και τότε ὁ Γέροντας είπε με θλιμμένο βλέμμα: “Η αγάπη δεν μπορεί να το υποφέρη… πρέπει νά προσευχώμαστε για όλους”» [1].
Όντως ο μοναχός θα μπορούσε να επικαλεστεί τόνους συγγραμμάτων, που μιλούν για «ένδικον μισθαποδοσίαν» ή που διευκρινίζουν ότι δεν είναι ο Θεός που επιβάλλει κακιασμένα μια τιμωρία, αλλά ο ίδιος αμαρτωλός αυτός που επιλέγει να βιώσει αιώνια την δική του κακία. Σωστά. Και όμως, ο άγιος Σιλουανός δείχνει ότι δεν αρκεί καθαυτήν η δογματική/πολιτική ορθότητα. Την απάντηση του μοναχού την άκουσε με οδύνη! Συγκινήθηκε, λέει, ολοφάνερα και εθλίβη. Από τι; Από την ανενδοίαστη σαρωτικότητα του κραδαίνοντος την δογματική/πολτική ορθότητα!
Στις ταραγμένες μέρες μας τώρα: Είναι βαρύ, πολύ βαρύ το πώς κατατίθεται στον δημόσιο χώρο το χωρίο του αποστόλου Παύλου, «Μὴ πλανᾶσθε• οὔτε πόρνοι οὔτε εἰδωλολάτραι οὔτε μοιχοὶ οὔτε μαλακοὶ οὔτε ἀρσενοκοῖται οὔτε πλεονέκται οὔτε κλέπται οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι, οὐχ ἅρπαγες βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι» (1 Κορ. 6:9-10) – για να δηλωθεί ανενδοίαστα και σαρωτικά η αιώνια απώλεια των ομοφυλόφιλων.
Μαζί με το λεπτό και καίριο νεύρο που θίγει η αφήγηση του αγίου Σωφρονίου, υπάρχει κι ένα ιδιαίτερο ζήτημα, κάτι που οφείλει να απασχολεί σοβαρά τους εκκλησιαστικούς ανθρώπους, κι όμως κατά κόρον αγνοείται ή προσπερνιέται ολότελα, μολονότι επισημαίνεται εδώ και καιρούς. Ποιο είναι αυτό; Είναι η ερμηνεία του εν λόγω χωρίου (όπως και κάποιων άλλων παράλληλών του), η οποία και αφορά την στάση των εκκλησιαστικών απέναντι στον άνθρωπο που έχει ομοφυλόφιλη ταυτότητα. Και είναι ζήτημα καίριο από μόνο του, δηλαδή ακόμα και όταν απορρίπτεται η νομοθέτηση γάμου των ομοφυλοφίλων και η τεκνοθεσία.
Νομίζω πως, αν η οδύνη που ένιωσε ο άγιος Σιλουανός μπει σαν κολλύριο στην ματιά μας, θα μπορέσουμε να καταλάβουμε ότι το να κραδαίνεις το δύσκολο αυτό χωρίο έξω από την συνάφειά του, δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Δημιουργεί πρόβλημα ακόμα και σε όσους που το επικαλούνται επαναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την στερεότυπη φράση ότι η Εκκλησία μισεί την αμαρτία αλλά αγαπά τον αμαρτωλό. Δείτε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, τι κατατίθεται στον δημόσιο χώρο! Το λεκτικό αυτού του δύσκολου χωρίου δείχνει απόρριψη αμαρτωλών – όχι αμαρτιών!
Προφανώς, κάποιοι από τους καταθέτοντες έτσι το χωρίο στον δημόσιο χώρο θα σπεύσουν να διευκρινίσουν. Μα τότε απλούστατα (και πολύ σωστά) φτάνουμε στην ανάγκη της ερμηνείας. Τελικά; Δεχόμαστε ως χριστιανοί την ανάγκη ερμηνείας ή μας αρκεί η ειδωλολατρία των τσιτάτων;
Το κείμενο του Παύλου λοιπόν εγείρει τα εξής ερωτήματα (για τα οποία ο εκκλησιαστικός χώρος οφείλει να ακούσει τους βιβλικούς θεολόγους, τουλάχιστον με την ίδια προθυμία με την οποία δηλώνει ότι ακούει και επικαλείται βιολόγους, ψυχολόγους κλπ):
Ο Παύλος δίνει έναν κατάλογο ανθρώπων οι οποίοι δεν πρόκειται να μπουν στη Βασιλεία του Θεού. Ας διαβάσουμε με προσοχή: Άρπαγες, δουλέμποροι, ειδωλολάτρες, υβριστές, επίορκοι, κλέφτες, μέθυσοι, μητροκτόνοι, μοιχοί, μαλακοί, αρσενοκοίτες, πατροκτόνοι, πλεονέκτες, πόρνοι, φονιάδες. Ποιο είναι άραγε το κριτήριο, με το οποίο μπαίνουν όλοι αυτοί μαζί και αποδοκιμάζονται όλοι μαζί; Μία ισχυρή απάντηση είναι ότι όλοι αυτοί ευθύνονται για τις εγωκεντρικές –και ως εκ τούτου κακές– πράξεις τις οποίες αποφάσισαν. Σύμφωνα με την θεμελιώδη αντίληψη της χριστιανικής πίστης, η αμαρτία με προσωπικό καταλογισμό ανακύπτει ή δεν ανακύπτει, εκεί όπου υπάρχει δυνατότητα διλήμματος και λήψης απόφασης. Σε ανεπίλεκτες πραγματικότητες, όπως οι βιολογικές, δεν τίθεται θέμα αμαρτίας και προσωπικού καταλογισμού. Για την Εκκλησία λοιπόν ο πόρνος, ο μοιχός, ο μητροκτόνος, ο πλεονέκτης κοκ, δεν είναι βιολογικές /ψυχοσωματικές ταυτότητες, αλλά υποκείμενα που αποφάσισαν να πράξουν κακά. Ακόμα και οι κατ’ ιδίαν περιστάσεις που μπορεί να συντρέχουν (επιβαρυντικές ή ελαφρυντικές), αφορούν αυτόν τον θεμελιώδη άξονα: την πρόθεση, της απόφαση και την ευθύνη.
Έτσι λοιπόν, τι είναι άραγε οι «μαλακοί» και οι «ἀρσενοκοῖται» αυτού του καταλόγου; Είναι άραγε οι μέτοχοι της ομοφυλοφιλίας ως βιολογικής / ψυχοσωματικής ταυτότητας, για την οποία γίνεται λόγος στη σύγχρονη εποχή;
Στην πραγμάτευση του δύσκολου χωρίου έχει επισημανθεί ότι, στο πλαίσιο σεξουαλικής πράξης μεταξύ ανδρών κατά την εποχή του αποστόλου Παύλου, οι «μαλακοί» ήταν άνθρωποι που προχωρούσαν θηλυπρεπώς σε παθητική στάση, ενώ οι «ἀρσενοκοῖται» ήταν άνθρωποι που προχωρούσαν σε ενεργητική πράξη. Για τους πιστούς εβραίους ή χριστιανούς δηλαδή ήταν αποφασισμένες πράξεις εργαλειοποίησης του ανθρώπου (άλλου ή και του εαυτού), και μάλιστα με ρόλους που μπορούσαν και να εναλλάσσονται. Την εποχή της ύστερης αρχαιότητας επρόκειτο για κινήσεις εκπόρνευσης και καθυπόταξης, οι οποίες δηλώνονταν εμβληματικά με την διείσδυση του επικυρίαρχου. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι δεν είχαν προ οφθαλμών το ζήτημα του ομοφυλόφιλου εαυτού. Εθεωρείτο ότι η σεξουαλικότητα είναι μία και εκφράζεται με διαφόρους τρόπους, οι οποίοι και επιβεβαίωναν την κοινωνική ιεραρχία. Κοινωνική ιεραρχία η οποία εκλαμβανόταν ως η φυσική τάξη! [2]
Ας προσέξουμε το εξής: Στην επιστημονικώς έγκριτη και επευλογημένη από την Ιερά Σύνοδο και Πατριάρχες μετάφραση της Καινής Διαθήκης, την οποία εκπόνησαν βιβλικοί θεολόγοι (εκδ. Βιβλικής Εταιρίας 1989), η λέξη «ἀρσενοκοῖται», η οποία είναι νεολογισμός του Παύλου, δεν μεταφράστηκε ως «ομοφυλόφιλοι». Έμεινε «αρσενοκοίτες». Και ήταν ηθελημένο από την ομάδα των μεταφραστών (το λέω μετά λόγου γνώσεως), ακριβώς διότι είναι σημαντικό το ερώτημα, τι είχε προ οφθαλμών και καταδίκαζε ο Παύλος (το ίδιο μάλιστα βλέπω και στην μετάφραση του Τρεμπέλα, εκδ. Σωτήρ 1978, αλλά δεν γνωρίζω το σκεπτικό του).
Πολύ σημαντικό για το σπαζοκεφάλιασμά μας είναι και το γεγονός ότι στον κατάλογο ο Παύλος περιλαμβάνει και την ειδωλολατρία. Αυτή δένει με τα άλλα, υπό την έννοια ότι επίσης αφορά όχι βιολογική / ψυχοσωματική ταυτότητα, αλλά επιλογή και απόφαση. Και μάλιστα για έναν πιστό εβραίο ή χριστιανό η ειδωλολατρία σήμαινε οργιώδεις πρακτικές, «ιερή πορνεία» κοκ (και ο Τρεμπέλας σημειώνει στο «Υπόμνημά» του ότι για τον λόγο αυτόν ο Παύλος τοποθέτησε στο χωρίο την ειδωλολατρία ανάμεσα στην πορνεία και την μοιχεία).
Με τα παραπάνω λίγα αντί πολλών, θέλω να επισημάνω ένα συντριπτικό, κατά τη γνώμη μου, έλλειμμα. Και το επισημαίνω ειλικρινά με αγωνία και πόνο. Πόνο για όσα παραλείπουμε οι εκκλησιαστικοί άνθρωποι, πόνο από τα δακρυσμένα ή οργισμένα μάτια πολλών ανθρώπων που βιώνουν απόρριψη της ίδιας τους της ύπαρξης. Ανθρώπων που κινδυνεύουν να ζουν σαν τσακισμένα καλάμια... Και σκέφτομαι πόσο εύκολα και πόσο βάναυσα μπορεί να διαψευστεί στον δημόσιο χώρο η εικόνα που ο ίδιος ο Θεός Πατέρας έδωσε για τον Γιο του: «Να ο δούλος μου που διάλεξα, ο αγαπημένος μου που εγώ τον εξέλεξα. [...] Δε θα μαλώσει και δε θα κραυγάσει, ούτε θ’ ακούσει κανένας στις πλατείες τη φωνή του. Δε θα συντρίψει το ραγισμένο καλάμι, δε θα σβήσει το λυχνάρι που καπνίζει, ωσότου οδηγήσει τη δίκαιη κρίση στη νίκη» [3].
Πέφτει σαν μαρμαρόπλακα πάνω στο στέρνο το να καταγγέλλεται (και πολύ σωστά) η μεθόδευση για νομοθέτηση χωρίς διαβούλευση, αλλά ταυτόχρονα να απορρίπτεται ως αχρείαστη η ενδοεκκλησιαστική διαβούλευση. «Ὁ ἔχων νοῦν ψηφισάτω» τα κρωξίματα των κάθε λογής χυδαιολόγων, και των κάθε λογής τραμπούκων που χάνουν τον ύπνο τους αν δεν πεις ντε και καλά αυτό που οι ίδιοι θέλουν ή που έχει ορθοτομήσει ο κάθε λογής γκουρού τους.
Η αυτοεξέταση με βάση το Ευαγγέλιο είναι για τους χριστιανούς άσκηση πιστότητας στο ίδιο τους το βάπτισμα. Είναι άσκηση στο να μην επικαλύπτουν την φωνή Εκείνου τον οποίο (δηλώνουν πως) αναγνωρίζουν ως Κύριό τους. Άσκηση στο να διακρίνουν τι όρισε ο Χριστός ως τα «βαρύτερα του νόμου» (με την πλεονεξία να χτυπάει κόκκινο), σε ποιους έκρουσε τον κώδωνα της κολάσεως (ας διαβάσουμε τον κατάλογο αποδεκτών των «ουαί» του), ποιοι είπε ότι μπαίνουν στη Βασιλεία του Θεού δυσκολότερα απ’ όσο κοτζάμ καμήλα μπορεί να περάσει μέσα από την τρύπα της βελόνας...[4]. Ακριβώς λόγω των επιλογών, των πράξεων και της εγωπάθειάς τους.
Σημειώσεις:
1. αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (1866-1938), εκδ. Ι. Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 1988, 4η έκδ.), σ. 49. Βλ. και σσ. 115-117, 311-312.
2. Ενδεικτικά, αντί πολλών, παραπέμπω στο κείμενο της Αικατερίνης Τσαλαμπούνη, Ορθόδοξης βιβλικής θεολόγου και καθηγήτριας στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ: Ekaterini Tsalampouni, «Biblical tradition and same-sex relations: A difficult hermeneutical path», στον συλλογικό τόμο Orthodox Tradition and Human Sexuality (επιμ. Τ. Arentzen, Α. M. Purpura, A. Papanikolaou), εκδ. Fordham University Press, New York 2022, σσ. 79-101. Μόνο στα Αγγλικά προσώρας. Βρίσκεται στο https://auth.academia.edu/TsalampouniEkaterini
3. Ματθ. 12:16-21, όπου επαναλαμβάνεται προφητεία του Ησαΐα 42:1-4.
4. Αξίζει τον κόπο η ανάγνωση, μπας και φέρουμε μπρος στα μάτια μας αυτά που προσπερνάμε ως αυτονόητα. Βλ. αντίστοιχα Ματθ. 23:13-33 (23:23 για τα «βαρύτερα του νόμου», 23:33 για την επαπειλούμενη κόλαση) και 19:24.
[Δημοσιεύτηκε στο https://enoriako.info/i-agapi-den-borei-na-to-ypoferei/ , το οποίο και ευχαριστώ για την παρρησία, την πιστότητα, την έγνοια].

Σταματήστε τον πόλεμο στην Παλαιστίνη. Ούτε με τη Χαμάς ούτε με τον Νετανιάχου

Η θρυλική Ισπανική Αναρχοσυνδικαλιστική Ομοσπονδία CNT/AIT πήρε θέση για τις δραματικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή ζητώντας την άμεση κατάπαυση του πυρός, ενώ ξεκαθαρίζει ότι είναι ενάντια τόσο στη Χαμάς, όσο και στον Νετανιάχου. Η ανακοίνωση της αναφέρει: "Τα τρέχοντα γεγονότα μας ωθούν να πρέπει να θυμόμαστε, για άλλη μια φορά, ότι είμαστε αντίθετοι στον μιλιταρισμό και σε κάθε πόλεμο. Το δηλώναμε πάντα. Το κάναμε πρόσφατα απαιτώντας το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Τώρα οι σκέψεις μας είναι δίπλα στους ανθρώπους που αυτές τις μέρες υφίστανται βαρβαρότητα στην Παλαιστίνη.

Η επίθεση στις 7 Οκτωβρίου από τη Χαμάς εναντίον του άμαχου πληθυσμού στην άλλη πλευρά του φράχτη που χωρίζει την εβραϊκή και την παλαιστινιακή κοινότητα ήταν το έναυσμα και το πρόσχημα για τη δυσανάλογη στρατιωτική απάντηση που πραγματοποιεί η κυβέρνηση Νετανιάχου στη Γάζα. Αλλά και στη Δυτική Όχθη και στο Νότιο Λίβανο, χωρίς να ξεχνάμε τη σκληρή καταστολή που ασκήθηκε εναντίον του ίδιου του αντιφρονούντος ισραηλινού πληθυσμού.

Μια στρατιωτική ενέργεια, αυτή του ισραηλινού στρατού, αποτρόπαια και σκληρή ενάντια σε έναν ανυπεράσπιστο πληθυσμό και που ανάγεται σε στρατιωτικές πρακτικές εγκληματικής φύσης, που διαπράχθηκαν άλλες εποχές από τον ναζισμό ή πρόσφατα από τον ρωσικό στρατό στην Ουκρανία. Ας θυμηθούμε τους βομβαρδισμούς σε νοσοκομεία, εκπαιδευτικά κέντρα και κτίρια κατοικιών, την καταστροφή πολιτικών υποδομών, τη χρήση απαγορευμένων όπλων, τη μαζική κράτηση αθώων και την εθνοκάθαρση που ασκείται σε μεγάλη κλίμακα αυτές τις μέρες, καθώς και δεκάδες χιλιάδες δολοφονηθέντες Παλαιστίνιοι – κυρίως άμαχοι, μεταξύ των οποίων πολλοί ανήλικοι – και περισσότεροι από ένα εκατομμύριο εκτοπισμένοι.

Ούτε μπορούμε να αγνοήσουμε τη μακρά ιστορία παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Κράτος του Ισραήλ, το οποίο για δεκαετίες ασκεί μια πολιτική απαρτχάιντ κατά του παλαιστινιακού πληθυσμού. Όλα αυτά με τη συνενοχή των Ηνωμένων Πολιτειών και των περισσότερων κυβερνήσεων της δυτικής καπιταλιστικής τροχιάς και της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας, η οποία συνεχίζει να διατηρεί εμπορικές σχέσεις σε αμυντικά ζητήματα, δηλαδή πουλάει όπλα παρά τις δηλώσεις του σημερινού προέδρου της κυβέρνησης. αντίθετος στη στρατιωτική επίθεση.

Θυμόμαστε ότι σε αυτόν, όπως σε όλους τους πολέμους, ο άμαχος πληθυσμός φέρει πάντα το κύριο βάρος χωρίς διακρίσεις. Γνωρίζουμε ότι, μεταξύ των δύο πλευρών που συγκρούονται, υπάρχουν φανατικές και παράλογες και ως εκ τούτου απάνθρωπες συμπεριφορές. Υπάρχουν όμως και πολλοί άνθρωποι και ομάδες μεταξύ των δύο κοινοτήτων που θέλουν να ζήσουν με Ειρήνη και να εργαστούν για να το πετύχουν. Συγκεκριμένα, εδώ και χρόνια, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δηλώνουν αντιρρησίες συνείδησης στη στρατιωτική θητεία, από το αντισιωνιστικό και φιλοπαλαιστινιακό κίνημα που αποτελείται από ανθρώπους της εβραϊκής θρησκείας και κουλτούρας σε πολλά μέρη του κόσμου, στην Ευρώπη, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο ίδιο το Ισραήλ.

Η CNT/AIT θα είναι πάντα με τους ανθρώπους από τα κάτω, με αυτούς που αγωνίζονται για την Ειρήνη και την Ανθρώπινη Αδελφότητα, χωρίς να κάνουν διάκριση μεταξύ πολιτισμών και θρησκευτικών παραδόσεων. Θα στηρίξουμε όσους απαιτούν άλλες μορφές εδαφικής οργάνωσης, πέρα ​​από τη δημιουργία νέων κρατών. Συμμετέχουμε στα αιτήματα για παύση όλων των πολεμικών, στρατιωτικών ή/και τρομοκρατικών επιχειρήσεων με στόχο να σταματήσει η ισραηλινή γενοκτονία. Απαιτούμε από τις κυβερνήσεις των δυτικών χωρών να συμβάλουν στον τερματισμό της σφαγής σταματώντας την προμήθεια όπλων και να ανοίξουν δρόμοι διαλόγου για την επίτευξη συμφωνιών που εγγυώνται διαρκή ειρήνη.

Ούτε η Χαμάς ούτε ο Νετανιάχου
Για την Ειρήνη, για την Ανθρώπινη και Παγκόσμια Αδελφότητα

Τι διαφορετικό έχει ένα σχολείο του βουνού?

Γιατί όχι ένα σχολείο της φύσης, αλλά ένα σχολείο του βουνού; Γνωρίζουμε ότι η παιδαγωγική του δάσους και τα σχολεία της φύσης είναι μια ιδέα ευρέως διαδεδομένη στις σκανδιναβικές χώρες, στη Γερμανία, την Ελβετία και, τα τελευταία χρόνια, αλλού στην Ευρώπη και διεθνώς. Βασίζεται δε στην πραγματοποίηση μιας παιδαγωγικής διαδικασίας εκτός των στενών ορίων μιας τάξης που επιδιώκει τη μάθηση στην, με την, και από την φύση και προάγει την πολύπλευρη ανάπτυξη του παιδιού μέσα από την ελευθερία και την αυτονομία.

Ενώ οι προγραμματικές δηλώσεις είναι φυσικά θετικές, είναι χρήσιμο να έχουμε κατά νου το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο που αναπτύχθηκαν αυτές οι πρωτοβουλίες, δηλαδή μέσα σε βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης και εντός της ολοένα μεγαλύτερης ανάγκης-τάσης απελευθέρωσης, ενός ευαισθητοποιημένου τμήματος των πληθυσμών τους, από ένα ευρύτατα εξαπλωμένο μηχανοποιημένο πνεύμα που κυριαρχούσε και κυριαρχεί ακόμη στον δυτικό κόσμο.

Η φύση βέβαια σε αυτή την αντίληψη, λαμβάνει θα μπορούσαμε να πούμε τα χαρακτηριστικά επίσκεψης σ’ ένα εξωτικό πλαίσιο, όπου αποξενωμένοι άνθρωποι από το φυσικό περιβάλλον μπορούν να θαυμάσουν και να δραστηριοποιηθούν σε κάτι εξωτερικό από την ίδια την ύπαρξη τους . Με λίγα λόγια η ίδια η φύση εμπορευματοποιείται, με σκοπό να προσκαλέσει ένα περισσότερο ανήσυχο και οικονομικά εύρωστο κοινό και όχι ανθρώπους που θέλουν να ζήσουν και να παράξουν δια βίου εντός του, κατανοώντας το πραγματικά . Μια υγιή ανάπαυλα στα κρίσιμα αναπτυξιακά χρόνια..

Σε αντίθεση με την παραπάνω λογική το σχολείο του Βουνού, έρχεται να θεμελιώσει μια τελείως διαφορετική κοσμοαντίληψη. Το επιβλητικό φυσικό περιβάλλον της χώρας μας, με τα πανταχού παρόντα βουνά που αγκαλιάζουν τα ακρωτήρια, αναδεικνύουν έναν χαμένο ανθρωπολογικό τύπο. Με έναν υψηλό βαθμό κοινοτικής αυτονομίας και προσωπικής φιλοτεχνίας, σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητές του, από τη γεωργία και τη μεταλλουργία έως τη μαχητική διάθεση για ανεξαρτησία, διαμορφώνεται ο χαμένος ελεύθερος κοινωνός της υπαίθρου, ένας αυθεντικός τύπος με κύρια χαρακτηριστικά του, την απλότητα, την ισορροπία, την συμπάθεια, την αυτάρκεια και την ανθεκτικότητα. Στοιχεία δηλαδή που τον έκαναν να επιβιώσει στους απόμακρους ορεινούς όγκους κατά το παρελθόν.

Τα στοιχεία αυτά, εξαιτίας της αναμενόμενης απομόνωσης θα μπορούσαν κάλλιστα-και ίσως πολλές φορές και να το κάνουν- να επιφέρουν μια εξίσου τοπικιστική στενότητα αντιλήψεων, εάν η ελευθερία του πνεύματος δεν γινόταν αυτοσκοπός, μιας και τα βουνά μας επιπλέουν σε μια πάντα ανοιχτή θάλασσα. Έτσι, διαμορφώνεται μια σπάνια ισορροπία μεταξύ του ελεύθερου πνεύματος των βουνών και του κοσμοπολίτικου πνεύματος της θάλασσας.

Το βουνό για εμάς λειτουργεί ως συμβολική ταυτότητα μιας ολόκληρης περιοχής με συγκεκριμένη ιστορία και αξίες, αποτελώντας ορμητήριο ελευθερίας, αυτάρκειας, βιωματικής αειφορίας και αναδιοργάνωσης. Το βουνό είναι "σκληρό", απαιτεί γνώση, προσπάθεια και μακρά φροντίδα. Είναι ο τόπος μας, δεν είναι μονάχα ένα πέρασμα. Δεν έχει να προσφέρει έτοιμα προϊόντα μιας χρήσης προς κατανάλωση, αλλά καρπούς επιβίωσης και συμβίωσης.

Το σχολείο μας γι’ αυτούς τους λόγους δεν στήνεται σε κάποιο προάστιο ενός μεγάλου αστικού κέντρου στο οποίο μπουχτισμένοι γονείς αναζητούν μια σανίδα σωτηρίας και είναι έτοιμοι να πληρώσουν αδρά γι’ αυτό, αλλά στο ίδιο το βουνό, στην ίδια την ελληνική ύπαιθρο, η οποία αργοσβήνει από την διευρυμένη αστικοποίηση.

Η δημιουργία ενός Δημοκρατικού σχολείου του Βουνού, αφορμάται από την μακρά παράδοση ανοιχτότητας των αγροτικών τόπων μας τόσο σε επίπεδο οικονομικό( ανοιχτή πρόσβαση στα κοινά, δάση, λιβάδια, αγρούς) , όσο και σε επίπεδο σχέσεων, βασιζόμενοι στις αρχές της αμοιβαιότητας και της ισότητας με σκοπό την επιβίωση του Τόπου και του Ανθρώπου.

Στη θέση λοιπόν της λογικής της απλοποίησης και του τεμαχισμού της φύσης ως ένα ακόμη αγοραστικό προϊόν, προκρίνουμε το βουνό ως ζωντανό σύμβολο και οργανισμό, μιας σταθερής ενότητας με τη φύση, αναβίωσης του λαϊκού πολιτισμού, οικοδόμησης αυθεντικών σχέσεων καθώς και μιας ολιστικής επιδεξιότητας σώματος και πνεύματος.

Το Δημοκρατικό σχολείο του Βουνού δεν είναι ένα ακόμη μαζικό προϊόν, αλλά το άπλωμα του χεριού σε ανθρώπους που ερμηνεύουν κριτικά την πραγματικότητα, που αναζητούν και σέβονται το διαφορετικό και επιθυμούν την από κοινού δημιουργία των βασικών συνθηκών της ζωή τους, όπως είναι η ολόπλευρη μόρφωσή των ίδιων και των παιδιών τους.

Σε μια εποχή που τα παιδιά αντιμετωπίζονται με όρους μέλλοντος, όπλα αδειανά ενός ατελέσφορου πολεμικού αγώνα, το όραμά μας αποτελεί μίαν κραυγή φαντασίας, όπου η βαριά κληρονομία της ελευθερίας των βουνών μας, ζητά να συναντηθεί με τον Κόσμο και να του προσφέρει τα απολεσθέντα στοιχεία του μέτρου και της επάρκειας.

Ataxia School
Δημοκρατικό σχολείο του Βουνού
Για τη Γη, τη Ζωή, τον Πολιτισμό

Ο χειμώνας είναι μπροστά μας

Τoυ Πέτρου Κόκκαλη*

Η πρόκληση της κλιματικής κατάρρευσης, είναι οικουμενική, αφορά όλη την ανθρωπότητα που οφείλει να την αντιμετωπίσει ως ένα ζήτημα υπαρξιακής τάξεως. Η κλιματική κατάρρευση ή θα ανασχεθεί, ή θα μας καταστρέψει. Η ανάσχεση της έχει δύο πυλώνες:

Α. την αλλαγή του υπαρκτού καπιταλισμού, δηλαδή τον ενεργειακό, τον παραγωγικό, και τον καταναλωτικό μετασχηματισμό των αναπτυγμένων κυρίως κοινωνιών, και
Β. Τον αναστοχασμό μας σε ό,τι αφορά το ρόλο του κράτους και την ποιότητα της Δημοκρατίας σε συνθήκες κρίσης διαρκείας.

Η τάχιστη κατάργηση εξόρυξης, στα πλαίσια του εφικτού, της διάθεσης και ζήτησης ορυκτών καυσίμων, είναι το αυτονόητο πρώτο βήμα. Η οικονομία του πετρελαίου έχει πιάσει ταβάνι. Η ακρίβεια, οι τεχνητές διακυμάνσεις στην τιμή και άρα σε όλη την παραγωγική διαδικασία μέχρι το καλάθι του νοικοκυριού, έχουν κλιμακώσει τις ανισότητες στο μη παρέκει. Απέχουμε στιγμές από μία διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, χωρίς επιστροφή. Αυτό που επίσης έχει τελειώσει, ή πρέπει να τελειώσει, είναι η ελαστικότητα του αναπτυγμένου κόσμου προς αυταρχικά καθεστώτα που συνήθως ελέγχουν την παραγωγή και διάθεση πετρελαίου.

Αν οι κρίσεις του παρελθόντος δεν ήταν αρκετές για να μας πείσουν, ας πάρουμε το μάθημα της Ουκρανίας.

Την ίδια ώρα, η τιμή του ήλιου και του αέρα παρέμεινε και παραμένει δωρεάν. Έχουμε την τεχνολογία τα χρήματα και την ευκαιρία να καλύψουμε τις ενεργειακές ανάγκες της βιομηχανίας, της μετακίνησης και των νοικοκυριών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με έμφαση στην αυτοπαραγωγή, και τις ενεργειακές κοινότητες. Και όπου η παραγωγή υπολείπεται της ζήτησης, να κάνουμε όσα πρέπει ξεκινώντας από την μείωση της σπατάλης και προχωρώντας σε γενναία εξοικονόμηση. Η ιδέα της αέναης μεγέθυνσης καταρρέει αν αντιληφθούμε πως υπάρχουν πλανητικά όρια. Παραγωγικά έχουμε ξεπεράσει προ πολλού τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου. Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε τώρα είναι να μετασχηματίσουμε την κοινωνία μας σύμφωνα με τις αρχές μας, δηλαδή να θεσπίσουμε την στέγη, την ενέργεια, το νερό, την τροφή, την πρόσβαση στην υγεία και την παιδεία ως αδιαπραγμάτευτα ανθρώπινα δικαιώματα, που θα τα διασφαλίζει το κράτος για τους πολίτες του.

Το κράτος θα πρέπει να αναλάβει κι έναν ακόμα ρόλο. Η κλιματική κατάρρευση απαιτεί τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές, αλλά και αποζημιώσεις των θυμάτων. Καμιά αγορά δεν είναι σε θέση να καλύψει αυτές τις επενδύσεις. Αντιθέτως, μαζί με τους πολίτες, η οικονομία θα χρειαστεί αυτές τις νέες υποδομές, όπως θα χρειαστεί τις κοινωνίες να παραμείνουν λειτουργικές, ειρηνικές. Η ιδέα της απορρύθμισης της αγοράς που επιδίωκε να υπάρξει έξω από το κράτος, ήταν η αιτία πίσω από τις κρίσεις που ζήσαμε και θα ζήσουμε. Μίας αγοράς που, πολύ κακώς, μας έπεισε πως το κράτος αποτελεί εμπόδιο στην ευμάρεια και την οικονομική ανάπτυξη, αλλά στην πραγματικότητα παρασιτούσε, δεν πλήρωνε φόρους, κακοπλήρωνε τους εργαζόμενους της, οι οποίοι σε ακραίες περιπτώσεις βασίζονταν στην κρατική αρωγή μέσω κουπονιών σίτισης αντί να ζουν από το μισθό τους, από την σχέση αποκλειστικής απασχόλησης. Το μοντέλο της απληστίας, όπως το περιγράφει συνοπτικά ο Μπέρνι Σάντερς.

Που είμαστε σήμερα, και που θέλουμε να πάμε αύριο. Σήμερα είμαστε στο στάδιο ενός βίαιου ξυπνήματος παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων για δεκαετίες πως οδηγούμαστε σε αδιέξοδο. Ακούγαμε πως η κλιματική δράση, η καταπολέμηση των αιτιών της κλιματικής κατάρρευσης, θα οδηγούσε σε επισιτιστική κρίση. Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Η κλιματική αδράνεια, η αδράνεια Μητσοτάκη για πέντε χρόνια, η υποχώρηση από κάθε έργο συντήρησης των υποδομών, αλλά και ανάπτυξης τους, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις δεσμεύσεις μας για χρήματα που είχαμε εκταμιεύσει, μας οδήγησαν στην καταστροφή της Θεσσαλίας. Στην απώλεια του 20% της αγροτικής γης. Η αναγκαιότητα για κλιματική δράση δεν είναι πια έκκληση, σενάριο, εικασία, παράκληση. Είναι όρος επιβίωσης.

Η κλιματική αδράνεια δεν είναι το μεγαλύτερο έγκλημα της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, όσο πολύτιμος κι αν είναι ο χρόνος. Το μεγαλύτερο έγκλημα είναι ο διχασμός της κοινής γνώμης, η μείωση της εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα και την πολιτική διαδικασία, και έτσι η ενίσχυση των συνωμοσιολόγων και των αρνητών κάθε επιστημονικής γνώσης και τεκμηρίωσης. Οι αλλαγές που πρέπει να κάνουμε είναι τεράστιες, αν θέλουμε να κρατήσουμε την ίδια ποιότητα ζωής. Αυτές δεν μπορούν να γίνουν από έναν. Απαιτείται σχεδιασμός, συμπράξεις, διαβουλεύσεις, συναινέσεις – εντός του πολιτικού συστήματος, όσο και με την κοινωνία. Αυτό έχει δυναμιτιστεί, όπως έχει πληγεί και η πίστη των πολιτών στις κρατικές λειτουργίες με όρους διαφάνειας και αξιοκρατίας.

Όσα περιγράφουμε μέχρι εδώ δεν αποτελούν ιδέες της αριστεράς, ή του γράφοντος, αλλά το ελάχιστο πεδίο συνεννόησης για την συνέχιση του ανθρώπινου πολιτισμού και επομένως για την συνέχιση της δραστηριότητας του, επιχειρηματικής ή άλλης. Προσωπικά πιστεύω ότι η επιχειρηματική τάξη έχει στοιχεία υψηλής προσαρμοστικότητας κι αν της δοθούν τα εργαλεία και οι σωστές πολιτικές κατευθύνσεις θα δουλέψει ακόμα καλύτερα στην νέα πραγματικότητα. Αυτό που με φοβίζει είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης λόγω του εθισμού στα ορυκτά καύσιμα.

Ο μετασχηματισμός των ενεργειακών κολοσσών και όσων εξαρτώνται από αυτούς, οφείλει να είναι προτεραιότητα όλων των πολιτικών δυνάμεων σε Ελλάδα και Ευρώπη, αλλά και ιδίων των μετόχων τους. Δεν μπορεί η πρόσκαιρη ευημερία πολύ λίγων να σημάνει το τέλος όλων. Οι κοινωνίες που θα προχωρήσουν ταχύτερα σε αυτή την νέα πραγματικότητα, θα είναι οι κοινωνίες που θα προσελκύσουν τις νέες επενδύσεις, γιατί θα παρέχουν ασφάλεια και κοινωνική ειρήνη. Αν το αυτονόητο της επιστημονικής γνώσης δεν είναι αρκετό, ας κοιτάξουμε τους εσωτερικούς πρόσφυγες της Εύβοιας, τις τιμές των τροφίμων μετά την καταστροφή της Θεσσαλίας, και ας θυμηθούμε πως είναι ακόμα μόνο Νοέμβριος. Πως ο χειμώνας είναι μπροστά μας.

*Ανεξάρτητος Ευρωβουλευτής

Πηγή: LIBRE

Κιμπούτς: Μια αναρχική θεώρηση κοινοτισμού και το κράτος του Ισραήλ

H πρόσφατη επίθεση της Χαμάς σε επιλεγμένα σημεία της ισραηλινής επικράτειας και ιδιαίτερα στα κιμπούτς, είναι μια αφορμή για να θυμηθούμε και να επεξεργαστούμε τις σύγχρονες τάσεις της παρουσίας των κιμπούτς στο Ισραήλ. Από την άλλη πλευρά, η επίθεση της Χαμάς, ως συνέχεια επιθέσεων από την ισραηλινή IDF και τον αποκλεισμό της Γάζας, «ξύπνησε» αντανακλαστικά αλληλεγγύης σε πολλούς αγωνιζόμενους ανθρώπους σε ολόκληρη τη γη. Επειδή δεν επιθυμούμε συνειδητά να ενταχθούμε σε μανιχαϊστικές λογικές του τύπου «καλός» Παλαιστίνιος / «κακός» Ισραηλινός, οι οποίες ουσιαστικά λειτουργούν ως στερεότυπα για την ανάπτυξη μιας σειράς αναλύσεων, θα προσπαθήσουμε, μέσα από την ιστορία των κιμπούτς να εξετάσουμε τις διαδρομές εκείνες που φωτίζουν τις διεργασίες εκείνες που έλαβαν χώρα διεθνώς από τους ριζοσπάστες εβραίους για την ίδρυση ή μη του Κράτους του Ισραήλ, τη σχέση πολλών εβραίων με τις αναρχικές απόψεις, καθώς και τα απόνερα της αποικιοκρατίας, τα οποία είναι διαρκώς παρόντα είτε στη Παλαιστίνη είτε στη Κύπρο και αλλού όπου εφαρμόστηκε σε σύγχρονους όρους το ρωμαϊκό «διαίρει και βασίλευε».

Τα πρώτα κιμπούτς, λοιπόν, οργανώθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα στο σημερινό βόρειο Ισραήλ και ήταν ουσιαστικά αυτοδιαχειριζόμενες οικοκοινότητες, βασισμένες πρώτιστα στη γεωργική παραγωγή. Με αυτό τον τομέα ασχολήθηκαν κυρίως για λόγους επαφής και σχέσης με τη φύση και όχι επειδή υπήρχε μια προτέρα γνώση. Οι πρώτοι κάτοικοι αυτών των κοινοτήτων ήταν εβραίοι μεγαλωμένοι στην Ευρώπη, κυρίως στην ανατολική, και για διαφόρους λόγους που θα δούμε στη συνέχεια επέλεξαν να ζήσουν στην Παλαιστίνη δημιουργώντας τα κιμπούτς. Την περίοδο εκείνη, η Παλαιστίνη αποτελούσε τμήμα της οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι μετακινήσεις νομάδων και πολυπληθών ομάδων ήταν συχνές, είτε εντός των διευρυμένων αυτοκρατορικών εδαφών είτε και σε/από άλλες αυτοκρατορίες. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τα ηνία της περιοχής τα πήρε η Βρετανία, η οποία διατήρησε την κυριαρχία της μέχρι τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ. Και είναι εκείνη η δύναμη που δυναμίτιζε σε κάθε ευκαιρία τους δυο θρησκευτικά ετερόκλητους πληθυσμούς, τους Άραβες και τους Ιουδαίους. Να επισημάνουμε, ότι πάρα πολλοί κάτοικοι των κιμπούτς δήλωναν άθεοι και άλλοι, λόγω των αναρχικών και κομμουνιστικών τους πεποιθήσεων, ασκούσαν σκληρή κριτική απέναντι σε κάθε θρησκεία. Οι περισσότεροι είχαν μεγαλώσει σε ένα θρησκευτικό εβραϊκό περιβάλλον σε «γκέτο» ή στέτλ, μικρά εβραϊκά χωριά, στη κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Είναι εκείνη η διάχυτη αναρχική και ριζοσπαστική σκέψη η οποία είναι παρούσα σε πάρα πολλούς ανθρώπους εβραϊκής καταγωγής του 19ου και 20ου αι. και αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης και βαθύτερης ανάλυσης της σχέσης Αναρχίας και Εβραϊσμού, στο Διεθνές Συνέδριο Μελετών «Αναρχικοί και Εβραίοι», που διεξήχθη στις 5-7 Μάη 2000, στη Βενετία. Πρακτικά κείμενα του συγκεκριμένου συνεδρίου έχουν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα από την Ελευθεριακή Κουλτούρα, «Αναρχικοί και Εβραίοι, ιστορία μιας συνάντησης» και από τις εκδόσεις Firebrand, «Εβραϊσμός και Αναρχισμός, ο άνεμος της μεσσιανικής τρέλας». Ο Μάικλ Λεβί σημείωνε: «Ξεκινώντας από τα τέλη του 19ου αι., βλέπουμε στην εβραϊκή κουλτούρα της Μεσευρώπης να εμφανίζεται ένα ρομαντικό ρεύμα που έλκεται περισσότερο από την ελευθεριακή ουτοπία παρά από τη σοσιαλδημοκρατία. Ένας σύνθετος ιστός δεσμών ενώνει τον ρομαντισμό, τη θρησκευτική εβραϊκή αναγέννηση, τον μεσσιανισμό, την αντιμπουρζουάδικη πολιτισμική εξέγερση και τον αντικρατισμό, την επαναστατική ουτοπία, τον σοσιαλισμό και τον αναρχισμό». Ο Amedeo Bertolo θεωρεί,ότι μια σύνθετη διαπλοκή κοινωνικο-πολιτισμικών παραγόντων είναι πιθανότερη ως εξήγηση της «συνάντησης» Αναρχίας και Εβραϊσμού παρά ως αιτία. Και συνεχίζει: «Δόθηκε και μια άλλη ερμηνεία(…): έχει να κάνει με την κοινοτιστική και ταυτοχρόνως ατομιστικιστική διάσταση της εβραϊκής κουλτούρας και ζωής». («Εβραϊσμός και Αναρχισμός, ο άνεμος της μεσσιανικής τρέλας», εκδόσεις Firebrand, σελ.15-16). Αυτές αποτελούν δυο από τις βασικές ερμηνείες για τη μετεγκατάσταση εβραίων στην Παλαιστίνη με στόχους και κίνητρα στο δρόμο προς την Ουτοπία.

Την ίδια περίοδο, τέλη 19ου και αρχές 20ου αι., εντείνονται οι διεργασίες για την ανάπτυξη του σιωνισμού με κύριο εκφραστή τον Τέοντορ Χέρτσλ. Μέσα στο σιωνιστικό κίνημα δεν υπήρχε μια και μοναδική τάση, όπως αντίστοιχα και στους εβραίους αναρχικούς. Συγκρούσεις υπήρχαν και στις δυο πλευρές και μάλιστα σφοδρές. Για πολλούς εβραίους, ο τρόπος και η στάση ζωής αιώνων τούς είχε κάνει πολίτες του κόσμου, κοσμοπολίτες, και δεν επιθυμούσαν να μπούν σε νέα καλούπια. Δεν ενδιαφέρονταν για δημιουργία ισραηλινού κράτους. Και αυτή η τάση, σημαντική μέσα στους κόλπους του σιωνισμού, προέβαλε τις αντιρρήσεις της για τη δημιουργία της νέας τότε πολιτικής τάσης της δημιουργίας ενός έθνους-κράτους. Είναι η εποχή που οι Αυτοκρατορίες διαμελίζονταν και προβάλλονταν τα έθνη-κράτη. Την ίδια στιγμή, οι εβραίοι αναρχικοί δήλωναν ότι «η εθνική και θρησκευτική καταγωγή στερούνταν σημασίας». Ο εντεινόμενος αντισημιτισμός στην Ευρώπη, όμως, σε συνδυασμό με τα εθνικιστικά αιτήματα του σιωνιστικού κινήματος, δημιουργούν και στην γίντις αναρχία θεωρητικές και πρακτικές ρήξεις μεγάλου εύρους. «Αφού εμείς κηρύττουμε την αναρχία – κάτι που σημαίνει ότι δεν επιθυμούμε ένα κράτος αλλά μια κοινωνία ελεύθερη. Δεν θέλουμε η Παλαιστίνη να αποτελέσει απλώς το έδαφος ενός κράτους στο οποίο οι παλιές αλυσίδες θα αντικατασταθούν με καινούργιες. Η δική μας αναζήτηση της Παλαιστίνης προέρχεται από τη δίψα για ελευθερία και από τη βούληση να ζήσουμε το μέλλον, εφόσον το μέλλον ανήκει στην Ανατολή», γράφει οΓκόρσεμ Σόλεμ (Tagesbucher, 1913-17, τόμος Ι, σελ. 81-82).

Για την ίδια περίοδο, ο μελετητής των κιμπούτς, Yaacov Oved, σημειώνει: «Η αναρχική βιβλιογραφία ήταν αρκετά γνωστή στα ιδρυτικά μέλη του κινήματος των kibbutz που είχαν μια θεωρητική σοσιαλιστική εκπαίδευση. Ανάμεσα στους αναρχικούς φιλοσόφους που είχαν άμεση επίδραση σε αυτούς τους κύκλους ήταν ο Peter Kropotkin και ο Gustav Landauer» (Ο αναρχισμός στο κίνημα των Kibbutz, περ. Ευτοπία, τχ. 8, 2001). Παρόμοια επίδραση είχαν και οι απόψεις του Τολστόι, ενώ, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, όπου οι μεταναστευτικές ροές αυξήθηκαν σημαντικά και οι κοινότητες κιμπούτς επίσης, υπήρχαν εκδοτικές πρωτοβουλίες και μεταφράσεις αναρχικών κειμένων και βιβλίων, όπως το βιβλίο «Αλληλοβοήθεια» του Κροπότκιν. Διακεκριμένη προσωπικότητα μεταξύ των ιδρυτών των κιμπούτς ήταν ο Υ. Tabenkin, μια ετερόκλητη προσωπικότητα που, παράλληλα με τον θαυμασμό που έτρεφε προς τον αναρχοκομμουνισμό, διατύπωνε και θέσεις περί χρήσης των θεσμών του Κράτους. Παρ’ όλα αυτά, επηρέασε αρκετά μέλη των κιμπούτς σχετικά με τα οφέλη της αναρχίας και δήλωνε ότι «πρέπει να γνωρίζουμε τα βασικά σημεία της αναρχικής σκέψης, διότι μπορεί να εμπλουτίσει την επαναστατική μας σκέψη».

Από τη δεκαετία του 1920, η επίδραση των ιδεών του Γ. Λαντάουερ ήταν σημαντική στη Παλαιστίνη γενικότερα. Ο στενός φίλος του, M. Μπούμπερ, μετά τη δολοφονία του Λαντάουερ, ανέλαβε να διαδώσει τις ιδέες του για τον κοινοτισμό και την αναρχία. Ο ίδιος διακρίνεται για την μεσσιανική του αντίληψη με σιωνιστικά χαρακτηριστικά και παρ’ ότι υπήρξαν για πάρα πολλά χρόνια στενοί φίλοι, είχαν διαφωνήσει έντονα στην έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Λαντάουερ, σταθερός στις απόψεις του και γνήσιος αντιμιλιταριστής και αντιεθνικιστής, δεν θα παρασυρθεί από τα λαϊκίστικα χαρακτηριστικά της εποχής που συνέβαλαν ώστε ακόμη και αναρχικοί και στοχαστές της αναρχίας να στραφούν σε μιλιταριστικές θέσεις. Ήταν μια εποχή μεγάλων ρήξεων, όπου απέναντι στα μεγάλα αφηγήματα και διακυβεύματα του Κράτους και της εξουσίας πολλοί θολώνουν την αντίληψή τους. Έτσι, ο Μπούμπερ θα παρασυρθεί από τον ενθουσιασμό του πολέμου και θα ελπίσει ότι ο πόλεμος θα ενώσει τους εβραίους σε μια υπερβατική υπόθεση. Πίστευε αφελώς, ότι η ένταξη των εβραίων στον ευρωπαϊκό στρατό θα καθιστούσε πιο αποδεκτές τις εβραϊκές κοινότητες στον μη εβραϊκό πληθυσμό. Ο Λαντάουερ διαφώνησε σφοδρά με τον φίλο του και τον χαρακτήρισε απαξιωτικά Kriegs-buber (Μπούμπερ του πολέμου). Ελάχιστα χρόνια μετά, ο Μπούμπερ θα καταλάβει το πόσο λάθος είχε στην ανάλυσή του. Οι διώξεις εναντίον των εβραίων εντείνονταν…

Την ίδια εποχή στα σιωνιστικά κινήματα δεν επικρατούσε μονάχα η άποψη για ίδρυση εβραϊκού κράτους αλλά, απεναντίας, διατυπώνονταν και εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις και από αναρχικούς εβραίους που συμμετείχαν σε εργασίες αυτού του κινήματος. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι δεν υπήρχε μια συμπαγής και ομοιόμορφη θέση μέσα στο σιωνιστικό κίνημα κατά τις πρώτες δεκαετίες του· αντιθέτως επικρατούσε μια κατάσταση που αντανακλούσε τη ρευστότητα της εποχής. Γι’ αυτό και συναντάμε τη συναναστροφή και αναρχικών με αυτό το κίνημα, προτού υπερισχύσουν ξεκάθαρα οι απόψεις περί ίδρυσης ισραηλινού κράτους στην Παλαιστίνη. Άλλωστε υπήρχαν θέσεις για δημιουργία τέτοιου κράτους σε άλλα σημεία του πλανήτη, όπως την Ουγκάντα και την Αργεντινή. Σίγουρα καταλυτική ήταν η απόφαση των Βρετανών, οι οποίοι είχαν καταλάβει την Παλαιστίνη μετά την πρώτη παγκόσμια ανθρωποσφαγή, όπου δήλωσαν μέσω της «Διακήρυξης Μπαλφούρ» το 1917 την πρόθεση τους στη δημιουργία ισραηλινού κράτους στην Παλαιστίνη. Η δήλωση αυτή κοινοποιήθηκε στον Ουόλτερ Ρότσιλντ, οικονομικό μεγιστάνα εβραϊκής καταγωγής, και αποτέλεσε την έναρξη των διπλωματικών ενεργειών για την ίδρυση του Κράτους. Άρα οι σιωνιστές που ενεργούσαν για τη δημιουργία κράτους είχαν λάβει κάτι χειροπιαστό από τη βρετανική υπερδύναμη της εποχής και ταυτόχρονα οι εβραίοι κάτοικοι της Ευρώπης βίωναν στο πετσί τους έναν έντονο αντισημιτισμό. Να θυμίσουμε, ότι και στην Ελλάδα, κυρίως στη Θεσσαλονίκη, λόγω της έλευσης χιλιάδων προσφύγων, αναπτύχθηκαν έντονες ανταγωνιστικές και ρατσιστικές τάσεις εναντίον των εβραίων με την υποστήριξη των ελληνικών κυβερνήσεων της εποχής. Από τη δεκαετία του ’20 υπήρξε μεταναστευτικό ρεύμα προς διάφορες χώρες και στη Παλαιστίνη. Μερικοί ιστορικοί σημειώνουν, ότι επειδή πολλοί εβραίοι θεσσαλονικείς εργάζονταν ως λιμενεργάτες και αχθοφόροι στο λιμάνι της και αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη, εργάστηκαν σε αντίστοιχες θέσεις εκεί συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάπτυξη του λιμανιού της Χάιφα. Στο σημείο αυτό, οφείλουμε να διατυπώσουμε, ότι η ροή μετανάστευσης ή προσφυγιάς για αρκετούς εβραίους της εποχής μεταξύ των δυο παγκοσμίων πολέμων δεν είχε σε καμία περίπτωση χαρακτηριστικά εποικισμού με την πολιτική έννοια του όρου. Ασφαλώς και οι σιωνιστές ευνοούνταν από αυτή τη κατάσταση και παράλληλα οι Βρετανοί βοηθούσαν προς αυτή τη κατεύθυνση, αλλά η πλειοψηφία των ανθρώπων εξαναγκάζονταν από τις περιστάσεις να αφήσουν τις εστίες τους στην Ευρώπη. Όπως επίσης, η εβραϊκή οικονομική ελίτ της Ευρώπης ως πρώτη επιλογή φυγής είχε τις χώρες πέραν του Ατλαντικού και όχι την εγκατάσταση στη Παλαιστίνη. Αυτά, λοιπόν, τα δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των εβραίων που κατευθύνθηκαν στη Παλαιστίνη έδωσαν μεγάλη ώθηση στη δημιουργία κοινοτήτων και κιμπούτς. Πολλοί γνώριζαν τις αναρχικές και σοσιαλιστικές απόψεις και θέλησαν να εφαρμόσουν τη θεωρία στη πράξη. Είναι η εποχή που τα κιμπούτς αυξάνονται ραγδαία. Από το πρώτο κιμπούτς το 1909, φτάνουμε στα 12 το 1920, τα 29 το 1930, τα 82 το 1940 και τα 214 το 1950. Αντίστοιχα, τα μέλη των κιμπούτς από λίγες εκατοντάδες στην αρχή εκτοξεύθηκαν στις 70.000 περίπου το 1950, δύο χρόνια μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους. Αξίζει να σημειώσουμε τα λόγια του James Horrox, συγγραφέα του βιβλίου Living Revolution: Anarchism in the Kibbutz Movement, συνεκδότη της αναρχικής εφημερίδας Freedom, και ο οποίος το 2009 σε διάλεξη του με τίτλο Radical Histories/Alternative Futures: Anarchism, Zionism and the Kibbutz, σημείωνε: «Ο σύγχρονος διάλογος για το ισραηλινό-παλαιστινιακό ζήτημα συχνά υπονομεύεται από μία επίμονη τάση ανάγνωσης του παρελθόντος μέσα από, όπως τις ονομάζει και ο Άγγλος ακαδημαϊκός W. H. Greenleaf, “μοντέρνες προκαταλήψεις” –εννοώντας την ηθικοποίηση των γεγονότων με μία οπτική που ερμηνεύει και αξιολογεί το παρελθόν μόνο μέσα από το πρίσμα των σημερινών πραγματικοτήτων. Η μυωπική, ωστόσο διεισδυτική, εφαρμογή της αντι-αποικιακής πείρας και γνώσης της αριστεράς και η ιδεολογικά κατευθυνόμενη διαστρέβλωση από την, μετά το 1948, εποχή της σιωνιστικής εγκαθίδρυσης κράτους, έχουν αναδρομικά αλλοιώσει την πολύπλοκη και πολυδιάστατη ιστορία των αρχικών κοινοτήτων κιμπούτς, αντιμετωπίζοντάς τα ως μία απλή και μονοδιάστατη εξέλιξη προς την κρατικοποίηση. Επικεντρώνοντας, σχεδόν αποκλειστικά, στη μετέπειτα κεντρική τους σχέση με το κράτος του Ισραήλ, αποτρέπεται η ανάπτυξη μιας ολιστικής κατανόησης των πρώτων εκφάνσεών τους και άρα αποκλείεται γι’ αυτά και μια δίκαιη θέση στο πάνθεον των ριζοσπαστικών εγχειρημάτων. Παρ’ όλο που δε μας εκπλήσσει αυτή η παραδρομή από την οπτική του σύγχρονου αναρχισμού, ιδιαίτερα σε ένα πλαίσιο γενικότερης έλλειψης ορθολογικού διαλόγου για οτιδήποτε σχετίζεται με το ισραηλινό-παλαιστινιακό ζήτημα, δεν μπορεί να παραβλεφθεί ότι, όχι μόνο αγνοεί ένα εφαρμόσιμο και δυνητικά παραδειγματικό μοντέλο συμμετοχικής οικονομίας και πολιτικής, αλλά εξαλείφει επιτυχώς μία ολόκληρη ιστορία, στην οποία οι ελευθεριακές ιδεολογίες έπαιζαν για κάποιο καιρό ένα σημαντικό ρόλο».

Έτσι, λοιπόν, οι πρωτοπόροι των κιμπούτς, μη βρίσκοντας κρατικές δομές, πέρα από τα καταρρέοντα αποικιακά τεχνάσματα των οθωμανών Τούρκων, και αργότερα των βρετανών, αναγνώρισαν στον καινούριο τους τόπο ένα πρωτόγνωρο κενό εξουσίας. Επιδιώκοντας να αποτρέψουν την ανάδυση του καπιταλισμού, με τη δημιουργία πρωτότυπων χώρων αυτόνομης παραγωγής, είδαν στη δημιουργία των κιμπούτς κολλεκτίβων έναν τρόπο μετάφρασης του ουτοπικού ιδανικού μιας συνεργατικής κοινότητας, ένα μόνιμο κοινωνικό σύστημα. Επρόκειτο για ένα σύστημα εκ διαμέτρου αντίθετο από αυτό που η Έμα Γκόλντμαν ονόμασε «το όνειρο των καπιταλιστών εβραίων… για έναν εβραϊκό κρατικό μηχανισμό που θα προστατεύει τα προνόμια των λίγων ενάντια σε αυτά των πολλών», οι οποίοι ως στόχο είχαν να χτίσουν μία ακρατική κοινωνία βασισμένη στην αυτοδιοίκηση, την ισότητα και τη συνεργασία με το γηγενή πληθυσμό σε τοπικό επίπεδο. Μέσα σε αυτές τις κοινότητες η περιουσία ήταν κοινή, η παραγωγή και η κατανάλωση οργανώνονταν συλλογικά, με την αυτοδιαχείριση και την κυκλική εργασία να διασφαλίζουν τη διατήρηση μιας αντι-ιεραρχικής οικονομικής κουλτούρας. «Το κίνημα των κιμπούτς όσο υπήρχε πριν την εγκαθίδρυση του κράτους του Ισραήλ λειτουργούσε πάνω-κάτω ως ένα βιώσιμο μοντέλο συμμετοχικής οικονομίας και πολιτικής, καθιστώντας το, όπως παρατήρησε και ένας ανταποκριτής της λονδρέζικης αναρχικής εφημερίδας Freedom τo 1962, «ένα από τα καλύτερα παραδείγματα δημοκρατίας που υπάρχει και σίγουρα το πιο κοντινό στην εφαρμογή του αναρχισμού. Οποιαδήποτε προσφιλής στον αναρχισμό θεωρία είναι τμήμα του καθημερινού προτύπου επιβίωσης. Εδώ στο μικρόκοσμο μπορούν να ιδωθούν οι αρχές αυτού που μπορεί να συμβεί σε μία αυθεντικά ελεύθερη κοινωνία». (James Horrox, Radical Histories/Alternative Futures: Anarchism, Zionism and the Kibbutz).

Κατά τη δεκαετία του 1950 υπήρξε στα κιμπούτς μεγάλη εισροή αράβων οι οποίοι βιώνουν και αυτοί τα οφέλη της κοινοτικής ζωής ανεξαρτήτως φυλετικής καταγωγής. Αυτή η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ των δυο διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, όπως ξέρουμε από πάρα πολλές περιπτώσεις παγκοσμίως, υπονομεύεται από την κυριαρχία και τα κράτη. Γι’ αυτό και οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί είναι τα «θύματα μιας ιστορίας που γεννήθηκε από τον ανίερο γάμο έθνους και κράτους, κληρονομιά της αποικιοκρατίας και των διχασμών που έσπειρε παντού», δηλώνει ο κοινωνικός ανθρωπολόγος, Μάικλ Χέρτσφελντ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Ο Άμος Οζ, νομπελίστας λογοτέχνης και κάτοικος των κιμπούτς στη Παλαιστίνη από τα 15 του χρόνια, είχε δηλώσει σε συνέντευξη του στο «Βήμα»: «(Το κιμπούτς) Υπήρξε για μένα το καλύτερο πανεπιστήμιο για τη μελέτη της ανθρώπινης φύσης. Έμαθα πολύ περισσότερα από όσα θα μάθαινα αν είχα κάνει δέκα φορές τον γύρο του κόσμου. Είναι μια μικρή κοινότητα, ένα χωριό 400-500 ανθρώπων. Γνώριζα τους πάντες και τα πιο μύχια μυστικά τους: ποιος κάνει τι, με ποιον, πίσω από την πλάτη ποιανού. Το τίμημα ήταν ότι και εκείνοι γνώριζαν για μένα περισσότερα απ’ όσα θα ήθελα να ξέρουν, αλλά δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Ήταν μια κοινωνία χωρίς μυστικά. Ένα συναρπαστικό ανθρώπινο πείραμα, η μόνη επανάσταση του 20ού αιώνα στην οποία δεν χύθηκε αίμα. Ούτε γκουλάγκ, ούτε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ούτε εκτελεστικό απόσπασμα. Ούτε ένας αστυνομικός δεν υπήρχε στο κιμπούτς. Πήγαινες με τη θέλησή σου, υπήρχε συλλογικότητα – και δεν ανήκε ποτέ στην κυβέρνηση. Ήταν μια συναρπαστική εμπειρία και μπορώ να πω ότι είχε πολλές θετικές πλευρές». Ενώ για τις αρνητικές δηλώνει: «Το μεγαλύτερο λάθος ήταν η πεποίθηση ότι μπορείς να αλλάξεις την ανθρώπινη φύση και μάλιστα μονομιάς. Οι ιδρυτικοί πατέρες και μητέρες πίστευαν πραγματικά ότι αν όλοι φορούσαν τα ίδια ρούχα, αν ζούσαν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, σε πανομοιότυπα σπίτια, τότε αυτομάτως ο εγωισμός, η διάθεση για κουτσομπολιό, και ο φθόνος θα εξαφανίζονταν. Αυτή ήταν μια αφελής πεποίθηση. Η ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να αλλάξει. Συχνά αναρωτιέμαι, τι έχει αλλάξει, άραγε, από την εποχή της Βίβλου μέχρι σήμερα στην αγάπη, στον έρωτα; Ίσως το τσιγάρο “μετά”…». Ενώ ο Γ. Χαράρι, γνωστός ιστορικός από το Ισραήλ, σημείωσε μετά τις πρόσφατες επιθέσεις στα κιμπούτς: «Τα κιμπούτς κατά μήκος των συνόρων της Γάζας υπήρξαν σοσιαλιστικές κοινότητες και μερικά από τα πιο επίμονα προπύργια της ισραηλινής αριστεράς. Γνωρίζω ανθρώπους από αυτά οι οποίοι, μετά από χρόνια σχεδόν καθημερινών επιθέσεων με ρουκέτες από τη Γάζα, εξακολουθούσαν να προσκολλώνται στην ελπίδα της ειρήνης, σαν σε θρησκευτική λατρεία. Αυτά τα κιμπούτς έχουν μόλις εξαφανιστεί και μερικοί από τους τελευταίους ειρηνιστές είτε δολοφονήθηκαν, είτε θάβουν τους αγαπημένους τους, είτε κρατούνται όμηροι στη Γάζα. Για παράδειγμα, η Βίβιαν Σίλβερ, μια ακτιβίστρια υπέρ ειρήνης από το Κιμπούτς Μπέερι, η οποία εδώ και χρόνια μεταφέρει ασθενείς κατοίκους της Γάζας σε ισραηλινά νοσοκομεία, αγνοείται και πιθανότατα κρατείται όμηρος στη Γάζα». Είναι βέβαιο, ότι ελάχιστα κιμπούτς αυτή τη στιγμή στο Ισραήλ διατηρούν τις αρχικές αρχές και αξίες ως προς την αναρχική κουλτούρα, δεν θα μπορούσε όμως να γίνει και διαφορετικά, μέσα σε ένα κρατικό περίγυρο. Παρ’ όλα αυτά, διατηρούν ένα κοινοτικό τρόπο ζωής, όπου η κάθε συλλογική προσπάθεια τοποθετεί η ίδια τις δικές της αρχές. Δεν υπάρχουν αυταπάτες. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το κάθε κράτος θα έβρισκε τους τρόπους για να ενσωματώσει και, εν τέλει, να αφυδατώσει τις πρώτες αυθεντικές προσπάθειες των ανθρώπων που πήγαν να καλλιεργήσουν και να παράξουν σε μια σχετικά άγονη γη.

Και επειδή ο Χαράρι αναφέρεται στην αριστερά, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε, ότι η ΕΣΣΔ ήταν το πρώτο κράτος που αναγνώρισε de jure το Ισραήλ, δηλώνοντας το 1947-’48 ότι: «Η Σοβιετική Ένωση τάσσεται υπέρ ενός ενιαίου ιουδαιο-αραβικού κράτους με ίσα δικαιώματα για τους Εβραίους και τους Άραβες», αλλά εάν αποδειχθεί ότι αυτή η λύση είναι ανέφικτη λόγω των ολοένα πιο τεταμένων σχέσεων μεταξύ Εβραίων και Αράβων, θα υποστήριζε τότε «τη διχοτόμηση αυτής της χώρας σε δύο ανεξάρτητα κράτη, ένα εβραϊκό και ένα αραβικό κράτος». Στις 29 Νοεμβρίου 1947, η Μόσχα ψήφισε το σχέδιο διχοτόμησης που αποφάσισε η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και στις 17 Μαΐου 1948, αναγνώρισε το Τελ Αβίβ. Επαινεί τον Ισραηλινό στρατιώτη «ολότελα πεπεισμένο ότι αγωνίζεται για ένα δίκαιο σκοπό, για την προστασία των δικαιωμάτων του, ενάντια στους Άραβες που είναι οι μαριονέτες του βρετανικού ιμπεριαλισμού». Αυτά τα φαιδρά υποστήριζε η ΕΣΣΔ το 1948, για να σηκώσει τα φιλοπαλαιστινιακά λάβαρα λίγα χρόνια μετά, όταν οι γεωπολιτικές της επιδιώξεις δεν καρποφόρησαν.Ο συνήθης καιροσκοπισμός της Αριστεράς σε πλήρη εξέλιξη.

Ως αναρχικοί, οφείλουμε να εξετάζουμε τα γεγονότα σε βάθος και να αναλύουμε όλες τις συνθήκες. Όταν τραγουδούμε «πατρίδα μας όλη η γη», το εννοούμε για όλους τους κατοίκους του πλανήτη. Και για τους παλαιστίνιους και για τους εβραίους και για τους άκρατους τσιγγάνους. Η επίκληση μιας ανταγωνιστικής ανάγνωσης της δημογραφικής ιστορίας, στη βάση τού ποιος κατοίκησε πρώτος πού και για πόσα χρόνια, ώστε να διατηρεί αποκλειστικό δικαίωμα εδαφικής χρήσης, είναι ξένη προς την αναρχία. Είτε είσαι άραβας είτε είσαι εβραίος. Η κρατική υπόσταση μολύνει τη σκέψη των ανθρώπων και η κατασκευασμένη εθνική και θρησκευτική ταυτότητα διαχωρίζει θανατηφόρα όλους τους ανθρώπους. Εάν δεν υπήρχαν κράτη και οι ανταγωνισμοί που τα περιβάλλουν, είναι βέβαιο, ότι στην Παλαιστίνη τα κιμπούτς θα ανθούσαν με μικτή κατανομή μελών, αποτελούμενα από άραβες και εβραίους, και θα συνιστούσαν ένα καλό παράδειγμα και έναυσμα για προχώρημα. Αναγνωρίζουμε, ότι η χιλιόχρονη παρουσία ανθρώπων με κοινά χαρακτηριστικά σε ένα τόπο αποτελεί μέρος της ταυτότητας τους. Το ίδιο ισχύει όμως και για εκείνους που εκδιώχθηκαν από μια περιοχή και για διαφόρους λόγους θέλουν να επιστρέψουν στη γενέθλια γη. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι γιατί ο εβραίος επέστρεψε στη Παλαιστίνη αλλά γιατί εκδίωξε, περιόρισε, επιβλήθηκε στον άραβα, αλλά αυτά είναι απόρροια της δημιουργίας του έθνους-κράτους του Ισραήλ. Και σε αυτό, πρωταγωνιστικό και πρωτεύοντα ρόλο είχαν όλες οι κυρίαρχες δυνάμεις της εποχής. Δεξιές και Αριστερές.

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας

Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.242, Νοέμβριος 2023